Ngay trước Giáng sinh, Ṭa án Tối cao tiểu bang Colorado đă đưa ra phán quyết gây chấn động rằng Donald Trump phải bị loại khỏi cuộc bỏ phiếu năm 2024 v́ nỗ lực thất bại trong việc lật ngược cuộc bầu cử năm 2020 và việc ông ta đă kích động thành công cuộc bạo loạn ngày 6 tháng 1 năm 2021 tại Điện Capitol Hoa Kỳ.


Quan chức bầu cử hàng đầu của tiểu bang Maine đă đưa ra kết luận tương tự khoảng một tuần sau đó, loại Trump khỏi cuộc bỏ phiếu ở tiểu bang Maine.


Vấn đề này hiện đang được đưa ra Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ, trong một vụ án hiện được đặt tên là Ủy ban Trung ương Bang Cộng ḥa Colorado kiện Anderson.

Thứ Tư tuần trước, Đảng Cộng ḥa Colorado đă yêu cầu các thẩm phán trong Ṭa Án Tối cao giải quyết câu hỏi: Liệu Trump có thể giữ chức tổng thống sau khi âm mưu lật đổ chính phủ Mỹ hay không?


Quư vị nghe kỹ câu hỏi này của các đảng viên Cộng ḥa đă không đánh mà tự khai. Tôi xin đọc lại câu hỏi của họ, rằng: Liệu Trump có thể giữ chức tổng thống sau khi âm mưu lật đổ chính phủ Mỹ hay không? Rơ ràng, họ đă thừa nhận Trump đă làm đảo chính, đă âm mưu lật đổ chính phủ Mỹ, ngăn chặn việc kiểm phiếu cử tri đoàn, ngăn chặn người chiến thắng được xướng tên và không chuyển giao quyền lực trong ḥa b́nh. Những lập luận của đảng Cộng ḥa Colorado là vô căn cứ và không nên được bất kỳ ṭa án nào xem xét nghiêm túc, nhưng về mặt lư thuyết, họ có quyền đưa ra đ̣i hỏi và Ṭa án Tối cao cần giải quyết vụ việc này nhanh nhất có thể. Họ cần dựa theo hiến pháp, nếu họ là những người tôn trọng chủ nghĩa văn bản và chủ nghĩa nguyên bản, họ cần đưa ra một phán quyết rơ ràng, chỉ một lần này thôi và nó sẽ được sử dụng măi măi trong tương lai


Các nguyên đơn trong vụ kiện Anderson – sáu cử tri Colorado đang t́m cách loại Trump khỏi cuộc bỏ phiếu ở tiểu bang đó – họ đồng ư với GOP rằng Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ cần xét xử vụ việc này một cách nhanh chóng. Họ đă nộp bản tóm tắt ngắn gọn của riêng ḿnh giải thích rằng “việc bỏ phiếu ở Colorado chủ yếu diễn ra qua đường bưu điện và sẽ bắt đầu đối với cư dân trong tiểu bang sau khi các lá phiếu được gửi đi vào ngày 12 tháng 2”. Theo đó, họ “đề xuất một lịch tŕnh cho phép tŕnh bày và tranh luận kịp thời về quyết định của Ṭa án Tối cao trước ngày 11 tháng 2.”


Dựa theo yêu cầu, đ̣i hỏi có liên quan đến việc gửi các lá phiếu đi th́ tính từ hôm nay, Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ có khoảng 5 tuần để đưa ra một phán quyết, họ không có cơ hội để câu giờ hay kéo dài thời gian theo ư muốn của họ.


Vụ án dựa trên một điều khoản khó hiểu trước đây của Tu chính án thứ 14, quy định rằng bất kỳ ai trước đây giữ chức vụ cấp cao yêu cầu họ tuyên thệ ủng hộ Hiến pháp đều bị cấm giữ chức vụ tương tự nếu họ “đă tham gia nổi dậy hoặc nổi loạn” chống lại Hiến pháp đó.


Ṭa án Tối cao Colorado kết luận rằng Trump đă tham gia vào một “cuộc nổi dậy” v́ ông ta đă dành nhiều tháng để tuyên bố sai sự thật rằng cuộc bầu cử năm 2020 là “gian lận”. Ông ta đă khuyến khích những người ủng hộ ḿnh “chiến đấu”. Và Trump đă chỉ định Phó Tổng thống khi đó là Mike Pence là người nên trở thành mục tiêu của đám đông ủng hộ Trump đă xâm chiếm Điện Capitol.


Trong lịch sử Hoa Kỳ, không hề có một vụ án nào tương tự, chưa từng có án lệ nào từng sử dụng quy định ư nghĩa của điều khoản này trong Hiến pháp hoặc định nghĩa các thuật ngữ chính như “nổi dậy” hoặc ư nghĩa của việc “tham gia” một cuộc tấn công như vậy vào Hoa Kỳ. Kể từ giai đoạn sau Nội chiến, không có nhiều vụ kiện tụng liên quan đến các quan chức nhà nước không trung thành tham gia một cuộc nổi dậy chống lại chính hệ thống chính quyền mà họ thề sẽ bảo vệ. V́ vậy, các ṭa án từ sơ thẩm đến phúc thẩm và kể cả Ṭa án Tối cao được yêu cầu giải thích Điều khoản về chống nổi dậy của Tu chính án thứ 14. Họ phải đưa ra những phán quyết hoàn toàn không có sự trợ giúp nào từ những hướng dẫn thông thường mà các thẩm phán dựa vào khi đọc Hiến pháp.


Bản tóm tắt của các đảng viên Cộng ḥa Colorado đưa ra ba lập luận pháp lư ủng hộ việc để Trump tiếp tục có tên trong lá phiếu. Hai trong số những lập luận này là ngớ ngẩn và không thuyết phục và nên bị Ṭa án Tối cao bỏ qua, nhưng một trong số chúng đưa ra một trường hợp rất chính đáng về việc ít nhất là tŕ hoăn quyết định có loại Trump hay không cho đến khi có được kết quả từ một trong những phiên ṭa h́nh sự của ông ta kết thúc. Và lập luận này có thể sẽ được Ṭa án Tối cao đồng ư.


Ngoài các lập luận pháp lư của ḿnh, Đảng Cộng ḥa Colorado c̣n đưa ra lập luận chính trị về việc giữ Trump trong lá phiếu – rằng việc loại bỏ ông ta sẽ khiến cử tri không có “khả năng lựa chọn ứng viên Tổng thống thông qua quá tŕnh bầu cử”. Lập luận thuần túy chính trị này đă thu hút được sự đồng cảm từ nhiều nhà quan sát, bao gồm cả các tờ báo như New York Times, CNN, MSNBC.


Lập luận cuối cùng này, nếu được đa số thẩm phán trong Ṭa án Tối cao xem xét nghiêm túc, có thể khiến Điều khoản chống nổi dậy của Tu chính án thứ 14 trở thành một tờ giấy trắng.


Nỗ lực của Trump nhằm lật ngược cuộc bầu cử năm 2020, dù không thành công nhưng đó vẫn là một cuộc tấn công trực tiếp vào Hiến pháp Hoa Kỳ.


Tuy nhiên, các thủ tục pháp lư khác nhau thách thức khả năng tiếp tục giữ chức vụ tổng thống của Trump là phản dân chủ.


Như Charlie Savage của tờ New York Times đă viết ngay sau phán quyết của Ṭa án Tối cao Colorado rằng: “Vụ án đó đưa một giá trị cơ bản này chống lại một giá trị cơ bản khác: trao cho cử tri trong một nền dân chủ quyền lựa chọn người lănh đạo của họ thay v́ bảo đảm rằng không ai đứng trên pháp luật”.


Donald Trump đă cố gắng biến cuộc bầu cử năm 2016 thành cuộc bầu cử tổng thống cuối cùng có ư nghĩa quan trọng khi người tranh cử với ông ta, bà Hillary Clinton, lên tiếng chấp nhận thua cuộc một cách ṣng phẳng và vị Tổng thống tiền nhiệm, Barack Obama đă lịch sự chuyển giao quyền lực một cách ḥa b́nh. Chẳng lẽ đó là cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ cuối cùng diễn ra trong sự tôn trọng và lịch sự có thừa của các chính trị gia Mỹ?


Nước Mỹ sẽ không thể được xem là một quốc gia dân chủ khi người thua cuộc cố gắng bằng mọi cách để hủy bỏ kết quả của cuộc bầu cử hoặc từ chối tuân theo kết quả của cuộc bầu cử.


Người Mỹ nghĩ ǵ nếu Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ, nơi có tiếng nói cuối cùng sẽ cho phép những người nổi dậy với sự ủng hộ đáng kể của công chúng được tiếp tục ứng cử? Rơ ràng điều này sẽ làm mất đi toàn bộ ư nghĩa của Điều khoản về chống nổi loạn trong Hiến pháp.


Những người nổi dậy không được ưa chuộng ngay từ đầu sẽ không bao giờ được bầu vào chức vụ v́ họ không được ḷng dân. Toàn bộ quan điểm của Điều khoản chống nổi dậy là cấm những cá nhân nhận được đủ sự ủng hộ của một số quần chúng để họ có thể giành lại được chức vụ cao, chứ không phải áp đặt lệnh cấm hợp pháp đối với những ứng cử viên sắp thua cuộc trong cuộc bầu cử.


Tất nhiên, thực tế là Điều khoản chống nổi dậy chỉ cần thiết khi một chính trị gia thù địch với Hiến pháp nhận được sự ủng hộ rộng răi của một số quần chúng đă đặt ra những vấn đề riêng . Trong số những điều cần lưu ư khác, rằng những người ủng hộ Trump bất chấp và gay gắt nhất – cũng chính là những người đă xâm chiếm Điện Capitol vào ngày 6 tháng 1 năm 2021 – có thể sẽ phản ứng một cách thái quá bằng vũ lực và bạo động trước quyết định loại bỏ nhà lănh đạo chính trị của họ khỏi lá phiếu.


Nhưng ít nhất, những lo ngại này có thể được kiểm soát bằng cách bảo đảm rằng quy tŕnh được Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ sử dụng để loại Trump là công bằng, hợp lư và tuân thủ các thủ tục hợp pháp theo hiến pháp – điều này sẽ bác bỏ lập luận ngang ngược của GOP chống lại quyết định của Ṭa án Tối cao Colorado và của Tổng thư kư hành chính tiểu bang Maine loại Trump khỏi lá phiếu của hai tiểu bang đó.


Vẫn chưa rơ Ṭa án Tối cao có thể ra phán quyết như thế nào về vấn đề này v́ Ṭa án chưa bao giờ đưa ra quyết định về điều khoản nổi dậy của Tu chính án thứ 14 kể từ khi nó được phê chuẩn vào năm 1868.


Cựu Luật sư Hoa Kỳ Barbara McQuade, giáo sư luật Đại học Michigan, nói rằng: “Thật khó để tưởng tượng Ṭa án Tối cao sẽ từ chối xem xét trường hợp Trump đủ tư cách tranh cử tổng thống hay không. Việc giải thích điều khoản về cuộc nổi dậy của Tu chính án thứ 14 là điều dễ hiểu của Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ. Nếu Ṭa án Tối cao tiếp nhận vụ việc, nhiều khả năng là họ sẽ lật ngược các vụ kiện ở Colorado và Maine. Tôi nghĩ đây là một khả năng mong manh nhưng nó có thể xảy ra. Một cách khác là ṭa án tối cao có thể ra phán quyết rằng Điều khoản chống nổi loạn không tự thực thi và nó yêu cầu một số luật cho phép của Quốc hội để nó có hiệu lực. Đá trái banh qua bên Quốc hội của Mike Johnson, các thẩm phán bảo thủ sẽ nhẹ người, phủi bỏ trách nhiệm, và kết quả sau đo là ǵ th́ tôi không nói những ai cũng biết cả. Và, cách cuối cùng mà những thẩm phán bảo thủ có thể ra phán quyết rằng điều khoản Chống nổi dậy không áp dụng cho tổng thống v́ chức vụ tổng thống không phải là một trong những chức vụ có tên trong điều khoản. Đây là cách sử dụng ngôn ngữ lắt léo, mơ hồ trong Hiên pháp để đổ tội cho những cha già lập quốc đă tiết kiện ngôn ngữ, không viết rơ ràng”.


Và kết thức câu chuyện, Barbara McQuade đă dí dơm đưa ra câu hỏi rằng: “Vậy làm thế nào chúng ta có thể kiểm tra để ngăn chặn một người tham gia nổi dậy trở thành tổng thống?”. “Câu trả lời là cử tri đoàn, và đây là lợi thế của đảng Cộng ḥa. Hết chuyện!”


Tuy nhiên, từ nhiều chuyên gia pháp lư và học giả khắp nơi đều đồng ư với Đảng Cộng ḥa Colorado khi họ đưa ra một lập luận pháp lư khá mạnh mẽ ủng hộ việc tŕ hoăn câu hỏi liệu Trump có nên bị loại khỏi cuộc bỏ phiếu năm 2024 hay không cho đến ít nhất là sau khi ông ta bị kết tội hoặc được ṭa án xét xử liên bang xác định là đă tham gia nổi dậy. Lập luận này được nhiều giới chấp nhận v́ họ cho rằng, đến lúc đó th́ có lẽ với việc Trump bị kết tội là đă tham gia nổi dậy sẽ càng củng cố tính hợp pháp của quyết định từ Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ.


Dù vậy, vẫn có một chi tiết khá thú vị trong vụ kiện ở Colorado, đó là các nguyên đơn ở Colorado không cho rằng quyền cá nhân của họ bị vi phạm nếu Trump xuất hiện trên lá phiếu ở Colorado, và dù muốn, họ cũng không thể tuyên bố như vậy. Nếu Trump được phép tranh cử vào năm 2024, điều đó sẽ tác động xấu đến rất nhiều người Mỹ thay v́ tác động đến sáu nguyên đơn này theo bất kỳ cách nào dành riêng cho họ.


Và có một xác suất “ăn miếng trả miếng” xấu xí khác cũng có thể xảy ra. Ví dụ, hăy tưởng tượng rằng Ṭa án Tối cao Florida – nơi hoàn toàn bao gồm những người được bổ nhiệm bởi Đảng Cộng ḥa, hầu hết trong số họ được bổ nhiệm bởi Thống đốc cực hữu Ron DeSantis có thể bịa ra một số lư do hoàn toàn bịa đặt, vô căn cứ, không có bằng chứng để cáo buộc Tổng thống Joe Biden về một tội tưởng tượng nào đó để loại tên của ông Biden khỏi cuộc bỏ phiếu năm 2024. Nhưng xác suất này thực ra không đáng ngại và khó có thể thành công.


Thông thường, Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ có nhiệm vụ phải tuân theo những phát hiện thực tế của ṭa án cấp dưới khi xem xét quyết định của ṭa án tối cao cấp tiểu bang. V́ vậy, nếu các ṭa án ở Florida được tự do quyết định ứng cử viên nào bị loại v́ một lư do tưởng tượng nào đó th́ Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ có thẩm quyền hạn chế trong việc sửa chữa quyết định đó chỉ v́ nó dựa trên những sự thật bịa đặt, không có bằng chứng.


Tuy nhiên, nếu Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ đảo ngược quyết định của Ṭa án Tối cao Colorado loại Trump khỏi cuộc bỏ phiếu – nhưng cũng tuyên bố rằng Trump vẫn có thể bị tuyên bố là không đủ tư cách nếu ông ta bị kết án tại ṭa án liên bang v́ nỗ lực lật ngược cuộc bầu cử năm 2020.


Ngoài ra, đảng Cộng ḥa Colorado c̣n tuyên bố rằng GOP có “Quyền hiệp hội theo Tu chính án thứ nhất để lựa chọn các ứng cử viên chính trị của riêng ḿnh”, v́ vậy việc loại một trong những ứng cử viên được ưu tiên của GOP ra khỏi lá phiếu sẽ vi phạm Hiến pháp. Họ chỉ nói như vậy thôi nhưng không trích dẫn án lệ nào thậm chí có thể ủng hộ lập luận này.


Và đây là lập luận trâng tráo, ngang ngược nhất của Đảng Cộng ḥa Colorado tuyên bố rằng Trump không phải là một Thượng nghị sĩ hoặc dân biểu tại Quốc hội, không phải một đại cử tri của Tổng thống hoặc Phó Tổng thống, Trump không nắm giữ bất kỳ chức vụ dân sự hoặc quân sự nào ở Hoa Kỳ hoặc ở bất kỳ tiểu bang nào mà trước đó đă tuyên thệ với tư cách là thành viên của Quốc hội, hoặc với tư cách là một viên chức của Hoa Kỳ , hoặc với tư cách là thành viên của bất kỳ cơ quan lập pháp tiểu bang nào, hoặc với tư cách là quan chức hành pháp hoặc tư pháp của bất kỳ tiểu bang nào. Tóm lại, họ cho rằng Trump không có tư cách “là một viên chức của Hoa Kỳ”. Rằng, chức vụ tổng thống không được coi là một quan chức như vậy và do đó Trump không thể bị loại khỏi chức vụ một lần nữa trong tương lai.


Lời kết:


Tất nhiên, những thẩm phán phản động, tham nhũng của đảng Cộng ḥa đang giữ 6 ghế, 6 lá phiếu áp đảo trong Ṭa án Tối cao Hoa Kỳ. Không có ǵ bảo đảm rằng phần lớn các thẩm phán sẽ tôn trọng chủ nghĩa văn bản và chủ nghĩa nguyên bản trong Hiến pháp để đưa ra phán quyết một cách công tâm.


Nếu họ làm việc bằng lương tâm và trách nhiệm đối với đất nước và lịch sử, th́ tôi tin chắc chắn rằng họ sẽ đồng ư với phán quyết của Ṭa án Tối cao Colorado nhưng có thể họ sẽ bác bỏ quyết định của Tổng thư kư hành chính tiểu bang Maine với lư do việc loại tên một ứng cử viên khỏi lá phiếu nên thông qua Ṭa án tiểu bang Maine.


Và trong trường hợp xấu nhất, nếu họ bác bỏ cả hai phán quyết, quyết định của Colorado và Main để bảo vệ giáo chủ và trả ơn mưa móc cho đảng chính trị th́ sao? Lúc đó th́ các nhà sử học sẽ phải chuẩn bị viết lại lịch sử mới cho Hiệp chúng quốc Hoa Kỳ, bằng một cái tên mới ngắn gọn hơn: “US Banana Republic”.


Việt Linh


https://www.cbsnews.com/news/trump-supreme-court-colorado-ruling-primary-ballot-2024/




https://www.vox.com/scotus/2024/1/3/24022580/supreme-court-donald-trump-ballot-insurrection-fourteenth-amendment-colorado-anderson




https://eu.usatoday.com/story/news/politics/2024/01/04/donald-trump-ballot-colorado-maine-supreme-court/72100721007/




https://www.politico.com/news/2024/01/04/supreme-court-trump-decisions-election-00133761




https://apnews.com/article/trump-colorado-2023-ballot-supreme-court-ruling-2351f61fe37c7de7a7ece53403fd8628




https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-built-supreme-court-conservative-majority-loses-rcna131956