✱ BNG: “Chúng ta không thể tiếp tục chấp nhận một chính phủ trung ương có hai tổng thống” nên “thời điểm quyết định” nổ ra dẫn đến vụ “bắn lầm”?

✱ Secretary Clifford: Tổng thống nên cử một số quan chức Chính phủ đến dự lễ tang, để thể hiện sự quan tâm. Kỳ có thể không nghĩ đó là một tai nạn.

✱ CIA: Đại sứ Bùi Diễm, đặc phái viên của Sài G̣n tại Paris, nói với phía Hoa Kỳ rằng ông ta hy vọng qua trung gian Việt kiều (tại Pháp) sẽ giúp ông liên hệ với phía Bắc Việt.

✱ NARA: Số tiền “ The Five Million Piastres” đă chi ra để ủy lạo quân sĩ tham gia cuộc đảo chánh, và số tiền này “ the money was given to Don” (nhưng báo chí VN loan tải số tiền là 3 triệu). Ngoài ra, c̣n có số vàng lá 40 kí lô (forty kilograms of gold bars) tịch thu trong cuộc đảo chánh…


Cách nay vừa đúng 55 năm (2/6/1968 – 2/6/2023) một hỏa tiễn từ trực thăng Mỹ bắn vào trường tiểu học Phước Đức, Chợ Lớn khiến cho sáu sĩ quan QLVNCH có mặt tại đây tử nạn. Nhiều câu hỏi đă được nêu ra, phải chăng đây là vụ “ bắn lầm”, hay đây là “thời điểm quyết định” nhằm chấm dứt ” cuộc tranh giành quyền lực giữa hai ông Thiệu-Kỳ“? Bài viếtnày cũng ghi lạit́nh h́nh tại Sài G̣n vào tháng 5/1968 và tháng 6/1968 để bạn đọc biết qua các diễn biến trước và sau vụ “ bắn lầm”. Phần tŕnh bày sau dựa vào tài liệu của Bộ Ngoại Giao và của cơ quan CIA giải mật và phổ biến từ 2015 đến 2019 để rộng đường dư luận.


✱T́nh h́nh Sài G̣n tháng 5/1968 (từ ngày 4 – 29)


‣ Ngày 4/5/1968 – Giao tranh đă lắng dịu phần nào ở các tỉnh phía bắc. Tổn thất của Cộng sản trong khu vực này có thể đủ nặng nề để họ tŕ hoăn kế hoạch tấn công các thành phố như Huế. Mặt khác, một số trận chiến diễn ra gần các thành phố lớn cho thấy phe Cộng sản đă mở rộng khu vực hoạt động của họ dọc theo bờ biển từ đầu năm đến nay. Có những dấu hiệu tiếp tục xuất hiện cho thấy phe Cộng sản đang chuẩn bị cho các hành động tấn công tiếp theo. Tuy nhiên, vẫn chưa rơ ràng là họ sẽ làm thế nào để điều phối hoạt động quân sự với các cuộc đàm phán chính trị.


‣ Ngày 6/5/1968 – Làn sóng tấn công có phối hợp của kẻ thù vào cuối tuần qua đă lan rộng, nhưng thường chỉ giới hạn ở các cuộc tấn công bằng súng cối và tên lửa tầm ngắn. Các cuộc đọ súng lẻ tẻ ở khu vực Sài G̣n có sự tham gia của các đơn vị khá nhỏ. Nh́n chung, thiệt hại về người và tài sản dường như tương đối nhẹ. Các tù binh bị bắt ở khu vực Sài G̣n kể về việc Việt Cộng chuẩn bị cho các cuộc tấn công tiếp theo vào thủ đô. Các cuộc tấn công đi kèm với các chương tŕnh phát thanh tuyên truyền rêu rao rằng nhiều người đang hưởng ứng lời kêu gọi tổng nổi dậy của Việt Cộng. Phe Cộng sản, hướng về cuộc đàm phán sắp tới tại Paris, Rơ ràng, phe Cộng sản hy vọng làm nổi bật và tăng cường quan điểm rằng cuộc nổi dậy dân chủ hợp pháp đang diễn ra ở miền Nam.


‣ Ngày 7/5/1968 – Những thay đổi nội các – có thể gồm cả việc Trần Văn Hương thay thế Thủ tướng Lộc – được cho là sắp xảy ra.[ bị xóa 5 ḍng]


‣ Ngày 10/5/1968 – Ư định của Cộng sản muốn duy tŕ cuộc tấn công hiện tại vẫn tiếp tục [bị xóa 2 ḍng] Chúng tôi tin rằng chúng sẽ tiếp tục bắn súng cối và hỏa tiễn lan tràn, tiếp theo là các cuộc tấn công từ mặt đất vào các mục tiêu được lựa chọn.


‣ Ngày 15/5/1968- [bị xóa 3-4 chữ ] cán binh đào ngũ gần Sài G̣n nói rằng phản ứng đầu tiên của lực lượng địch đối với các cuộc đàm phán Paris có lẽ sẽ là chiến đấu mạnh mẽ hơn để đạt được vị thế thương lượng thuận lợi nhất có thể. Anh cán binh chia sẻ [bị xóa 1 ḍng]


nhiều cán binh đang ngày càng mệt mỏi v́ chiến tranh và tinh thần của họ có thể suy giảm nếu cuộc đàm phán kéo dài.


‣ Ngày 16/5/1968 – Đại sứ Bùi Diễm, đặc phái viên của Sài G̣n tại Paris, nói với các thành viên của đoàn đàm phán Hoa Kỳ rằng ông ta hy vọng qua “trung gian” trong giới Việt kiều (tại Pháp) sẽ giúp ông ta liên hệ với phía Bắc Việt. Ông cho biết hiện tại ông chưa có bất kỳ liên lạc nào như vậy. Hướng dẫn viên đồng ư cho ông ta gặp gỡ phía Bắc Việt – nếu họ tiếp cận ông ta trước.


‣ Ngày 20/5/1968 – Việc từ chức của Thủ tướng Lộc và nội các của ông sáng nay thể theo yêu cầu của Tổng thống Thiệu và để chuẩn bị cho kế hoạch tổ chức lại chính phủ đă được lên kế hoạch từ lâu. Đại sứ quán tin rằng thông báo về nội các mới – có lẽ do Trần Văn Hương đứng đầu – sẽ diễn ra vào ngày mai.


‣ Ngày 21/5/1968 [bị xóa 4-5 ḍng] – Thiệu nói với Đại sứ Bunker rằng ông ta và Hương hy vọng sẽ hoàn thành việc thành lập nội các mới trong một hoặc hai ngày, và rằng ít nhất năm trong số 17 người đương nhiệm sẽ được giữ lại, trong đó có hai tướng lănh.


‣ Ngày 27/5/1968 – Nội các của Thủ tướng Hương không có bất ngờ lớn nào. Các chức vụ chính về quốc pḥng và nội vụ lần lượt được trao cho các sĩ quan quân đội, là hai tướng Vỹ và Khiêm. Vỹ là thuộc cấp của nội các Lộc và thân cận với các tướng lĩnh cấp cao. Mặt khác, Khiêm đă được đưa vào rơ ràng là để củng cố bàn tay của Thiệu chống lại áp lực từ những người ủng hộ quân sự của Kỳ. Nội các mới ưu tiên các kỹ thuật viên hơn là chính trị gia có sự hỗ trợ được tổ chức. Với chín trong số 18 bộ trưởng được xác định rơ ràng là người miền Nam, nội các mới mang đậm hương vị miền Nam hơn so với nội các tiền nhiệm, một diễn biến có vẻ không phù hợp với Kỳ và các tướng lănh miền Bắc khác.


‣ Ngày 28/5/1968 – Giao tranh ở miền Nam Việt Nam đă giảm bớt phần nào sau những cuộc đụng độ gay gắt vào cuối tuần. Tuy nhiên, một trận chiến mới đă nổ ra gần Sài G̣n, và những người Cộng sản đang chuẩn bị cho một cuộc chiến khốc liệt hơn ở cả cao nguyên phía tây và các tỉnh phía bắc.


‣ Ngày 29/5/1968 – Cộng sản dường như có kế hoạch tiếp tục quấy rối Sài G̣n ngay bây giờ trong khi họ chuẩn bị cho các cuộc tấn công lớn vào thành phố vào mùa hè này. Theo tài liệu bị tich thu, thẩm vấn tù nhân [ bị xóa 1 ḍng] cho biết một công sự đáng kể của quân địch ở các tỉnh xung quanh Sài G̣n. Sự di chuyển của quân đội Bắc Việt vào khu vực này là đặc biệt nghiêm trọng. [1]


✱ Truyền thông của Bộ Quốc Pḥng tường thuật về vụ máy bay Mỹ gây tử vong cho 6 sĩ quan QLVNCH


• Ngày 2.6.1968 (Theo Truyền thông BQP/Media Defense Gov.) Từ Tết Mậu Thân đến Tết Đoan Ngọ (1968) Bộ Tư lệnh Yểm trợ Quân sự Thủ đô, một bộ phận của Lực lượng Chiến trường II của Tướng Weyand, được thành lập trong dịp Tết Đoan Ngọ làm cơ quan chỉ huy pḥng thủ Sài G̣n và vùng phụ cận Gia Định. Những quân nhân, dù là Lục quân hay Không quân, đă càn quét bốn khu vực xung quanh Sài G̣n – cho dù kẻ thù đă tuyên truyền về một mùa hè nẩy lửa… Tất nhiên, kẻ thù có thể đă loan tin phóng đại nhưng các vị trí như kho đạn của địch đă bị phá hủy bởi các lực lượng Hoa Kỳ đă phá hoại kế hoạch của chúng. V́ vậy Việt Cộng không thể phóng hàng loạt tên lửa như chúng từng rêu rao, ngoài ra có thể hiểu là phía CSBV v́ lợi ích của các cuộc đàm phán ḥa b́nh, một sự hiểu ngầm rằng kẻ thù kiềm chế không tấn công vào các thành phố của miền Nam Việt Nam trong khi các cuộc đàm phán tiếp tục. Mặc dù Tướng Weyand đă bày tỏ lo ngại tên lửa tấn công vào ban đêm, có thể bắn trúng quân đội bạn, nhưng tai nạn nghiêm trọng nhất trong cuộc tấn công mùa xuân lại xảy ra vào ban ngày.


Vào ngày 2 tháng 6, một hỏa tiễn do một máy bay trực thăng của Quân đội đă bắn vào một đám đông các quan chức miền Nam Việt Nam đang theo dơi cuộc phản công do một nhóm Việt Cộng xâm nhập vào Chợ Lớn, khu phố của người Hoa ở thủ đô. Khiến 7 người chết, trong đó có một người em rể của Phó Tổng thống Kỳ. Vụ tai nạn đă gây chấn động tại Bộ Quốc pḥng vốn đă lo ngại – về việc sử dụng hỏa lực quá mức, có lẽ là sự bất cẩn trong khi giao chiến trong thành phố. Charles Sweet, một thành viên của phái bộ Hoa Kỳ tại Sài G̣n, đă đi t́m hiểu phản ứng của thường dân miền Nam Việt Nam và kết luận rằng những người sống ở thủ đô và vùng ngoại ô phẫn nộ trước sự tàn phá do quân đội của họ và của người Mỹ trong khi tiêu diệt những kẻ xâm nhập của đối phương. Bộ trưởng Clifford đă yêu cầu Tướng Wheeler cần có biện pháp đề pḥng và yêu cầu này dẫn đến việc ban hành lệnh kiểm soát chặt chẽ các cuộc không kích trong thành phố. Bộ chỉ huy hỗ trợ quân sự nhấn mạnh đến các quy tắc áp dụng trong khi giao tranh, kêu gọi chính quyền miền Nam Việt Nam giải tỏa và cảnh báo cho thường dân biết trước về cuộc tấn công sắp diễn ra, đồng thời khuyến cáo sử dụng các quy tắc sử dụng vũ khí bao gồm hỏa tiễn và bom. [2]


✱ Phản ứng của Hội Đồng ANQG Mỹ và BNG về biến cố tại trường Phước Đức


• Ngày 4.6.1968, tại Ṭa Bạch Ốc (Theo Thư viện BNG), thành phần tham dự cuộc họp gồm có: The President, Secretary Rusk, Secretary Clifford, General Wheeler,CIA Director Helms, Walt Rostow, Justice Fortas, General Taylor, George Christian, Tom Johnson. “…”


-Tổng thống: Chuyện ǵ đă xảy ra trên chiếc trực thăng đó?

– General Wheeler: Nam Việt Nam kêu gọi trực thăng yểm trợ. Một hỏa tiễn của ba chuyến bay đă bắn trúng khu vực bộ chỉ huy và giết chết những người chỉ huy cuộc hành quân. Đây là một tai nạn. Thật không may.

– Bộ trưởng Clifford: Tổng thống nên bày tỏ sự quan tâm. Một trong những người bị tử thương là em rể của Kỳ. Có thể coi như là một thảm kịch. Tổng thống nên cử một số quan chức Chính phủ đến dự lễ tang, để thể hiện sự quan tâm. Kỳ có thể không nghĩ đó là một tai nạn. “… ”


Theo bản văn trên tờ NY Times: Vào ngày 2 tháng 6, một hỏa tiễn phóng từ trực thăng của Hoa Kỳ đă phá hủy một ngôi trường đang được sử dụng làm bộ chỉ huy trong cuộc giao tranh ở Sài G̣n. Bị giết trong vụ nổ là 7 quan chức cao cấp của miền Nam Việt Nam. Hầu hết những người thiệt mạng hoặc bị thương là cộng sự của Kỳ, trong số những người thiệt mạng có Trung tá Phó Quốc Chụ, em rể của Kỳ. Ngay sau biến cố này, Thiệu đă củng cố quyền lực của ḿnh hơn với sự thiệt hại về phía Kỳ, khi các đồng minh của Kỳ là Cảnh sát trưởng Quốc gia Nguyễn Ngọc Loan và Thị trưởng Sài G̣n Văn Văn Của đă bị thay thế.[3]


✱ T́nh h́nh Sài G̣n tháng 6/1968 (từ ngày 5-12)


‣ Ngày 5/6/1968 – Tướng Khang, Tư lệnh Quân đoàn III, gần đây ông đă đưa ra những lời phàn nàn về Thiệu, Thủ tướng Hương, và các thể chế dân chủ nói chung trong một cuộc nói chuyện với Đại sứ Berger. Khang thân với Kỳ, và sự không hài ḷng của ông ta hầu như chắc chắn làm gia tăng sự bất măn của phó tổng thống. Bản thân Kỳ cũng đang trong tâm trạng đau buồn khi Berger và Tướng Abrams gọi điện bày tỏ sự tiếc nuối về tai nạn hôm Chủ Nhật. Trong tâm trạng chán nản, ông ta thậm chí đă nói về việc từ chức, nhưng Berger nghi ngờ rằng ông ta khó biến lời nói thành hành động.

‣ Ngày 10/6/1968 – Phản ứng ở Sài G̣n đối với việc thay thế Giám đốc Cảnh sát Quốc gia Loan và Thị trưởng Sài G̣n Của cho đến nay vẫn c̣n nhẹ.

Tổng thống Thiệu đă miễn nhiệm hai người ủng hộ đối thủ chính của ông, Phó Tổng thống Kỳ, vào ngày 7 tháng 6, công bố hành động vào ngày 8 tháng 6. Thiệu đă loại bỏ một người ủng hộ Kỳ khác, Thủ tướng Lộc, vào ngày 18 tháng 5, bổ nhiệm Trần Văn Hương vào vị trí của ông ta. Kỳ cũng đă mất những cộng sự khác thiệt mạng trong cuộc giao tranh gần đây ở Sài G̣n.

Phó Tổng thống chưa b́nh luận về những thay đổi mới nhất, nhưng phản ứng của ông có thể bị ảnh hưởng bởi nhiệm vụ tiếp theo của Loan. Ngoài ra,Tổng thống Thiệu cố gắng làm dịu đi những nỗi đau gần đây đối với tinh thần của Kỳ bằng cách bác bỏ việc từ chức của một người đồng hương khác của Kỳ – Thiếu tướng Khang – với vai tṛ tư lệnh Quân đoàn III.

Người thay thế Loan, Đại tá Trần Văn Hai, nổi tiếng là một nhà cầm quân tài ba, thận trọng trong công việc chính trị. Một số sĩ quan cảnh sát đă chia sẻ ư kiến riêng rằng công việc trở nên chuyên nghiệp hơn dưới sự lănh đạo mới.


‣ Ngày 12 tháng 6 – Ông Kỳ từ chức chỉ huy Lực lượng Pḥng vệ Dân sự. Ông đă lui về ẩn dật ở ngoại ô Sài G̣n và theo tin đồn, ông dự định tránh xa thủ đô ít nhất cho đến cuối tuần. Sau đó, ông ta nói rằng ,sẽ tự giới hạn ḿnh trong những nhiệm vụ tương đối vô thưởng vô phạt mà hiến pháp giao cho phó tổng thống. Rơ ràng Kỳ đă công khai quyết định rời chức vụ này mà không hỏi ư kiến Thiệu. Ông ta c̣n nói với bạn bè rằng ông tin rằng Thiệu sẽ bỏ qua cho ông ta trong tất cả các quyết định quan trọng. Tuy nhiên, trong lá thư từ chức của ông không có dấu hiệu phẫn nộ, và ông ta đă đảm bảo Đại sứ Bunker rằng ông ta không có ư định tiến hành đảo chính.[4]



✱ Diễn biến chính trị tại Sài G̣n sau vụ “bắn lầm”


• Ngày 27.6.1968 (CIA phổ biến ngày 19.12.2016):


* Thay đổi đáng kể trong cán cân quyền lực chính trị ở Sài G̣n đă diễn ra trong vài tuần qua. Sự kiện này không có nghĩa là đă diễn ra suông sẻ, v́ không khí căng thẳng và không ổn định vẫn tồn tại. Nhưng khả năng xảy ra bất ngờ trước mắt đang lùi xa, và hiện tại có vẻ như Tổng thống Thiệu đă hoàn thành một cuộc cách mạng thầm lặng với cái giá phải trả là Phó Tổng thống Kỳ và nhóm các tướng lănh miền Bắc ủng hộ ông ta. Mặc dù có rất nhiều vấn đề tiềm ẩn, nhưng hậu quả quan trọng cuối cùng cho thấy về thái độ của Chính phủ Việt Nam ít cứng rắn hơn đối với một giải pháp ḥa b́nh.


• Thiệu và các Tướng lănh


* “Các tướng lănh cao cấp”, bao gồm một nhóm khoảng tám sĩ quan đang dần phát triển ảnh hưởng, tuy nhiên, điều quan trọng nhất hầu hết họ là người miền Bắc và ủng hộ Phó Tổng thống Kỳ . “…”


* “Sự SẮP XẾP” trong thỏa hiệp này vào tháng Bảy năm ngoái (1967) đă không cho thấy sự phức tạp, v́ cả Kỳ và Thiệu đều không có lư do hay cơ hội để phản đối điều đó. Tuy nhiên, với tư cách là Tổng thống đắc cử, Thiệu tự động trở thành người có quyền lực hơn và do đó được độc lập hơn. Hơn nữa, ông ta (Thiệu) được sự ủng hộ hết ḿnh của các quan chức Hoa Kỳ. Do đó, sự bất măn, xích mích, và cuối cùng là sự động binh đă thành hiện thực. Các cuộc tấn công Tết (2.68 và 5.68) đă thành công trong việc mang lại sự khác biệt và cho thấy sự đ̣i hỏi cấp bách đối với câu hỏi về quyền lănh đạo tối cao.


* Mặc dù Thiệu không có động thái rơ ràng nào chống lại họ, nhưng vào đầu tháng Ba, các tướng lĩnh miền Bắc kết luận rằng họ đang mất chỗ dựa, và rơ ràng đă xem xét nghiêm túc việc loại bỏ Thiệu. Nhưng phản ứng mạnh mẽ của Hoa Kỳ trước những tin đồn đảo chính đă không khuyến khích họ theo đường lối giải quyết này . Sau đó, việc mở ra các cuộc đàm phán ở Paris cũng nhằm mục đích chống lại bất kỳ chủ nghĩa phiêu lưu chính trị liều lĩnh nào ở Việt Nam. Trong khi đó, Thiệu đă bắt đầu cải thiện quan hệ của ḿnh với quốc hội và với các nhóm chính trị khác nhau; Ngay cả với các quan chức cấp tỉnh cũng có những thay đổi nhỏ nhưng dễ nhận thấy khác biệt giữa ḷng trung thành với Kỳ và đối với Thiệu. “…”


• Triển vọng của Thiệu


* Không rơ Tổng thống Thiệu sẽ tiến hành như thế nào. Có thể là ông ta muốn áp dụng chiến thuật “chia để trị” đối với các tướng lănh; do đó, ít nhất ông ta có thể bổ nhiệm lại một số người trong nhóm họ vào những vị trí quan trọng, nếu không giữ họ lại trong chức vụ hiện tại của họ. Trong bất kỳ trường hợp nào, việc nhanh chóng mở rộng ở cấp độ cao sẽ tạo ra một số nguy hiểm. Nội các mới và những thay đổi có sự tham gia của một số quan chức thuộc thành phố Sài G̣n cũng như những người thuộc giới quân sự vào cấp cao hơn đă ngăn chặn những đồn đoán lan rộng ở Sài G̣n, có thể tạo ra một bầu không khí bất ổn về chính trị và quân sự. Những vấn đề này chỉ có thể tồn tại trong thời gian ngắn. Thực sự không thiếu hàng tướng lănh Việt Nam có khả năng; hơn nữa, sự hiện diện khắp nơi của Hoa Kỳ giúp tạo ra một bước đệm trong việc thay đổi cấp chỉ huy của Việt Nam đang được thực hiện. “…”


* Tóm lại, Thiệu đă gia tăng quyền lực của ḿnh rất nhiều với tư cách là Tổng thống. Rất có thể là trong những tháng tới ông ta sẽ không phải đối đầu với phe đối lập mạnh mẽ và độc lập từ bên trong quân đội. Về mặt này, chính phủ đă được tăng cường.


• Những phát triển trong tương lai


* Khi đă nâng cao quyền lực và sự tự tin của ḿnh, Tổng thống Thiệu đă quan tâm tích cực hơn đến tổ chức chính trị dân sự. Ông ta đang hoạt động hướng tới sự ḥa hợp với Mặt trận Đoàn kết Quốc gia của Thượng nghị sĩ Trần Văn Đôn, Lực lượng Tự do Dân chủ của Nguyễn Văn Hưởng và các nhóm khác nhỏ hơn. Nếu một thỏa thuận có thể được kư kết, Thiệu có kế hoạch ủng hộ việc sáp nhập một cách công khai trong tương lai gần, và có thể giao cho tổ chức mới một số trách nhiệm về lực lượng tự vệ b́nh dân. Đồng thời, ông đă bày tỏ sự sẵn sàng cho phép một nhóm “đối lập” rộng lớn hơn có thể phản đối các chính sách của Chính phủ Việt Nam nhưng phải cam kết hoạt động trong khuôn khổ hiến pháp, bất chấp nhiều vấn đề nghiêm trọng liên quan đến sự phát triển chính trị, một nỗ lực mạnh mẽ của chính phủ trong hướng này có thể dẫn đến một số tăng trưởng về chính trị. “…”


* Và tất nhiên, vấn đề của các tướng lănh miền Bắc, cho dù họ đang ở thế yếu, nhưng họ chưa phải là đă bị gạt ra ngoài. Có một chút nghi vấn rằng hiện nay họ có một mối hận thù đáng kể đối với Thiệu, và những diễn biến trong tương lai có thể dẫn đến việc họ chấp nhận nhiều rủi ro để cố gắng lật đổ ông ta. Về người lănh đạo tính khí thất thường và lanh lợi của họ, Phó Tổng thống Kỳ, đă cố gắng “rời xa ngừời Mỹ,” và tự coi ḿnh là một người thay thế chủ nghĩa dân tộc mạnh mẽ cho chính phủ hiện tại .


* Rơ ràng là vận may của người miền Bắc sẽ được cải thiện có thể thấy được nếu họ tấn công Thiệu về một số vấn đề quan trọng, chẳng hạn như giải quyết chiến tranh. Để có được một nỗ lực thành công nhằm chống lại Thiệu dưới danh nghĩa phản đối thỏa hiệp ḥa b́nh, thời sẽ phụ thuộc nhiều vào khả năng thuyết phục về sự ủng hộ rộng răi hơn của các tướng lănh – ví dụ, trong cộng đồng Công giáo và quân đội nói chung.


* Về lâu dài, có một cơ hội hợp lư rằng t́nh h́nh chính trị ở miền Nam Việt Nam sẽ phát triển theo hướng mà việc ủng hộ một nền ḥa b́nh qua đàm phán sẽ trở nên dễ chấp nhận hơn. Việc ngừng ném bom ở miền Bắc có thể gây ra phản ứng nghiêm trọng, tùy thuộc vào h́nh thức nhượng bộ của Cộng sản cũng như t́nh h́nh chung ở miền Nam. Hơn nữa, nếu cuộc đàm phán tại Paris chuyển sang một cuộc thảo luận nghiêm túc hầu thương lượng về một thỏa hiệp, một khi đề cập đến việc trao cho người Cộng sản một vai tṛ chính trị chính thức ở Sài G̣n, Chính phủ Việt Nam sẽ phải đối diện với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, bất kể là ai.



* Tóm lại, người Việt vẫn c̣n nhiều tính linh hoạt trước bối cảnh chính trị. Phần lớn sẽ phụ thuộc vào tài năng chính trị của Tổng thống Thiệu, diễn biến cuộc chiến, thời điểm và lập trường cùng các diễn biến bên ngoài. Tuy nhiên, Tổng thống được dân bầu (1967), hợp hiến đang nắm quyền kiểm soát thực sự đối với chính phủ, đă thể hiện một cách nhạy bén về chính trị, khi làm như vậy có xu hướng đi về phía trung tâm chính trường Việt Nam để đối phó với các vấn đề quan trọng. Bản văn soạn thảo FOR THE BOARD OF NATIONAL ESTIMATES. [5]



✱ Không thể chấp nhận một chính phủ có hai tổng thống


Theo bản văn phổ biến trên Thư viện BNG (27/2/1968): Dựa theo hiến pháp, giúp Nguyễn Văn Thiệu nhanh chóng trở thành một tổng thống mạnh mẽ(Help Nguyen van Thieu rapidly become a strong President, under the Constitution). Hiện tại, ông ta có quá ít quyền đối với các thành phần chủ chốt của cơ quan hành pháp (At present, he has far too little authority over the key elements of the executive branch) bao gồm nội các, tỉnh trưởng, cảnh sát và lực lượng vũ trang. Việc Thiệu nhanh chóng xuất hiện với tư cách là một Tổng thống mạnh mẽ với đầy đủ quyền hành là bước đầu tiên, và cực kỳ cần thiết, hướng tới việc tạo ra một Chính phủ Việt Nam hoạt động hiệu quả, thực sự có thể hoàn thành công việc, mà không phải như t́nh trạng hiện nay. Chính phủ Việt Nam vẫn c̣n lúng túng trong việc t́m cách thực hiện các chương tŕnh quan trọng, v́ không tồn tại một cơ chế chính phủ để thực hiện hiệu quả. Chúng ta không thể tiếp tục chấp nhận một chính phủ trung ương có hai tổng thống (We can no longer tolerate a two-headed) như một đôi song sinh, với bốn “chính phủ” riêng biệt nằm giữa họ và người dân được nữa. V́ nhiều lư do, Thiệu và Kỳ với những phụ tá của họ, không bao giờ có thể thực sự hợp tác được với nhau, và chúng ta không nên tự huyễn hoặc rằng họ có thể (and we should not delude ourselves that they can.). [6]


✱ “Thời điểm quyết định – moment of truth”


Theo bản văn của CIA thiết lập ngày 7.3.1968 và phổ biến ngày 27.4.2019:


“…Dù trong bất kỳ trường hợp nào, triển vọng đều trở nên ảm đạm. Trong vài tháng tới có vẻ như chắc chắn phải sớm tiến đến “thời điểm quyết định” về cuộc đấu tranh quyền lực giữa Thiệu-Kỳ, thời Chính phủ Việt Nam mới có cơ hội hoạt động hiệu quả.” (…. It certainly seems as if a “moment of truth” must be reached soon on the Thieu-Ky power struggle if the GVN is to have any chance of acting effectively during the next few months). [7]


Phải chăng theo CIA “Trong vài tháng tới có vẻ như chắc chắn phải sớm… “ (7.3.1968) nên sau đó 3 tháng (2.6.1968) “thời điểm quyết định” đă diễn ra khiến 6 sĩ quan tử nạn thuộc phe cánh của Phó TT NC Kỳ, v́ Mỹ “không thể tiếp tục chấp nhận một chính phủ trung ương có hai tổng thống” ? Dẫn đến kết quả là các thuộc hạ thân tín của Tướng Kỳ rời các chức vụ then chốt trong chính phủ kể cả chức vụ Đô trưởng Sài g̣n.


Qua vụ Mỹ “ bắn lầm” năm 1968 nêu trên, xem ra giống cách hành xử của Mỹ trong việc “getting rid of Diem” năm 1963 nhằm “ loại bỏ” nhà lănh đạo nước nhỏ dám vi phạm quyền lợi của nước lớn. Với các biến cố hồi Tết Mậu Thân, phía Mỹ muốn ổn định t́nh h́nh chính trị hầu “ giúp Nguyễn Văn Thiệu nhanh chóng trở thành một tổng thống mạnh mẽ” có thực quyền, ông ta ” được sự ủng hộ hết ḿnh của các quan chức Hoa Kỳ”. Và v́ theo phía Mỹ ” việc mở ra các cuộc đàm phán ở Paris cũng nhằm mục đích chống lại bất kỳ chủ nghĩa phiêu lưu chính trị liều lĩnh nào ở Việt Nam “ để Mỹ dễ dàng hoàn thành mục tiêu chiến lược đă đề ra từ năm 1961: ” Counter-Insourgency Program ” (CIP) , mà theo The Pentagon Papers , trong đó (CIP) có điều khoản cho quân đội Mỹ trực tiếp tham chiến tại Việt Nam, nhưng bị chính phủ của Tổng Thống Diệm từ chối, bởi thế việc: ” …Đàm phán với Diệm kết thúc vào tháng 5 (1961),…v́ Hoa Kỳ quyết định tạm quên việc gây áp lực với Diệm trong một thời gian…cho đến cuối năm 1963 loại bỏ Diệm – Negotiations with Diem came to an end in May (1961)… because the U. S decided to forget trying to pressure Diem for a while… getting rid of Diem until late 1963”. Chi tiết người viết sẽ tŕnh bày sau vào dịp kỷ niệm 60 năm cuộc đảo chánh 1963 (1/11/1963 – 1/11/2023) dựa vào bản phúc tŕnh lên Thượng viện về vụ đảo chánh tại Việt Nam 1963 của CIA, phổ biến trên thư viện online của Cơ quan Lưu trữ Quốc gia năm 2018 (NARA 2018).


Ghi chú: Trong bản phúc tŕnh lên Thượng viện liên quan đến cuộc đảo chánh (1963) phổ biến trên NARA, phía CIA c̣n nêu ra số tiền 5 triệu tiền mặt “ The Five Million Piastres”, đă chi ra để ủy lạo quân sĩ tham gia cuộc đảo chánh, và số tiền này trao cho Đôn “ the money was given to Don”. Không phải là 3 triệu như phía báo chí Việt ngữ trong quá khứ loan tải và đă gây nhiều tranh căi về việc nhận số tiền này. Cũng liên quan đến chuyện tiền bạc quanh cuộc đảo chánh (1963), ngoài số tiền 1 triệu đô la “in the largest denominations” trong chiếc cặp da của TT Diệm, c̣n có số vàng lá 40 kí lô (forty kilograms of gold bars) tịch thu trong cuộc đảo chánh do một ông tướng trong Hội Đồng Quân Nhân Cách Mạng cất giữ không trao ra, khiến câu chuyện đến tai ĐS Lodge. Chuyện sẽ kể…


Đào Văn


Nguồn:


[1]- Thư viện CIA: Daily Brief May 4 – 29,1968
[2]- Truyền thông BQP, p.86/553: Media.Defense.Gov/ Air War over South Vietnam.pdf
[3]- Thư viện BNG: NOTES ON THE PRESIDENT’S TUESDAY LUNCHEON, June 4, 1968
[4]- Thư viện CIA: Daily Brief June 5-13,1968
[5]- Thư viện CIA: POLITICAL EVOLUTION IN SAIGON – Date: June 27, 1968.pdf
[6]- Thư viện BNG: Memorandum From the Ambassador’s Special Assistant (Lansdale) to the Ambassador to Vietnam (Bunker) [7]- Thư viện CIA: THIEU – KY FRICTIONS.pdf .