Nguyễn Thị Hường



(VNTB) – Ở quê tôi cứ độ gần Tết là gió chướng về. Quả t́nh cơn gió này “chướng” thiệt!

Đang trên cao tự nhiên lại sà xuống, đang thổi hướng xuôi bỗng dưng lộn ngược trở lại. Cho nên đối với đứa trẻ nít vô tư là tôi ngày xưa, cơn gió như đang nhào lộn reo vui chào đón mùa xuân về. Đây cũng là lúc nhà nhà chuẩn bị đón Tết. Cái chung là như vậy nhưng chắc hẳn mỗi nhà đều có một cách chuẩn bị khác nhau.


Ba tôi bắt đầu chuẩn bị cho Tết bằng việc… sửa nhà. Căn nhà này ba má mua được sau khi đă trải qua nhiều lần thuê nhà ở hết chỗ này sang chỗ khác. Hồi ấy chắc tôi c̣n nhỏ lắm v́ chưa đi học, đâu khoảng bốn hay năm tuổi. Nhưng tôi vẫn c̣n nhớ như in h́nh ảnh lúc dọn sang nhà mới. Đó là một căn nhà nhỏ nằm sát mé sông bên cạnh một bến nước kêu là bến Lở. Gọi như thế v́ bờ sông này hay bị lở.


Thời trước, để chống lở Pháp đă cho xây một bờ bao bằng xi măng trộn sỏi đá dọc con sông mà dân xóm này hay gọi là “cột sạn”. Nhà chỉ có một phần ba nằm trên mặt đất. Phần c̣n lại là nhà sàn dựa vào “cột sạn” được chống đở bằng các cột gỗ xiêu vẹo cắm xuống đáy sông.


Bây giờ nhiều lúc nhớ lại tôi giật ḿnh tự hỏi sao gia đ́nh ḿnh chưa bao giờ bị lọt xuống sông v́ sập nhà nhỉ? Mấy cây cột này sau một năm ngâm ḿnh dưới nước cứ đến Tết th́ y như răng sắp rụng, nên Tết cũng là dịp để ba đại tu lại căn nhà: xem xét và thay những cây cột hư mục, lợp lại mái nhà, đóng lại vách…


Ba một ḿnh tự làm hết mọi chuyện, ung dung nhưng rất hiệu quả. Ba tôi làm nghề thợ đồng chuyên g̣ các thùng xăng xe bị móp, hàn vá lại cửa, vách xe đ̣ xe tải bị rỉ sét, bị móp méo… Cho nên chẳng lạ ǵ khi sau mấy lần “cải tạo” căn nhà sàn vốn có vách lá mái lá đă dần biến thành mái tôn, vách tôn. Vào mùa gió chướng mái tôn lại bị gió giật kêu lạch cạch thành một khúc nhạc chào xuân rất rộn ràng.


Má tôi chuẩn bị cho Tết theo cách của phụ nữ. V́ má làm nghề thợ may nên sau những ngày thức khuya để cố giải quyết những đồ may mướn xong má bắt đầu cắt may quần áo mới cho các con.


Công việc tiếp theo là dọn tủ. Tủ của má có giá trị nhất trong căn nhà, xét cả về h́nh thức lẫn nội dung chứa trong đó. Tủ được làm bằng các tấm gỗ nguyên, đóng rất khít. Đồ đạc trong tủ là một bí mật khêu gợi trí ṭ ṃ của một đứa nhỏ như tôi rất nhiều. Mỗi lần má soạn tủ tôi luôn túc trực bên cạnh để được ḍm ngó các món đồ trong ấy. Nào là giấy khai sinh của anh chị em tôi, nữ trang của má, quần áo mới… Lại có cả xấp giấy báo nữa chứ. Từ nhỏ tôi đă có tật ham đọc nên hay chộp lấy và đọc không sót mục nào trong đó.


Mấy năm đầu ở đây, các em c̣n nhỏ nên chỉ có tôi và chị ba chơi với nhau. Gần Tết là mùa nước rong nên nhà hay bị ngập. Tép con, cá con lội đầy trong nhà. Chúng tôi hay dùng thau để vớt tôm cá. Những con tép, cá sống nhăn, trong veo lội lúc nhúc trong thau là tṛ giải trí không chán của hai chị em.Khi cả nhà đang chuẩn bị đón Tết th́ dưới sông không khí ngày Tết lại càng đến gần.


Những ngày ấy tôi hay thức dậy sớm, khoảng 4 hay 5 giờ sáng, khi bà ngoại và d́ út dậy nấu khoai lang để ngoại đem ra bán trước rạp hát gần nhà. Bếp nằm sau nhà, nh́n ra sông. Tôi hay ngồi im lặng cạnh anh hai, cũng dậy sớm học bài bên ánh lửa bếp, ngắm nh́n những con chim bay lượn bắt cá trên sông.


Đôi khi tôi cũng ṭ ṃ lắng nghe xem anh hai đang học bài ǵ. Có một bài tôi rất thích thú và nhớ đến tận bây giờ. Đó là bài vạn vật nói về đời sống con ếch.


Ếch đẻ trứng, trứng nở thành con ṇng nọc rồi sau mới thành con ếch (thật là ngộ nghĩnh!). Tất nhiên, dậy sớm không chỉ v́ bấy nhiêu việc đó. Tôi đang chờ mặt trời ngoi từ rặng dừa bên kia sông lên. Cảnh mặt trời mọc trên sông thật đẹp. Và nó c̣n làm nền cho một cảnh đẹp khác tiếp theo. Chút nữa thôi những chiếc ghe chở bông sẽ đi ngang qua. Bông được chở từ thôn quê đem ra chợ thị xă bán Tết.


Càng cận Tết các ghe đi ngang càng nhiều hơn, rộn ră hơn. Từng chiếc ghe chở hoa, ở giữa cắm một tàu dừa nước làm buồm lộng gió, nườm nượp trôi mau về phía trước, lướt qua vũng mặt trời lấp lánh trên sông. H́nh như ánh mặt trời bỗng rạng rỡ hơn khi chiếu qua những bông hoa đủ sắc màu tươi thắm ấy.


Trước Tết vài ngày cả nhà sẽ xúm nhau lau dọn nhà cửa. Sau đó bà ngoại, d́ út và hai chị em tôi sẽ đi chợ và lễ mễ xách về mọi thứ: nào là đồ ăn, bánh mứt, dưa hấu… C̣n ba lo phần mua bông chưng.


Bao giờ ba cũng phải bỏ ra cả nửa ngày trời để rút ra cắm vào, nghiêng đầu ngắm nghía sao cho có được một b́nh bông chưng bàn thờ thật vừa ư. Sau mấy ngày tất bật dọn dẹp, đến ngày 30 Tết mọi việc đă đâu vào đấy. Căn nhà h́nh như trở nên sáng sủa mát mẻ hơn với bộ lư hương chân đèn mới đánh bóng, b́nh hoa chưng trên bàn thờ và những chậu vạn thọ, cúc, mồng gà…để trước và sau nhà.


Đêm giao thừa là một đêm đặc biệt nhất. Bà ngoại đă chuẩn bị sẳn một b́nh bông và trái dừa để cúng trời đất. Khi xa xa vọng lại vài tiếng pháo đ́ đùng là cả nhà reo lên: “Rồi, tới giao thừa rồi!”…


Bà ngoại, mặc sẳn chiếc áo dài the đen, lật đật châm nhang vào cây đèn dầu ra trước bàn thiêng kính cẩn khấn vái. Trước sân nhà ba đang châm lửa vào dây pháo.


Pháo bắt đầu nổ, một năm mới đă đến trong bầu không khí thật thiêng liêng. Ai cũng thầm mong ước năm nay gia đ́nh sẽ được yên vui nhiều may mắn hơn. Tôi cũng thích sáng mồng một Tết được theo ngoại đi lễ chùa, ngang qua những con đường ngập tràn xác pháo và đó đây vẫn c̣n vài tiếng pháo của trẻ con đốt vang lên từng chập.


Tết cũng là dịp mọi người thăm viếng lẩn nhau trong niềm hân hoan. Thế nhưng có một người mà hễ Tết đến nhà là má lại sa sầm nét mặt. Tôi gọi người này là ông cậu (không nhớ là anh hay em của bà nội). Giống như má, tôi cũng không ưa ông ấy. Nguyên do là v́ lần nào đến nhà khi thấy tôi toét miệng ra cười và cúi đầu chào th́ ổng lại phán:


– Con nhỏ này miệng rộng quá ta. Nữa lớn nó ăn tan hoang cửa nhà bây ơi!


C̣n má, tại sao má cũng lộ vẽ ác cảm với ổng?


Cuối cùng thắc mắc của tôi cũng được giải đáp. Một lần sau khi ông ấy ra khỏi nhà, không nhịn được má càu nhàu:


– Ổng là nhà nho mà ác thấy ghê. Hồi đó bắt ba mày chăn trâu mà c̣n bỏ đói rồi đánh đập nữa.


Rồi má kể hồi đó ông nội mất sớm, bà nội gửi ba cho ông ấy nuôi. Tiếng là nuôi nhưng thực chất là ở đợ. Ba suốt ngày chăn trâu ở ngoài đồng, nhiều khi đói phải hái ổi non ăn nên bây giờ bị đau bao tử kinh niên. Nghe xong tôi càng ghét ông ấy bội phần.


Tuy không được ăn học nhưng ba rất thông minh. Ông ấy là thầy đồ trong làng, mở lớp dạy học ở nhà. Ba núp ở kẹt cửa học lén mà cũng biết đọc chữ. Có thể nói tôi có niềm đam mê đọc sách ngay từ hồi nhỏ là nhờ ba.


Đến giờ, tôi cũng không sao hiểu được một người không được đến trường ngày nào mà lại thích đọc báo hàng ngày, thích đọc truyện Tam quốc chí, Thủy hử…và lại c̣n có thể giải nghĩa những từ Hán Việt nghe khá hợp lư. Sao cuộc đời ba tôi nghe cứ như là chuyện cổ tích? Nhưng ba má là những người chân chất chắc chắn không thể bịa đặt ra một câu chuyện như vậy. Vả lại, bịa ra để làm ǵ?


Có một lần sắp Tết ba kể:


– Hồi đó Tết tao đ̣i quần áo mới bà nội mày cứ gạt tao: chưa Tết đâu con. Tới chừng Tết qua hồi nào hỗng hay.


Ba vừa nói vừa cười cứ như không và cũng chỉ nói điều đó một lần duy nhất. Vậy mà cho đến bây giờ mỗi lần Tết đến nhớ lại câu nói ấy tôi lại cứ rơm rớm nước mắt.


Lớn lên một chút tôi mới hiểu v́ sao ba lại có một tính khí ngang tàng nhưng đầy nghĩa hiệp, luôn có một thái độ rất điềm tĩnh và tích cực trước những khó khăn trong cuộc sống. Mười hai tuổi ba đă một ḿnh khăn gói lên Sài G̣n t́m kế mưu sinh. Một chút quần áo và tiền bạc lận lưng đă bị kẻ gian dụ lấy mất. Một đứa trẻ 12 tuổi đă làm mọi chuyện để có thể tồn tại trên đất Sài G̣n và có một nghề nghiệp lương thiện th́ c̣n có trở ngại ǵ trên đời có thể làm chùn bước được nữa?


Nhưng má th́ không được như vậy. Đơn giản v́ má là phụ nữ. Má luôn lo âu, căng thẳng trước mọi chuyện. Những năm sau, mấy đứa em lần lượt ra đời trong khi chiến sự ngày càng ác liệt, chính trường miền nam luôn rối ren với các cuộc biểu t́nh, đảo chính… kéo theo vật giá liên tiếp leo thang.


Công việc của ba không thuận lợi nên má phải lo toan nhiều hơn. Nhiều khi đồ may ế ẩm má phải ra chợ t́m mối gia công cho cả nhà cùng làm: nào may quần áo mưa, đan vớ đan nón cho trẻ em… Mỗi lần Tết đến má không c̣n hào hứng như trước mà hay thở dài rên rỉ: “Sao Tết ǵ mà rầu quá!”. Than th́ than vậy nhưng rồi má vẫn xoay sở để ba ngày Tết được tươm tất một chút.


Dù sao trời cũng đă ban cho má một bà tiên: đó là d́ út. D́ út hồi trẻ tuy không đẹp nhưng nổi tiếng hiếu thảo và giỏi giang nên cũng có nhiều người dạm hỏi. Thế mà d́ không ưng một ai cả! Ai thắc mắc hỏi th́ d́ chỉ bẽn lẽn cười rồi quay mặt đi, len lén kéo vạt áo lên chậm nước mắt.


D́ út không nỡ bỏ bà ngoại và má với đàn con nheo nhóc! Lâu lâu d́ lại gom những đồng tiền chắt bóp được từ việc nấu khoai lang bán để đưa cho má trang trải việc nhà. Ngoài việc phụ may quần áo với má, khi chúng tôi c̣n nhỏ d́ c̣n phải đi chợ nấu cơm, gánh nước, giặt giũ…


Hồi mới biết đọc tôi đă mê đọc truyện hơn học bài nên kết quả học tập không tốt lắm. Nhưng lớn hơn một chút, ư thức được hoàn cảnh gia đ́nh, tôi đă cố gắng chiến thắng tật làm biếng để học tốt. Tôi mong ước sau này sẽ đỗ đạt thành tài, có thể lo cho bà ngoại, ba má và d́ út được sung sướng hơn.


Ước mơ ấy tôi chỉ thực hiện được một nửa. Vĩnh viễn là như thế!


Bà ngoại đă mất khi tôi đang học lớp đệ nhất. Tôi vào đại học, ra trường, rồi đi làm xa nhà, có gia đ́nh con cái. Tôi đâu có làm được ǵ cho những người thân c̣n lại ngoài những bộn bề lo toan cho cuộc sống của gia đ́nh riêng cho đến khi má rồi ba lần lượt qua đời. Và những cái Tết ngày thơ ấu cùng những người thân yêu ấy dần lùi sâu vào quá khứ…


Bây giờ, sau nhiều năm một ḿnh lủi thủi đi trên con đường đời, với một gánh nặng trên vai, tôi bỗng phát hiện ra ḿnh cũng hay càm ràm rên rỉ như má tự lúc nào. Và tôi đă hiểu, một cách sâu sắc, má cũng như nhiều phụ nữ khác luôn cảm thấy yếu đuối sợ hăi bất an trước những bất trắc của cuộc đời, nhưng vẫn luôn phải dũng cảm tiến lên, bởi sự thôi thúc của t́nh thương và trách nhiệm.


Để rồi, đôi khi ghé về mái nhà xưa vào một mùa gió chướng rộn ràng, khi con tim trĩu nặng ưu phiền, chợt thèm được một ḿnh ngồi yên lặng bên bờ sông, lắng nghe từng cơn sóng êm ái vỗ về… Ḷng bỗng khao khát được trở về ngày xưa cũ, đă xa lắm rồi, nơi có những chiếc thuyền hoa trôi qua vũng sáng lấp lánh trên sông, chở tuổi thơ đến xứ sở thần tiên với đầy ắp những ước mơ sáng trong và giản dị.


Lại thêm một cái Tết nữa cận kề.