Chờ cho vầng trăng mười lăm lên cao, tṛn vạnh, rải thứ ánh sáng bàng bạc mông lung xuống cả một vùng rộng lớn, bà Gái mới khoác chiếc áo lụa, bưng chiếc làn đựng đầy hoa bưởi trắng muốt, đi tắt qua lối cánh đồng ngược lên triền đê. Chiếc áo lụa may từ thời con gái mà vẫn c̣n mới v́ mỗi năm bà chỉ mặc một lần. Chiếc áo rộng lùng thùng phủ lên tấm thân đă già cỗi, thẳng đuột và nhăn nheo của bà.


Bà vuốt tà áo, tiếc nuối những tháng ngày con gái. Lần đầu tiên mặc chiếc áo này, bầu ngực bà hăy c̣n căng tṛn, tấm lưng thắt đáy lưng ong khiến người ấy ngắm nh́n không rời mắt. Giờ th́ bà đă già rồi. Nếu năm nay không gặp, chẳng biết năm sau, bà có c̣n đi phiên chợ mỗi năm chỉ họp một lần này nữa không. Hi vọng gặp lại người ấy theo thời gian chưa từng mất. Dù chỉ c̣n một hơi thở, bà vẫn phải tới phiên chợ ấy, vẫn mong một lần được gặp lại người con trai mà h́nh bóng chưa bao giờ phai nhạt trong tâm trí bà.



Nhà văn trẻ Đào Thu Hà ở Đắk Nông

Bà Gái tới được khu chợ th́ cũng đă gần nửa đêm. Hai đầu gối đau nhức khiến bà phải vừa đi vừa nghỉ, con đường thời con gái bà hay đi để sang làng bên làm mướn giờ như dài ra thêm cả một đoạn. Già rồi, nh́n đâu cũng thấy xa, đi đâu cũng thấy ngại. Bà t́m chỗ ngồi rồi bày hoa bưởi trong chiếc làn ḿnh mang theo ra chiếc mẹt nhỏ. Cây bưởi năm nay cũng già cỗi lắm rồi. Tính ra tuổi của nó cũng gần bằng tuổi của bà. Nhiều cành đă bị sâu nhưng vẫn nở hoa, hương hoa ngào ngạt cả một góc vườn. Ngày c̣n thiếu nữ, đến mùa, bà thường nhặt hoa bưởi đun nước gội đầu. Người ấy vùi mặt vào tóc bà, hít hà:


– Thơm thật. Có chết cũng chẳng thể nào quên được cái mùi tóc này.


Bà lấy tay bịt miệng người ấy lại, không cho người ấy nói những lời xui xẻo. Nhưng số phận chẳng thể nào biết trước được. Gần hết cả đời người rồi. Hoa bưởi đến hẹn vẫn ngát hương tinh khôi bên vườn nhà. Phiên chợ vẫn họp mỗi năm một lần dưới những gốc gạo dọc triền đê mà bà vẫn chưa gặp lại người con trai ấy dẫu chỉ một lần.



Xung quanh bà, đă có những người lục tục kéo đến ngồi, bày ra một món đồ ḿnh mang tới. Có người mang tới ít trái cây vườn nhà, có người mang tới nhành cây, vài bông hoa, chiếc khăn hay dải lụa. Những món đồ gợi lên kư ức thân thuộc của người đó và người họ muốn gặp. Gọi là chợ, nhưng ở đây chẳng ai bán mua thứ ǵ. Bà đưa mắt nh́n, chẳng có ai là người quen năm trước. Có lẽ họ đă gặp được người ḿnh cần gặp nên năm nay không quay trở lại. Trời càng về khuya, trăng càng tỏ. Dưới mặt đất chỗ bà ngồi, những chùm hoa bưởi như được ánh sáng của trăng phủ lên càng thêm tinh khôi, trắng ngà như ngọc. Trên đầu, hoa gạo đỏ rực. Những bông hoa như hàng trăm ngọn nến được thắp lên trong đêm rằm. Ngày bà c̣n bé, mẹ kể, những bông hoa gạo đỏ như những lời gọi người đi xa t́m về bản quán, như ngọn lửa dẫn đường chỉ lối cho những ai lỡ có quên đường th́ men theo màu hoa đỏ mà về.


C̣n người ấy, mỗi lần hẹn ḥ dưới gốc gạo đầu làng, người ấy lại kể cho bà nghe một câu chuyện t́nh.


Chuyện rằng có một chàng trai nghèo yêu cô sơn nữ xinh đẹp. Chuẩn bị đến ngày cưới th́ trời làm lũ cuốn phăng ngôi nhà lễ vật của chàng trai. Uất ức, chàng trai nhờ dân làng trồng cây nêu để lên trời hỏi sự t́nh. Ngày đi, chàng buộc vào tay người con gái ḿnh yêu một dải băng màu đỏ có tua năm cánh thay cho lời thề thủy chung. Ai ngờ, lên đến trời, Ngọc hoàng giữ chàng trai ở lại làm thần mưa và ra lệnh nâng bầu trời xa khỏi mặt đất để người hạ giới không lên được nữa. Trời đất cách xa, không có cách nào về được, chàng trai đành ở lại. Những giọt nước mưa là nước mắt Thần Mưa nhớ người yêu. Cô gái đợi măi, đợi măi. Ngày nào cô cũng trèo lên cây nêu trông ngóng. Một ngày, Ngọc hoàng xuống hạ giới. Gặp Ngọc hoàng, cô gái xin một điều ước, biến cây nêu thành loài hoa có rễ bám sâu, thân thẳng, ngọn cao để nàng có thể nh́n thấy người thương, dải vải đỏ biến thành bông hoa để người thương nhận ra nàng. Rồi nàng gieo ḿnh từ trên cao xuống và trở thành loài hoa gạo. Linh hồn nàng ẩn trong những bông gạo đỏ, day dứt một chuyện t́nh dang dở mà sắt son, chung thủy.


Chẳng biết câu chuyện cổ tích ấy có vận vào người không mà chuyện của bà và người trai làng ấy cũng dang dở. Không biết giờ người ấy ở đâu, có c̣n nhớ đến bà, nhớ đến cây gạo đầu làng, nhớ mùi hoa bưởi nữa không mà mấy chục năm trôi qua rồi, bà đợi hết cả một đời con gái, đợi hết cả những lời mai mối, dạm hỏi, đợi hết cả những đêm đông cồn cào thèm một ṿng tay ôm đành phải xối nước lạnh xua bớt những bức bối trong ḷng. Vậy mà bà chưa được gặp lại người ấy dẫu chỉ một lần. Trời bây giờ xa quá, chẳng có cây nêu nào vươn tới được để bà đi hỏi trời.


Nửa đêm rồi. Sương mờ từ đâu đùn lên phủ kín mặt sông, che khuất từng lớp sóng được ánh trăng dát bạc. Trong màn sương mù ấy, những con đ̣ nối đuôi nhau cập bến. Chờ người trên đ̣ lên bến, từng con đ̣ lại lặng lẽ trôi đi, khuất vào màn sương dày đặc, chỉ để lại tiếng khua nước vang vang. Khi con đ̣ cuối cùng khuất hẳn, sương tan. Ḍng sông lại yên ả, chỉ c̣n ánh trăng vằng vặc ḥa vào ḷng sông. Bà Gái giương đôi mắt đă kèm nhèm, cố nh́n từng bóng người lên bến đi về phía khu chợ dưới những gốc cây gạo cổ thụ t́m kiếm một bóng dáng quen thuộc. Chẳng biết có phải tại mắt bà đă kém hay v́ đă lâu rồi không gặp lại nên chẳng thể nhận ra mà bà không bắt gặp bất cứ một khuôn mặt mặt nào, dáng h́nh nào như trong kư ức. Tự nhiên, bà gái thấy lồng ngực ḿnh tưng tức, nước mắt ứa ra. Nước mắt của người đàn bà giă cỗi sao mà cay đắng và chua chát thế!


Bà cầm chùm hoa bưởi, hít hà hương thơm tinh khiết của chùm hoa trắng ngần, cố làm cho ḷng ḿnh b́nh tĩnh lại. Có ai đó gọi bà:


– Cô ơi, tôi ngồi đây, ngắm mấy chùm hoa bưởi này được không cô?


Bà ngước mắt nh́n lên, qua làn nước mắt c̣n nḥe nhoẹt, bà thấy một tráng sĩ cao lớn. Tráng sĩ đứng bần thần ngắm những chùm hoa bưởi. Bà vội lau nước mắt, khẽ dịch chiếc mẹt nhỏ qua một chút:


– Mời ngài.


Tráng sĩ ngồi xuống, mân mê một chùm hoa trắng ngần trong tay. Tráng sĩ có giọng nói và nụ cười ấm quá. Chẳng thể ngờ một con người có vóc dáng thô kệch ra dáng con nhà vơ lại có nụ cười hiền lành đến vậy. Không biết là nhớ đến ai, tráng sĩ mỉm cười:


– Mấy chục năm rồi, chẳng biết nàng ấy có c̣n sống, có c̣n thích mùi hoa bưởi như ngày xưa nữa không.


Bà Gái giật ḿnh, lén nh́n khuôn mặt tráng sĩ. Dẫu mờ ảo, bà vẫn nhận ra chàng trai không phải người ḿnh cần t́m kiếm. Khuôn mặt ấy, vóc dáng ấy đối với bà đều thật xa lạ. Bà cố nén nỗi hụt hẫng, nhẹ nhàng:


– Ngài thử đi t́m cả chợ xem. Biết đâu người ngài cần t́m hôm nay cũng tới.


Tráng sĩ lắc đầu:


– Nào đă là ǵ của nhau mà t́m kiếm. Mà biết đâu nàng ấy không c̣n nữa. Hoặc nàng ấy bây giờ đă con cháu đầy nhà, không c̣n nhớ tôi nữa. Nếu c̣n sống, nàng ấy cũng trạc tuổi cô bây giờ.


Bà Gái im lặng. Một cơn gió lạnh bất ngờ kéo đến, ḷa x̣a trên mái tóc bạc trắng của bà. Bà Gái buộc lại chiếc khăn trên đầu, thầm nhớ, ngày đi, người ấy cũng chỉ tầm tuổi người đang ngồi bên cạnh bà. Có khi nh́n thấy bà bây giờ, người ấy cũng chẳng nhận ra.


Năm ấy, người ấy chuẩn bị đón bà về làm dâu. Người ấy nhờ chị gái qua làng bên mua cho bà một tấm lụa về may áo. Áo vừa may xong, chuẩn bị đến ngày rước dâu th́ có tin giặc phương Bắc chuẩn bị kéo sang. Nhà vua mới lên ngôi cho rèn luyện binh sĩ, chuẩn bị lương thực kêu gọi cả nước chống xâm lăng. Nhà vua cho quân ngược sông Đáy, sông Nhuệ, băng qua sông Hồng rồi thân chinh chỉ huy đại quân ngược ḍng sông Thương kéo đến Chi Lăng đón địch. Khi đại quân của vua qua làng, thanh niên trai tráng trong làng xung phong theo đội quân đi giết giặc. Người thương của bà cũng nhập vào đại quân ấy. Người ấy hẹn bà, đánh xong giặc sẽ trở về tổ chức đám cưới, hái hoa bưởi đun nước cho bà gội đầu, kể cho bà nghe câu chuyện về sự tích hoa gạo.




Đại quân lên Chi Lăng. Qua tháng hai th́ có tin bốn vạn quân giặc kéo tới quyết nam chinh bằng cả đường bộ và đường thủy. Nhà vua và các tướng sĩ dốc ḷng đánh giặc. Đến tháng tư, quân sĩ từ khắp các nơi ở nước Nam đổ về sông Bạch Đằng vây đánh thủy quân giặc. Những ngày đầu, thế giặc mạnh, có tin hơn một ngàn binh sĩ đă hi sinh. Ḷng dân lo lắng. Nhưng vua không nao núng. Người dựa vào thế hiểm của sông núi Bạch Đằng, chỉ huy quân sĩ cầm chân giặc, bẻ găy ư đồ liên kết các cánh quân của giặc. Giặc thua rút chạy. Nhà vua cùng các tướng sĩ ca khúc khải hoàn trở về. Bà Gái chiều nào cũng ra đầu làng, chỗ gốc cây gạo chờ vị hôn phu. Những ngày đầu, có vị tướng và các đội quân đi qua, họ bảo c̣n những toán quân rút về sau. Bà đợi. Rồi có những người đi qua lại bảo một ít quân sĩ c̣n ở lại trấn giữ biên giới, cương vực của đất nước. Bà đợi. Nhưng rồi ngày tháng trôi qua, chẳng c̣n đoàn quân nào trở về nữa. Những mùa hoa gạo nối tiếp nhau. Có nhiều người đến dạm hỏi bà về làm vợ nhưng bà từ chối hết. Bà vẫn đợi. Rồi những lời dạm hỏi thưa vắng, ngơ vào nhà bà thưa dần những bước chân. Năm nào bà cũng đi phiên chợ mỗi năm chỉ tổ chức một lần vào đêm rằm mùa hoa gạo. Không gặp người ấy, niềm hi vọng về ngày người ấy trở về vẫn nhen nhóm trong ḷng bà, tựa như bông gạo đỏ không bao giờ tàn. Nhưng ngần ấy năm rồi, bà không gặp ở phiên chợ, cũng chẳng thấy người về. Tóc bà đă bạc trắng, mắt cũng chẳng c̣n nh́n xa được nữa, bà vẫn đợi. Đợi đến ngày buông tay trần thế mới thôi thương nhớ một người.


Gốc gạo bên cạnh bà, cô gái trẻ gặp lại người thương, cầm chiếc khăn lụa khóc măi. Cô gái c̣n trẻ quá, chắc chừng đôi tám. Người con trai có dáng vóc thư sinh, khuôn mặt khôi ngô ẩn giấu một nỗi buồn sâu kín vụng về chẳng biết phải dỗ cô gái thế nào. Qua những tiếng nức nở, ngắt quăng, bà biết được chàng trai vốn là học tṛ, bị người vu oan hăm hại mà mang họa sát thân. Bà khẽ thở dài, xót xa cho người bạc mệnh. Lần gặp này cũng sẽ là lần gặp cuối cùng. Chợ họp mỗi năm một lần nhưng cũng chỉ được gặp người đă khuất một lần duy nhất. Sau lần gặp duy nhất ấy, người c̣n sống sẽ không bao giờ đến chợ được nữa. C̣n người đă khuất có lẽ cũng dứt xong tơ t́nh của kiếp trước mà đầu thai chuyển thế.


Tráng sĩ bên cạnh bà nâng niu chùm hoa bưởi, ánh mắt như trôi về phía xa xăm. Bà Gái đánh bạo hỏi:


– Nhà ngài ở đâu mà lại tới phiên chợ này?


Tráng sĩ nh́n về phía bên kia sông, thở dài. Chẳng biết trả lời bà Gái hay đang nhớ lại những ngày tháng cũ mà nói với chính ḿnh:


– Nhà tôi ngay bên kia sông. Nhưng giờ cũng chẳng c̣n ai nữa. Tôi ngóng chờ suốt mấy mươi năm, đêm nay mới theo những bông hoa gạo, từ Chi Lăng mà t́m về đến đây. Cứ ngỡ đánh giặc xong sẽ về, ai ngờ đâu…


Cái tên Chi Lăng gieo vào ḷng bà Gái một niềm hi vọng mong manh và xa xôi. Giọng bà run run:


– Ngài đi đánh giặc năm ấy, có biết ai tên Văn, năm đó mười bảy tuổi, người ở làng ngay bên này sông không?


Tráng sĩ lắc đầu:


– Ngày ấy có biết bao nhiêu là chàng trai tên Văn, cũng như biết bao chàng trai chẳng biết tên từ khắp miền quê của trời Nam này nghe theo lời gọi của đức vua lên đường giết giặc. Tôi chẳng thể nhớ hết. Những ngày ấy, nào có kịp nghĩ ǵ, chỉ nóng ḷng lên biên ải đuổi quân xâm lăng.


Tâm trí tráng sĩ như trôi về những ngày xa xôi ấy. Vốn là người có tiếng giỏi vơ khắp cả một vùng, ngay khi nghe lời vua hiệu triệu, tráng sĩ từ biệt cha mẹ già, từ biệt người con gái ḿnh thương thầm mà chưa kịp bày tỏ, tập hợp thanh niên trong vùng cùng lên đường đánh giặc. Đoàn quân nhanh chóng đi lên biên ải. Mùa Xuân. Người dân vừa ăn Tết xong th́ quân xâm lăng đă qua biên giới. Giặc băng qua triền núi, đi qua đoạn đường rừng rậm để tiến về phía đông nam ḥng mưu đồ đánh kinh đô. Đoạn đường núi hiểm trở, một bên là vách núi, một bên là bờ vực, ngoằn ngoèo, âm u dưới những tán cây cổ thụ che khuất. Tráng sĩ cùng đội quân mai phục trên núi, chờ toán quân giặc cuối cùng vừa qua ải Chi Lăng th́ tấn công.


Quân giặc bị phục kích bất ngờ, hoảng loạn. Giặc bị nhốt trong trùng trùng những cánh rừng già rậm rạp chạy dài suốt từ ải Chi Lăng về hướng đông tới dăy Đông Triều. Người và ngựa đều mất phương hướng, tựa như bị nhốt trong mê cung chỉ toàn cây và đá. Lính giặc chạy tan tác. Tướng giặc lạc nhau. Tên tướng chỉ huy bị quân ta bắn chết. Như rắn mất đầu, quân giặc hỗn loạn, tướng giặc một số đầu hàng, một số quay người bỏ trốn. Say chiến thắng, tráng sĩ đuổi theo quân giặc. Một mũi tên bắn lén xuyên qua tim. Tráng sĩ không thể cùng đoàn quân chiến thắng dồn về Bạch Đằng. Hồn tráng sĩ nằm lại với mảnh đất biên viễn, với cây cối, núi đồi mấy chục năm rồi. Xác phàm nằm dưới một gốc cây cổ thụ giữa rừng, bao năm qua đă tan vào đất, tan vào trời biên cương, xứ sở. Nhưng tráng sĩ không oán, không hờn, không ân hận. Thân trai trả nợ nước non là việc phải làm. Bàn tay của tráng sĩ đă vung gươm giết địch, đă cùng quân sĩ đập tan bước tiến công đầu tiên của giặc, làm sức mạnh của chúng suy yếu và sau đó, giấc mộng đô hộ đất trời người Việt của giặc tan vỡ. Tráng sĩ chỉ thương cha mẹ già ngóng chờ con trong vô vọng, thương mối t́nh từ thủa ấu thơ không kịp bày tỏ. Trước khi kiếp này tan biến măi, tráng sĩ theo màu gạo đỏ t́m về, tạm biệt mảnh đất quê hương một lần sau cuối, tạ lỗi với đấng sinh thành giờ cũng đă tan biến vào cơi hư vô và nói lời từ biệt người con gái ḿnh thương thầm suốt những tháng năm trai trẻ, dù rằng người con gái ấy chẳng bao giờ có thể nghe thấy và có lẽ đă quên ḿnh.


Bà Gái nhắm mắt, cố tưởng tượng ra trận đánh mà tráng sĩ kể lại. Người thương của bà, chàng trai bà nhung nhớ suốt một đời có góp mặt trong trận chiến ấy không. Đôi tay ấm áp từng dịu dàng nắm lấy tay bà vung từng đường gươm giết giặc đền nợ nước. Người ấy nằm lại Chi Lăng hay theo quân về Bạch Đằng rồi ḥa vào sông nước ngay trước giờ chiến thắng. Sao người không quay về t́m bà, đến phiên chợ gặp bà một lần thôi.


Như hiểu câu hỏi trong ḷng bà, tráng sĩ thở dài:


– Có những người chẳng nhớ đường về chốn cũ, men theo màu đỏ hoa gạo mà trở về, nhưng trời đất xa xôi, hoa gạo chỉ có một mùa, chợ cũng mỗi năm chỉ họp một lần, t́m về đến nơi th́ đă tan chợ. Lại cũng có những người dứt khoát không muốn quay về v́ sợ gieo vương vấn cho người ở lại, khiến người ở lại măi măi chẳng quên được ḿnh…


Bà Gái chỉ gật đầu, không đáp. H́nh như sắp sáng rồi. Chợ sắp tàn. Tráng sĩ lưu luyến thả lại chùm hoa bưởi rồi bước xuống bến đ̣. Trong một khoảnh khắc, bà Gái giật ḿnh thấy bóng lưng của tráng sĩ sao quen thuộc, giống hệt cái dáng đi hơi vội vàng của người ấy. Bà vươn tay định gọi nhưng tráng sĩ đă lên đ̣. Con đ̣ trôi đi trong bồng bềnh sương khói mông lung, hư ảo.


Bên cạnh bà, chàng trai thư sinh cũng đă chia tay cô gái, bước về phía bến đ̣. Bàn tay cô gái chới với giữa khoảng không ngập tràn ánh trăng. Chàng trai không ngoảnh lại, nhưng đôi vai rũ xuống cho thấy tâm trạng ngổn ngang của cậu. Con đ̣ tựa như một chiếc lá tre trôi trên mặt nước đón chàng trai rồi khuất dần, khất dần trong đêm trăng sắp tàn. Cô gái bên cạnh bà khóc nấc lên. Chiếc khăn trong tay loang đầy nước mắt.


Cuối tháng ấy, bà Gái cũng xuôi tay. Người làng bảo đă hết tháng ba mà tự nhiên hôm ấy trời trở lạnh, hoa bưởi rụng hết. Bà Gái sợ gió cuốn nát hết hoa nên dậy sớm để nhặt, chẳng may bị cảm lạnh. Lúc người cháu họ tắm cho bà, phát hiện trong ḷng bàn tay bà có một chùm hoa bưởi và một bông hoa gạo đỏ thẫm. Sắc đỏ từ bông hoa gạo ứa ra, nhuộm hồng những cánh bưởi trắng. Hương hoa bay khắp cả gian nhà…


ĐÀO THU HÀ