Làng Ḱnh nơi “khỉ ho c̣ gáy” bị hai dăy núi chèn cho dài thuồn thuột. Làng cách trung tâm thị trấn huyện đúng hai mươi cây số và cách trung tâm tỉnh ngót tám chục cây. Nơi đây từng có những chuyện cười đến rụng răng, rách miệng. Khách văng lai ghé qua làng không quên gom vào đầu vài câu chuyện “vui” để về làm quà. Quà này quư lắm, v́ nó có thể làm tan biến đi mọi ưu phiền!

Làng Ḱnh có những cái tên nghe cũng rất chi là… “không giống ai”. Tỉ dụ như vợ chồng ông T́nh Tứ (chồng T́nh, vợ Tứ) sinh con “năm một”, toàn “thị mẹt”. Mười năm cho ra ḷ “một đàn bướm bướm xinh”, đặt tên theo cách gọi thứ tự trong Hán ngữ cổ đại: Nhất, Nhị, Tam, Tứ, Ngũ, Lục, Thất, Bát, Cửu, Thập. Dân tếu táo gọi là “mười quả bom nổ chậm”. Tuy không sinh được “chim cu”, nhưng vợ chồng ông bà T́nh Tứ cũng rất tự hào về những con “bướm” của ḿnh, 15, 16 tuổi là đă có người đến xin “rước”. Trong số các con th́ cô Thập là người học cao nhất, tốt nghiệp “ 10 + 3” ra làm cô giáo làng và cũng là người xinh đẹp khó ai b́. C̣n nữa, rất kén chồng!


*

Nhà ông Đinh có nghề g̣ thùng. Kính thưa các loại thùng. Thời đó người ta chưa chạm mũi với hai từ “công nghệ”, nên nghề g̣ hàn thủ công vớ bở. Cả thị trấn Hùng Sơn, cả huyện ấy chứ, chỉ có mỗi nhà ông Đinh làm cái nghề “điếc tai hàng xóm”. Tính ông Đinh vui vẻ, thoáng đăng nên khách hàng gần xa uy tín lắm. Hàng ra tới đâu hết tới đó. V́ thế ông được thiên hạ cho vào cái “rọ” giàu có. Thường giàu có th́ lắm kẻ ghen ghét, nhưng không dám coi khinh. Và, khi người ta đă giàu có rồi th́ lại thích thiên hạ kính nể, thậm chí sợ ḿnh! Ông Đinh có tất cả năm người con cả trai lẫn gái. Anh Duynh là con thứ tư. Và, ông Đinh cũng nổi tiếng về việc kén rể, chọn dâu. Có nghĩa là anh nào, cô nào được ông “chấm điểm” là cả một niềm hănh diện!


Nhà văn Đào Sỹ Quang ở Đồng Nai


Một hôm ông Đinh dẫn anh Duynh về làng Ḱnh thăm vợ chồng ông bà T́nh Tứ. Hai ông chủ quen nhau cũng từ việc ông Tứ lên thị trấn mua thùng của ông Đinh. Hai ông này hợp nhau ở chỗ rất thích chơi cờ tướng. Mỗi lần từ làng Ḱnh lên thị trấn mua bán ǵ là ông Tứ không quên ghé ông Đinh “chơi mấy ván”. Hôm nay ông Đinh về làng Ḱnh không phải để chơi cờ mà muốn cho con trai ḿnh gặp cô Thập. “Âm mưu” lâu dài là muốn cô Thập làm con dâu nhà ḿnh.

“Nhà gái” vô cùng ngạc nhiên khi thấy hai vị khách chở nhau bằng chiếc xe đạp Pôgiô cá vàng (Peugeot). Xe Pôgiô hồi đó chỉ đến với những ai thật sự giàu có. Nó như một tài sản quư hiếm.

– Đúng là rồng đến nhà tôm, mời hai bố con ông vào nhà! – ông Tứ mời khách, cười rơ là tươi. Vợ chồng ông cũng nổi tiếng ở làng Ḱnh về cái gọi là “hiếu khách”. Không biết những chiếc thùng sắt, thùng tôn trong “nhà gái” có nhận ra người “đẻ” ra ḿnh đang ở đây hay không? Đă có lần ông Tứ kể cho cả nhà nghe về tấm gương lao động g̣ thùng của ông Đinh: “Ông ấy lúc th́ tay kéo, lúc th́ tay búa, làm việc hết ḿnh, chịu khó cải tiến sản phẩm lắm, cả huyện này dùng hàng của ông ấy. Lúc lao động th́ trông lem thuộm, đen đủi, nhưng khi chỉn chu một cái trông cứ tưởng cán bộ cấp cao…”. Hôm nay anh Duynh mang trên ḿnh bộ trang phục anh bộ đội. Hồi vừa học xong cấp ba th́ anh xung phong đi bộ đội, vào Nam đánh Mỹ theo lí tưởng người anh hùng “Cuộc đời đẹp nhất là trên trận tuyến đánh quân thù”. Sau giải phóng miền Nam anh trở về đeo đầy huy chương trên ngực.

– Rồng ǵ mà rồng, hôm nay tôm đến nhà rồng mới đúng! – ông Đinh đáp từ thật là khôn khéo làm cho vợ chồng ông Tứ trẻ hẳn ra, tự hào hẳn ra.

Ở làng Ḱnh không ai lạ ǵ ông bà T́nh Tứ, làm ăn căn cơ, giàu có nhất làng. Nhà ông chả thiếu thứ ǵ. Được bà vợ th́ “làm sang cho chồng” cứ gọi là “miễn chê”.

Trong bữa cơm trưa thân mật, ông Đinh chủ động nêu vấn đề “muốn xin ông bà cho cháu Thập làm dâu nhà tôi”. Cô Thập mặt đỏ phừng phừng chạy vào trong buồng, c̣n anh Duênh th́ lại bẽn lẽn như con dâu mới về nhà chồng, chẳng có chút ǵ gọi là “khí thế” của một người từng xông pha trận mạc!

– Th́ cứ để cho hai cháu chúng nó đi lại t́m hiểu nhau, giờ th́ đâu như xưa mà ép được! – Bà T́nh nói thế. Ông Đinh như định nói ǵ nhưng lại rất dè dặt, không mạnh mồm như trong lúc “chiếu tướng” nơi bàn cờ. H́nh như cái cụm từ “giờ th́ đâu như xưa mà ép được” làm ông muốn bay ngay về nhà. Ông nghĩ trong ḷng “rừng thiếu mẹ ǵ thú, chả bắn được con này th́ bắn được con khác”…

Ông Tứ cười nói:

– Thằng Duênh cứ về đây chơi cháu ạ, nếu hai đứa chúng mày mà lấy được nhau th́ chúng tao ủng hộ một trăm phần trăm – nh́n sang ông Đinh – đúng thế ông nhỉ?

– Vâng, th́… như chị nhà vừa nói đấy “giờ th́ đâu như xưa mà ép được”!

– Ép được chứ, như tôi với bà nó này, bị ép đấy chứ, nhưng từ ngày lấy nhau có bao giờ to tiếng căi vă ǵ đâu!

– Ông th́ chuyện nọ xọ chuyện kia! – Bà T́nh nhắc khéo chồng – nh́n sang Duênh – th́ cháu Duênh cứ về đây chơi, không có ngại ngần ǵ cả, lần sau về chở mẹ theo nhé!… Ông Đinh như đă nuốt trôi cục xương mắc trong họng…


*

Đêm đó vợ chồng ông bà T́nh Tứ không sao ngủ được để bàn chuyện nên hay không cho con gái lấy chồng ở xa? Rồi cuối cùng cả hai đều tặc lưỡi, thôi th́ mặc duyên số!

Sau lần về làng Ḱnh, anh Duynh phải đi lại ṃn cả đôi lốp xe mới “cưa” đổ người đẹp. Một thời gian sau th́ cô Thập lên xe hoa về thị trấn. Đám cưới to nhất làng! Thực ra ngày ấy chả ai ham hố lấy chồng thị trấn, v́ cho rằng dân buôn bán thường hay gian dối. Nhưng ông Tứ th́ hoàn toàn không nghĩ thế. Ông quư anh Duyênh v́ đă kinh qua bộ đội giống như ông ngày trước. Ông bảo, làm thằng đàn ông mà dám xông pha trận mạc th́ không ǵ sánh bằng!

Anh Duênh xin vào làm một chân loong toong trên huyện, chứ không theo nghề g̣ hàn của cha mẹ, mặc dù nghề này vẫn đang hái ra tiền. Thời gian sau anh được cấp trên giới thiệu đi học lớp trung cấp tài chính kế toán, rồi hàm thụ tại chức đại học. Anh là người có chí tiến thủ, lại có tài ăn nói nên thăng tiến nhanh như diều gặp gió. Chị Thập hănh diện về người chồng đă làm chỗ dựa tinh thần cho cả nhà.

Mười mấy năm ở huyện anh Duynh được cấp trên đề bạt lên tỉnh giữ chức “to” hơn, danh dự cho cả ḍng họ Ma. Anh là người có đầy uy lực, là khắc tinh của bọn trốn thuế, buôn lậu, hàng giả…

Thế là anh Duynh đưa cả gia đ́nh về thành phố sống trong một ngôi nhà đầy đủ tiện nghi, mà anh đă xây cất tự bao giờ? Một ngôi nhà hiện đại, kiểu cách. Nói đúng hơn, đó là một biệt thự không dễ ǵ ai cũng có được. Không nói ra, nhưng với chị Thập th́ đây như một giấc chiêm bao…


*


Anh Duynh càng ngày càng ít về nhà sớm, với lí do lo việc công. Có lúc chị Thập vui đùa nói với các con rằng, “bố Duênh cứ như hoạt động t́nh báo không bằng”. Càng ngày anh Duynh càng đạo mạo hơn, phong độ hơn, không c̣n gầy g̣ như hồi làm cái anh nhân viên văn pḥng nơi phố huyện. Đồng hành với sự “thành công” của anh là nỗi cô đơn của vợ, để mỗi đêm về chị Thập lại thui thủi với chiếc gối ôm, nghe tiếng rên rít của những cơn gió chen chúc nhau qua khe cửa… Tuy nhiên chị Thập vẫn hết ḷng với chồng, vẫn dơi theo từng bước đi của chồng. Và, đă có nhiều lúc trái tim chị bị loạn nhịp bởi những suy tưởng không may xảy ra? Và, chị đă “mạo hiểm” muốn biết lí do về sự thờ ơ của chồng? Vẫn câu trả lời như thế: “Phải tập trung chống buôn lậu và chống trốn thuế!”.

Chị Thập như một ô-sin trong nhà. Tồi tệ! Chị bỗng dưng trở thành kẻ thấp cổ bé họng, không dám mở mồm đ̣i hỏi chồng một điều ǵ cả. Hai vợ chồng cứ như hai điện tích cùng dấu, đẩy nhau. Chiếc xe hơi bóng lộn, sang trọng đă góp phần làm tăng “chân kính” cho anh Duynh, nhưng chưa bao giờ anh cho vợ đi cùng. “Sao bố không cho mẹ ngồi thử một ṿng cho sướng cái đời của mẹ?”. Con anh Duynh nói thế. Anh Duynh khác xưa, như thể đầu chiếc compa quay nửa ṿng tṛn! Khi người ta có chức có quyền ngoài xă hội th́ cũng dễ trở thành kẻ cai trị luôn gia đ́nh! Đời đôi khi nó ngang trái tới độ khó bề giải thích! Mọi việc ở quê, từ giỗ chạp đến xây cất mồ mả, làm thế nào, thiết kế ra sao đều do anh Duynh quyết định. Anh “qua mặt” anh chị em trong nhà! Ông Đinh là người được thiên hạ kính nể như thế mà khi nói tới đứa con “quyền chức” của ḿnh là ông như người không có miệng? Ông sợ con ḿnh hay ông sợ cái ǵ ǵ th́ chỉ có ḿnh ông biết! Tại sao anh Duynh lại là người quyết đoán và được nhiều người sợ kinh khủng đến như vậy?

Có lẽ ngoài cái chức quyền và đồng tiền ra, anh c̣n có thêm cái tinh tướng, khi đă trợn mắt lên th́ chắc chắn có kẻ coi chừng! Nhưng lại có thể, “sức mạnh” của anh là ở chỗ “nắm quyền kinh tế” trong gia đ́nh. Ngày trước, làm ǵ anh cũng hỏi ư kiến tham khảo của vợ. Chị Thập đọc sách, xem phim… nắm bắt thời sự nên rất nhạy cảm trong sự liên tưởng với thực tế. Rất nhiều ư kiến của chị đă giúp ích cho chồng trên đường công danh ở cái thời “ăn bo bo đi guốc đẽo”. Giờ th́ hết rồi, anh Duynh coi vợ như người có cũng được mà chả có cũng được. Anh chê vợ đủ điều bằng sự im lặng, chứ không thô lỗ như những kẻ nông nổi bốc đồng. Chị Thập chỉ c̣n biết cắn răng chịu đựng! Anh Duynh giao cho vợ nhiệm vụ chăm sóc con cái và trông coi nhà cửa.

“Con hư là tại mẹ”. Ở thành phố mà chị Thập nào có biết tới shoping, siêu thị, nhà hàng… Cần ǵ, thiếu ǵ đă có người đem đến tận nhà. Bạn bè gần gũi hàng ngày với chị Thập là con chó cảnh, có tên là Jon. Nếu như không có Jon th́ không biết cuộc sống của chị buồn đến đâu nữa. Đúng là trung thành như loài chó! Jon không thể xa chị và chị cũng không thể xa nó. Chị đi đâu lâu về là Jon rối rít, quẫy đuôi tít mù. Chị ôm Jon vuốt ve lên bộ lông bông thơm thơm của nó. Nó há mồm thè ra cái lưỡi hồng dài mỏng tang có những đốm đen, ngồi trên bọc chị yên vị. Nó thở. Nhịp thở như thể vừa kết thúc một cuộc chạy đua ma-ra-tông dành cho loài chó. Thật sự khi đă hiểu về loài chó th́ khó ai muốn làm điều ác. Mà đă làm điều ác th́ không phải là người! Chị Thập bảo thế. Jon lúc nào cũng bên chị. Chị gọi Jon bằng “con”. Rồi chị kể cho nó nghe câu chuyện “Con mèo trèo cây cau”… Chị răn dạy nó đủ điều… Chị hiểu ngôn ngữ của loài chó như học tṛ hiểu “Thế nào là một câu đơn giản?”.

Rồi lần ấy anh Duynh về, không hiểu sao giữa hai người có chuyện ǵ mà chị Thập nổi cơn thịnh nộ:

– Tôi biết ông chán tôi rồi. Ông có quyền, có tiền, có vợ bé, có chân dài. Ông thích ǵ ông cứ làm, đừng mang cái thiếu văn hóa về nhà này, con cái nó học theo!

Anh Duynh chồm lên như một con sư tử vồ mồi! Anh thả ra những ngôn từ thô thiển, và cấm vợ “Không được xúc phạm đến danh dự đảng viên!”. Rồi anh vỗ vào ngực ḿnh bam báp. Anh thượng cẳng chân, hạ cẳng tay. Đồ đạc trong nhà đổ vỡ, va chạm vào nhau loảng xoảng…

Nhưng lạ thay… chị Thập không hề sợ? Chị b́nh thản như một người anh hùng ra pháp trường sẵn sàng đón nhận cái chết! Đôi mắt chị rực lửa:

– Ông đừng mang hai tiếng danh dự ra dọa tôi! Đảng không dạy người ta làm những việc xấu! Tôi xin hỏi ông, tôi có tội t́nh ǵ? Ông tưởng nhà lầu xe hơi làm tôi sung sướng lắm hả? Ông nhầm! Nhà lầu xe hơi có năm bảy loại! Người chức quyền cũng có năm bảy loại! Tôi chả c̣n sống được bao lâu đâu, tôi khuyên ông hăy nh́n thấy chính ḿnh! Rồi ông sẽ hay, chỉ có cái ǵ của chính ḿnh mới là của ḿnh!

– Câm mồm đi, đừng có lên lớp dạy đời, quanh quẩn xó bếp biết cái ǵ, sướng không biết đằng sướng!

Chị Thập lăn ra khóc! Khóc như để đẩy cuộc đời ḿnh xuống hố nhanh hơn!


*

Đúng là “Nhân bảo như thần bảo”, anh Duynh đă phải đưa tay vào chiếc c̣ng số tám, tạm sống nơi trại giam! Các phương tiện thông tin đại chúng ngày nào cũng đưa tin về những sai phạm của anh… Anh bỗng trở thành tin “giật gân” nhất trên các kênh thông tin. Đă nhiều lúc chị Thập muốn t́m đến cái chết v́ không chịu nổi “sự quan tâm” của người thân và hàng xóm. Mọi người đến với chị lúc này chỉ nhằm mục đích hiếu kỳ, kèm theo sự thương hại, có khi là khinh bỉ…

Anh Duynh được tạm hoăn ra ṭa xét xử, v́ đang bị căn bệnh quái ác hoành hành. Anh nhắm nghiền đôi mắt trên giường bệnh. Chị Thập đă không bỏ chồng. Chị không nh́n chồng bằng hiện tại! Chị nh́n chồng trong màu áo lính năm xưa “nh́n thẳng quân thù mà bắn!”. Chị không bỏ chồng, v́ chị đă ngấm hiểu đức Phật dạy tu ba nghiệp “thân, khẩu, ư”. Chị ân hận v́ trong mất mát đă có lúc không ḱm được ḷng để rồi thốt lên sự căm giận. Chị cầm tay anh để như truyền ḍng nhiệt lượng, để như nhớ lại một thời đă qua…

Những giọt dung dịch vẫn đang rơi nặng nề trong ống dẫn để đi vào đường ven nổi bờ xanh trên cánh tay từng trải của anh Duynh. Cánh tay từng bồng súng xông pha chiến đấu để làm sáng chói bao tấm huân huy chương! Cánh tay từng vung lên trong các cuộc họp báo để sau đó rộn lên những tràng pháo tay tưởng chừng không ngớt! “Đừng bỏ bố trong lúc này, kể cả khi bố phải chịu án phạt nặng nhất!” – Chị Thập nh́n các con nói vậy.

*

Con gái ngồi cùng mẹ ở hàng ghế thứ ba trong ṭa xử án. Người mẹ heo hắt, như một bức tranh khắc họa sự đau thương tràn trề! Chị Thập dán mắt vào chồng trong bộ đồ tây đóng thùng. Trước vành móng ngựa, đôi mắt anh Duyênh nh́n thẳng như để chạy trốn con người. Không biết lúc này anh có c̣n nhớ tới gia đ́nh và những tấm huân huy chương đỏ rực không? Với gia đ́nh anh, đây là những giây phút căng thẳng và bi thương nhất! Mỗi một lời cáo trạng của quan ṭa phát lên là một nhát dao sắc lẹm cứa vào vợ con anh và những người thân trong ḍng họ. Nhưng, sao trông anh vẫn “b́nh thản”?

Và, tuyên bố cuối cùng của Chủ tọa phiên ṭa đă cất lên: “Y án!”.

Đôi tay của một viên cảnh sát bảo vệ phiên ṭa đă vội đỡ bị cáo đứng dậy!

Chị Thập khóc thét…


ĐÀO SỸ QUANG