"Một thời đă qua" - Phỏng vấn nhà văn Nhật Tuấn
"Một thời đă qua"
Phỏng vấn nhà văn Nhật Tuấn
Đại hội toàn thể toàn quốc của Hội Nhà văn Việt Nam diễn ra trong tuần này, từ 4 đến 6-8.
Điểm đặc biệt của lần họp này là cả 922 hội viên cả nước đều được tham dự, khác với những lần trước chỉ là đại hội đại biểu.
Trong loạt bài của BBC về sự kiện này, có những nhà văn như Nguyễn Phan Hách cho biết ông mong đợi sự kiện này và hy vọng nhân sự lănh đạo mới là "nhà văn có uy tín" và đồng thời, phải có những "người trẻ, đội ngũ trẻ, những nhân tố trẻ".
Nhưng cũng có những nhà văn không tham dự, như Nguyên Ngọc, Nhật Tuấn...
Trả lời phỏng vấn của BBC qua điện thoại hôm 3/8, nhà văn Nhật Tuấn, tác giả của Đi về nơi hoang dă (1988) và hiện sống ở Sài G̣n, cho biết lư do không dự đại hội Hội nhà văn lần thứ Tám.
Nhật Tuấn: - Tuần trước, tôi có gặp nhà văn Nguyên Ngọc. Nh́n thấy ông như nh́n thấy cả một thời đă qua. Tôi ghé tai ông nói nhỏ: Anh ơi, một thời đă qua rồi.” Nguyên Ngọc nh́n tôi cười cười: “Nhưng mà thời mới chưa tới…”
Vâng, một thời đă qua rồi, cái thời nhà văn c̣n là “lương tâm thời đại”, “thư kư thời đại”, là bộ phận “nhạy cảm nhất của dân tộc”, cái thời ấy đă qua rồi.
Vào thời đó, nhà văn c̣n đau đáu những nỗi buồn dân tộc, c̣n rung cảm với những nỗi đau thời đại và họ “lập ngôn” bằng văn chương chứ ít ai đăng đàn phát biểu hoặc viết bài nghị luận.
Vào thời đó nhà văn đồng thời cũng là tác giả, nhắc tới tên nhà văn thường kèm theo tên tác phẩm. Như Hà Minh Tuân với “Vào đời”, Vũ Băo với “Sắp cưới”, Văn Linh với “Mùa hoa dẻ”…
Nếu văn chương thường được mùa vào thời điểm xă hội được xả xú páp th́ ở Việt Nam đă có hai lần như vậy.
Lần thứ nhất, sau năm 1936, Mặt trận B́nh dân Pháp lên cầm quyền, ở Việt Nam không khí cởi mở đến độ chỉ trong ṿng 10 năm văn học VN đă có Vũ Trọng Phụng, Thạch Lam, Nam Cao, Nguyễn Tuân … và cả một nền nghệ thuật ta vẫn gọi là “tiền chiến”. Tiếc thay, sau năm 1945, cái xú páp đă đóng lại rồi. Nhưng cũng c̣n may, giả thử Đảng CS Đông Dương cướp được chính quyền từ năm 1930, liệu chúng ta có được “Số đỏ”, “Chí Phèo”, “ Thiên Thai “, “Đêm Đông”, “Giọt mưa thu”…?
Đợt xả xú páp thứ 2 cho văn học chính là năm 1989 khi ông Tổng Bí thơ Nguyễn văn Linh lên tiếng cởi trói cho văn nghệ sĩ và lập tức một ḍng văn học “phản kháng”, “phản tỉnh” đă ra đời với nhiều tác phẩm của nhiều tác giả mà cho đến nay vẫn là bộ phận sáng giá nhất trong kho lưu trữ văn học.
Rất tiếc cánh cửa mở hé năm 1989 chỉ hai năm sau đă đóng sập lại cho tới ngày nay.
Cái thời đó qua rồi và “cái thời mới” như nhà văn Nguyên Ngọc nói chắc phải chờ tới lần xả xú páp thứ ba th́ văn học may ra có cơ hội được mùa. Có thể biết trước cái đại hội nhà văn lần thứ 8 này chẳng có tác dụng ǵ trong việc thúc đẩy cái xú páp ấy mở ra nên tôi không tham gia.
BBC: - Theo quan điểm của ông, Đại hội Hội nhà văn có tác động, ảnh hưởng ǵ đến dư luận xă hội hiện nay hay không?
- Ai cũng biết Hội nhà văn là hội quần chúng của Đảng, là cơ quan để quản lư tư tưởng, sáng tác của nhà văn. Vào cái thời đă qua như tôi vừa nói, các nhà văn c̣n có “ư thức công dân”, có trách nhiệm với “lương tâm thời đại”, có đôi chút dũng cảm để “đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”. Vào cái thời đó, Đảng đổ tiền bạc, công sức ra để làm công tác “quản lư nhà văn” là đúng rồi.
Thời nay vai tṛ “phản biện xă hội” dường như các nhà văn đă nhường cho các luật sư. Chính các luật sư mới là đối tượng Đảng cần phải lưu tâm, lo lắng tới chứ không phải các nhà văn. Ta cứ thử coi Cù Huy Hà Vũ, Lê thị Công Nhân, Nguyễn Văn Đài, Lê Công Định, Trần Đ́nh Triển…Chính những luật sư đó mới là những người “phản biện” một cách sâu sắc, quyết liệt nhất.
Chính v́ lẽ đó, tôi đề nghị Ban tuyên giáo tổ chức lại Hội nhà văn sao cho gọn nhẹ, thiết thực, rút bớt đến mức tối thiểu tiền tài trợ cho Hội. Ban chấp hành cần thiết phải am hiểu văn học Việt Nam để có thể tổ chức những cuộc hội thảo, định đúng giá trị những tác phẩm hiện nay c̣n nằm trong vùng “nhạy cảm” như “Chuyện kể năm 2000” của Bùi Ngọc Tấn, “Miền hoang tưởng” và “Trư cuồng” của Nguyễn Xuân Khánh, “Đi về nơi hoang dă” của Nhật Tuấn, “Đêm thánh nhân” của Nguyễn Đ́nh Chính, “Người dẫn đường thọt chân” của Bùi Việt Sỹ, “Ngửa mặt kêu trời” của Tô Hoàng, vân vân…Mặt khác, cần kịp thời phát hiện những tài năng mới để quảng bá cho bạn đọc.
BBC: - Xin hỏi ông nghĩ ǵ về thế hệ nhà văn trẻ gần đây?
- Sau đại chiến lần thứ Hai, thế giới phục hưng, văn học nghệ thuật nở rộ những trào lưu “hiện đại” như chủ nghĩa hiện sinh, siêu thực, biểu hiện, cấu trúc…Tiếc thay khi đó văn nghệ sĩ miền Bắc lại kéo nhau lên rừng để học “đề cương văn hoá Diên An”, c̣n người đọc th́ được giáo dục một thứ thẩm mỹ “văn hoá công nông” hoàn toàn xa lạ với thế giới bên ngoài.
Do mất cái gốc đó, nên sang thời kinh tế thị trường những thể nghiệm “hậu hiện đại” vừa khó được công chúng tiếp nhận vừa giống như tṛ nhăn mặt bắt chước Tây Thi đau bụng thời xưa. Tài năng lớn để có thể cho ra đời kỳ hoa dị thảo th́ chưa thấy nhưng đă xuất hiện những tài năng trẻ thực sự như Nguyễn Ngọc Tư, Lynh Bacardi, Bùi Chát, Lư Đợi, Đinh thị Như Thuư…
Hy vọng họ sẽ vượt qua được cơn hồng thuỷ của sự dối trá đang diễn ra làm đảo lộn các giá trị để cho ra đời những kỳ hoa, dị thảo.
Thứ ba, 3 tháng 8, 2010
_http://www.bbc.com/vietnamese/culture/2010/08/100803_nhattuan_interview
