BigBoy
23-05-2025, 22:53
https://www.baocalitoday.com/wp-content/uploads/2025/05/image_2025-05-23_122437286-696x464.png (https://www.baocalitoday.com/wp-content/uploads/2025/05/image_2025-05-23_122437286.png)
Ṭa án Tối cao được nh́n thấy ở Washington, ngày 2 tháng 11 năm 2024. (Ảnh AP/J. Scott Applewhite, File)
WASHINGTON (AP) — Hôm thứ Năm, Ṭa án Tối cao Mỹ với đa số thẩm phán theo khuynh hướng bảo thủ đă ra phán quyết rằng Tổng thống Donald Trump có thể có quyền hợp hiến trong việc sa thải các thành viên của cơ quan độc lập. Phán quyết này ủng hộ một cách tiếp cận mạnh mẽ hơn về quyền lực của Tổng thống trong việc điều hành chính phủ liên bang.
Tuy nhiên, Ṭa cũng gợi ư rằng có thể sẽ ngăn chặn nếu ông Trump cố gắng sa thải Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed), ông Jerome Powell, người từng bị ông Trump chỉ trích v́ không cắt giảm lăi suất đủ mạnh. Khi ông Trump phát biểu vào tháng 4 rằng việc “sa thải ông Powell không thể đến sớm hơn được nữa”, thị trường chứng khoán đă có đợt bán tháo mạnh. Dù vậy, sau đó ông Trump lại tuyên bố rằng ḿnh không có ư định sa thải ông Powell.
Trong động thái mới nhất, Ṭa án Tối cao tiếp tục duy tŕ một mệnh lệnh mà Chánh án John Roberts đă ban hành hồi tháng 4, vốn đă dẫn đến việc loại bỏ hai thành viên hội đồng, Gwynne Wilcox và Cathy Harris, ra khỏi hai cơ quan độc lập phụ trách vấn đề lao động và nhân sự liên bang. Đây là những cơ quan có vai tṛ then chốt trong các nỗ lực của ông Trump nhằm cắt giảm quy mô lực lượng lao động của chính phủ.
Vấn đề hiện tại: Hai cơ quan này hiện không đủ thành viên để đưa ra các quyết định cuối cùng trong những vụ việc đang chờ xử lư, v́ ông Trump chưa đề cử người thay thế Wilcox và Harris.
Phán quyết hôm thứ Năm đă giữ nguyên việc tạm dừng một phán quyết của Ṭa phúc thẩm khu vực Columbia, nơi trước đó đă bỏ phiếu 7-4 để phục chức Wilcox và Harris trong khi vụ kiện vẫn đang được xem xét. Phán quyết đó đă đảo ngược quyết định ban đầu của một hội đồng gồm ba thẩm phán cho phép việc sa thải diễn ra.
Ṭa Tối cao cho biết trong một lệnh không kư tên rằng theo đánh giá ban đầu, Hiến pháp Mỹ có vẻ trao cho Tổng thống quyền sa thải các thành viên của cơ quan độc lập “mà không cần lư do”.
Tuy nhiên, ba thẩm phán có tư tưởng tự do — Elena Kagan, Sonia Sotomayor, và Ketanji Brown Jackson — đă phản đối quyết định này. Thẩm phán Kagan viết rằng:
“Từ thập niên 1950 (thậm chí có thể sớm hơn), chưa từng có một Tổng thống nào sa thải viên chức tại một cơ quan độc lập cổ điển mà không có lư do chính đáng.”
Mối lo ngại từ phía các luật sư:
Luật sư Neal Katyal, đại diện cho Cathy Harris, cảnh báo rằng hành động này có thể đặt ra tiền lệ nguy hiểm, ám chỉ rằng ông Trump có thể sa thải bất kỳ thành viên nào của các cơ quan độc lập, bao gồm cả Ban Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang.
Ông viết trong đơn gửi Ṭa Tối cao:
“Điều đó sẽ dẫn đến hỗn loạn.”
Phía ông Trump, Tổng luật sư D. John Sauer phản bác, nói rằng việc sa thải thành viên Ban Thống đốc Fed là một vấn đề khác, “không liên quan” đến vụ kiện hiện tại.
Ông Sauer cũng lập luận rằng việc phục chức Wilcox và Harris gây “tổn hại nghiêm trọng và không thể khắc phục” đối với Tổng thống cũng như nguyên tắc phân chia quyền lực theo Hiến pháp Mỹ. Theo ông, các thành viên này hoàn toàn có thể bị Tổng thống sa thải bất cứ lúc nào, không cần lư do.
Góc nh́n của phe bảo thủ và tự do:
Các thẩm phán bảo thủ có vẻ đồng ư rằng Cục Dự trữ Liên bang là một “thực thể đặc biệt” và “bán công lập”, nên có thể không nằm trong phạm vi quyền sa thải như các cơ quan khác.
Phe tự do lại lo ngại rằng Ṭa án đang gửi đi một tín hiệu rơ ràng về việc sẵn sàng phá bỏ tiền lệ đă có từ năm 1935, vốn hạn chế quyền sa thải của Tổng thống đối với các cơ quan độc lập.
Vụ việc năm 1935 có tên Humphrey’s Executor đă được Ṭa án nhất trí phán quyết rằng Tổng thống không thể sa thải thành viên của các cơ quan độc lập nếu không có lư do chính đáng. Phán quyết này đă tạo tiền đề cho sự h́nh thành và phát triển của nhiều cơ quan hành chính độc lập, với tính chuyên môn cao và hoạt động phần nào độc lập với Tổng thống.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các học giả pháp lư bảo thủ đă lên tiếng chỉ trích rằng quyết định năm 1935 đă hạn chế quá mức quyền lực của Tổng thống. Chính Chánh án Roberts cũng là một phần của đa số bảo thủ hiện tại, và ông đă từng thu hẹp phạm vi của Humphrey’s Executor trong một vụ án hồi năm 2020.
Gwynne Wilcox là người phụ nữ da màu đầu tiên được bổ nhiệm vào Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia (NLRB) trong 90 năm lịch sử của cơ quan này. Bà được bổ nhiệm lần đầu năm 2021 và được Thượng viện xác nhận nhiệm kỳ thứ hai vào tháng 9/2023, kéo dài 5 năm.
Cathy Harris là thành viên của Ủy ban Bảo vệ Hệ thống Nhân sự (MSPB) – cơ quan chuyên xử lư các tranh chấp của công chức liên bang. Cơ quan này được xem là rào cản lớn nếu chính quyền Trump tái đắc cử và muốn tiến hành cắt giảm mạnh nhân sự chính phủ.
Kết luận:
Vụ việc hiện chưa có phán quyết cuối cùng, nhưng động thái của Ṭa án Tối cao cho thấy một xu hướng ủng hộ mở rộng quyền lực hành pháp của Tổng thống. Thẩm phán Kagan cảnh báo rằng nếu tiếp tục đi theo hướng này, Mỹ có thể sẽ chứng kiến một chính quyền Tổng thống “tập quyền nhất kể từ thời Herbert Hoover (và có thể là từ trước đến nay)”.
Cuộc tranh luận sắp tới về giới hạn quyền lực của Tổng thống trong việc kiểm soát các cơ quan độc lập sẽ là một trong những phép thử quan trọng nhất đối với hệ thống phân quyền của nước Mỹ trong thời gian tới.
Ṭa án Tối cao được nh́n thấy ở Washington, ngày 2 tháng 11 năm 2024. (Ảnh AP/J. Scott Applewhite, File)
WASHINGTON (AP) — Hôm thứ Năm, Ṭa án Tối cao Mỹ với đa số thẩm phán theo khuynh hướng bảo thủ đă ra phán quyết rằng Tổng thống Donald Trump có thể có quyền hợp hiến trong việc sa thải các thành viên của cơ quan độc lập. Phán quyết này ủng hộ một cách tiếp cận mạnh mẽ hơn về quyền lực của Tổng thống trong việc điều hành chính phủ liên bang.
Tuy nhiên, Ṭa cũng gợi ư rằng có thể sẽ ngăn chặn nếu ông Trump cố gắng sa thải Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed), ông Jerome Powell, người từng bị ông Trump chỉ trích v́ không cắt giảm lăi suất đủ mạnh. Khi ông Trump phát biểu vào tháng 4 rằng việc “sa thải ông Powell không thể đến sớm hơn được nữa”, thị trường chứng khoán đă có đợt bán tháo mạnh. Dù vậy, sau đó ông Trump lại tuyên bố rằng ḿnh không có ư định sa thải ông Powell.
Trong động thái mới nhất, Ṭa án Tối cao tiếp tục duy tŕ một mệnh lệnh mà Chánh án John Roberts đă ban hành hồi tháng 4, vốn đă dẫn đến việc loại bỏ hai thành viên hội đồng, Gwynne Wilcox và Cathy Harris, ra khỏi hai cơ quan độc lập phụ trách vấn đề lao động và nhân sự liên bang. Đây là những cơ quan có vai tṛ then chốt trong các nỗ lực của ông Trump nhằm cắt giảm quy mô lực lượng lao động của chính phủ.
Vấn đề hiện tại: Hai cơ quan này hiện không đủ thành viên để đưa ra các quyết định cuối cùng trong những vụ việc đang chờ xử lư, v́ ông Trump chưa đề cử người thay thế Wilcox và Harris.
Phán quyết hôm thứ Năm đă giữ nguyên việc tạm dừng một phán quyết của Ṭa phúc thẩm khu vực Columbia, nơi trước đó đă bỏ phiếu 7-4 để phục chức Wilcox và Harris trong khi vụ kiện vẫn đang được xem xét. Phán quyết đó đă đảo ngược quyết định ban đầu của một hội đồng gồm ba thẩm phán cho phép việc sa thải diễn ra.
Ṭa Tối cao cho biết trong một lệnh không kư tên rằng theo đánh giá ban đầu, Hiến pháp Mỹ có vẻ trao cho Tổng thống quyền sa thải các thành viên của cơ quan độc lập “mà không cần lư do”.
Tuy nhiên, ba thẩm phán có tư tưởng tự do — Elena Kagan, Sonia Sotomayor, và Ketanji Brown Jackson — đă phản đối quyết định này. Thẩm phán Kagan viết rằng:
“Từ thập niên 1950 (thậm chí có thể sớm hơn), chưa từng có một Tổng thống nào sa thải viên chức tại một cơ quan độc lập cổ điển mà không có lư do chính đáng.”
Mối lo ngại từ phía các luật sư:
Luật sư Neal Katyal, đại diện cho Cathy Harris, cảnh báo rằng hành động này có thể đặt ra tiền lệ nguy hiểm, ám chỉ rằng ông Trump có thể sa thải bất kỳ thành viên nào của các cơ quan độc lập, bao gồm cả Ban Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang.
Ông viết trong đơn gửi Ṭa Tối cao:
“Điều đó sẽ dẫn đến hỗn loạn.”
Phía ông Trump, Tổng luật sư D. John Sauer phản bác, nói rằng việc sa thải thành viên Ban Thống đốc Fed là một vấn đề khác, “không liên quan” đến vụ kiện hiện tại.
Ông Sauer cũng lập luận rằng việc phục chức Wilcox và Harris gây “tổn hại nghiêm trọng và không thể khắc phục” đối với Tổng thống cũng như nguyên tắc phân chia quyền lực theo Hiến pháp Mỹ. Theo ông, các thành viên này hoàn toàn có thể bị Tổng thống sa thải bất cứ lúc nào, không cần lư do.
Góc nh́n của phe bảo thủ và tự do:
Các thẩm phán bảo thủ có vẻ đồng ư rằng Cục Dự trữ Liên bang là một “thực thể đặc biệt” và “bán công lập”, nên có thể không nằm trong phạm vi quyền sa thải như các cơ quan khác.
Phe tự do lại lo ngại rằng Ṭa án đang gửi đi một tín hiệu rơ ràng về việc sẵn sàng phá bỏ tiền lệ đă có từ năm 1935, vốn hạn chế quyền sa thải của Tổng thống đối với các cơ quan độc lập.
Vụ việc năm 1935 có tên Humphrey’s Executor đă được Ṭa án nhất trí phán quyết rằng Tổng thống không thể sa thải thành viên của các cơ quan độc lập nếu không có lư do chính đáng. Phán quyết này đă tạo tiền đề cho sự h́nh thành và phát triển của nhiều cơ quan hành chính độc lập, với tính chuyên môn cao và hoạt động phần nào độc lập với Tổng thống.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các học giả pháp lư bảo thủ đă lên tiếng chỉ trích rằng quyết định năm 1935 đă hạn chế quá mức quyền lực của Tổng thống. Chính Chánh án Roberts cũng là một phần của đa số bảo thủ hiện tại, và ông đă từng thu hẹp phạm vi của Humphrey’s Executor trong một vụ án hồi năm 2020.
Gwynne Wilcox là người phụ nữ da màu đầu tiên được bổ nhiệm vào Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia (NLRB) trong 90 năm lịch sử của cơ quan này. Bà được bổ nhiệm lần đầu năm 2021 và được Thượng viện xác nhận nhiệm kỳ thứ hai vào tháng 9/2023, kéo dài 5 năm.
Cathy Harris là thành viên của Ủy ban Bảo vệ Hệ thống Nhân sự (MSPB) – cơ quan chuyên xử lư các tranh chấp của công chức liên bang. Cơ quan này được xem là rào cản lớn nếu chính quyền Trump tái đắc cử và muốn tiến hành cắt giảm mạnh nhân sự chính phủ.
Kết luận:
Vụ việc hiện chưa có phán quyết cuối cùng, nhưng động thái của Ṭa án Tối cao cho thấy một xu hướng ủng hộ mở rộng quyền lực hành pháp của Tổng thống. Thẩm phán Kagan cảnh báo rằng nếu tiếp tục đi theo hướng này, Mỹ có thể sẽ chứng kiến một chính quyền Tổng thống “tập quyền nhất kể từ thời Herbert Hoover (và có thể là từ trước đến nay)”.
Cuộc tranh luận sắp tới về giới hạn quyền lực của Tổng thống trong việc kiểm soát các cơ quan độc lập sẽ là một trong những phép thử quan trọng nhất đối với hệ thống phân quyền của nước Mỹ trong thời gian tới.