BigBoy
28-04-2025, 19:18
Minh Anh (https://saigonnhonews.com/)
Mỗi năm sắp đến ngày 29 Tháng Tư, ba của tôi lại chép miệng tiếc nuối: “Nếu mẹ của các con không bị bệnh đột ngột, th́ nhà ḿnh đă ở bên Mỹ.”
1.Nửa thế kỷ trôi qua, sự tiếc nuối của ba tôi luôn đeo bám không khí của gia đ́nh tôi mỗi lần Tháng Tư về, bởi v́ 50 năm trôi qua, các con của ông vẫn chưa có đứa nào sống ở Mỹ – giống như nhiều gia đ́nh khác ở Sài G̣n.
Ngày ấy, chị họ của tôi – con gái lớn ông anh ruột của ba, làm việc ở văn pḥng Bộ Hải Quân Mỹ và trước khi chị di tản sang Mỹ cùng đồng nghiệp vào cuối Tháng Ba 1975, chị đă đưa cho ba tôi một giấy phép lên tàu hải quân Mỹ ở Bến Bạch Đằng. Chị dặn ḍ ba tôi: “Chú đưa cả gia đ́nh di tản càng sớm càng tốt.” Hôm ấy, về nhà ba tôi đă bảo mấy chị em tôi tự chuẩn bị đồ đạc cá nhân để sẵn sàng đi Sài G̣n.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/04/SG-7.jpg (data:image/svg+xml,%3Csvg%20xmlns=)
Người già và người trẻ trong nước có thú vui mới là chụp h́nh bản thân khoe trên mạng xă hội khi đến dinh Độc Lập, nơi hiện phát loa những bài nhạc đỏ khơi gợi hận thù Nam-Bắc như “Tiến về Sài G̣n”. (H́nh: Minh Anh)
Vốn chu đáo, chị cũng chuẩn bị một giấy phép tương tự cho em trai của ḿnh để anh lo cho ba mẹ. Thế nhưng, anh họ tôi lại nhát, không dám đưa ba mẹ đến nơi hẹn để bỏ Sài G̣n ra đi; c̣n mẹ tôi đột ngột bị đau bụng phải vào Quân y viện Cộng Ḥa. V́ đàn con c̣n quá nhỏ nên ba tôi hết giờ trực trong doanh trại ở gần nhà lại chạy lên G̣ Vấp thăm mẹ. Kết quả là mẹ tôi bị sỏi trong thận, bác sĩ quyết định bà phải nằm lại Quân y viện một thời gian. Trong cơn bối rối lo cho mẹ tôi, ba tôi không c̣n tâm trí nào để đưa chúng tôi lên Sài G̣n đến chỗ hẹn của tàu hải quân Mỹ.
Cuối Tháng Ba 1975, trường trung học của tôi ở quận Hóc Môn tỉnh Gia Định đột ngột đóng cửa nghỉ hè sớm. Chúng tôi kết thúc niên khóa 1974-1975 mà không có buổi liên hoan cuối năm giống như mùa hè 1974. Khi chia tay, chúng tôi vẫn nghĩ chiến sự căng thẳng rồi sẽ qua nhanh như mùa hè đỏ lửa 1972, rồi chúng tôi sẽ gặp lại nhau trong niên khóa sau khi nhập học vào lớp 8. Không có đứa nào tưởng tượng nổi lớp chúng tôi sẽ tan ră từ đây, sẽ có nhiều bạn không bao giờ c̣n gặp lại và ngôi trường thân yêu của chúng tôi rồi sẽ khác.
2.Vào cái ngày 29 Tháng Tư định mệnh, quê tôi một vùng ngoại ô Sài G̣n bị thất thủ. Sáng sớm, ba tôi mặc quân phục cùng với một bác hàng xóm vội vă vào doanh trại. Mẹ c̣n nằm bệnh viện nên tôi và năm đứa em tự ăn uống và chơi với nhau. Vào cuối giờ trưa ngày 29 Tháng Tư, chuông nhà thờ đổ và mọi người tập trung ở nhà thờ để nghe cha xứ thông báo Việt Cộng đang tấn công Sài G̣n và những ai không có hầm trú ở nhà th́ nên đến hầm nhà ông C. Tôi về nhà chỉ kịp quơ lấy cái túi của mẹ trong tủ, đập ống heo lấy hết tiền, dắt đứa em nhỏ nhất mới 6 tuổi và lùa bốn đứa c̣n lại đi theo ḿnh đến nhà ông C. – cách nhà chúng tôi 6 căn nhà. Ông C. là người mổ heo mổ ḅ trong xóm, ông có cái vườn rất rộng lớn và xây dựng hầm trú ẩn bao quanh vườn, đủ chứa mọi người trong xóm.
Khi yên vị trong hầm trú ẩn cùng năm đứa em, tôi im lặng, không tham gia bất kỳ cuộc bàn tán nào. Tâm trí tôi ngổn ngang, vừa lo lắng không biết ba mẹ ḿnh ra sao, vừa sợ hăi nghĩ nếu ba mẹ có chuyện ǵ th́ ḿnh biết làm ǵ để nuôi năm đứa em thơ dại?
Đến xế chiều, mọi người lần lượt rời khỏi hầm trú ẩn khi có tin Việt Cộng đă chiếm doanh trại quân đội mà không ai chống cự, v́ thế không có tiếng súng nổ.
Đưa các em trở về nhà, tôi c̣n rối trí chưa biết phải làm ǵ th́ thấy ba tôi về nhà trong bộ dạng hớt hăi, trên người chỉ c̣n áo may ô và cái quần đùi, bộ quân phục hồi sáng biến mất. Nh́n thấy sáu đứa con, ba tôi kêu lên “Lạy Chúa tôi” rồi ngồi phịch xuống cái ghế ở pḥng khách như kiệt sức. Ông bắt đầu kể: “Lúc Việt Cộng sắp tiến vào, ba và các chú các bác đă rời khỏi doanh trại, trút bỏ quân phục và đi về nhà. V́ quá lo cho các con, ba đă ngă xuống một cái hố và nằm đó một lúc mới đứng lên đi tiếp được.”
May mà doanh trại quân đội nơi ba tôi làm việc gần nhà, trụ sở nằm phía bên kia đường quốc lộ, đối diện với cổng chính dẫn vào giáo xứ của chúng tôi.
Tối hôm đó, ba tôi và chúng tôi đều khó ngủ v́ nghĩ đến mẹ đang nằm ở Quân Y viện Cộng Ḥa.
Trưa hôm sau, ngày 30 Tháng Tư, khi trung tâm Sài G̣n đă thất thủ, ba tôi bảo tôi ở nhà trông các em, c̣n ông đi xe Honda Dame lên Quân Y viện Cộng Ḥa t́m mẹ tôi. Trong khi mấy đứa bạn hàng xóm rủ nhau đi vô doanh trại quân đội hôi của hoặc ra xem “chú bộ đội” th́ tôi chả dám đi đâu, cố lùa lũ em đi ngủ rồi dọn dẹp, để khỏi lo lắng về mẹ.
Đến chiều tối, ba chở mẹ tôi về, cả lũ chúng tôi đều vui mừng v́ thấy mẹ hoàn toàn khỏe mạnh. Sau khi Việt Cộng vào Sài G̣n, bác sĩ, y tá và cả những bệnh nhân c̣n đi đứng được đều tự thu dọn đồ đạc rời khỏi Quân Y viện. May mà tối hôm trước c̣n nằm ở bệnh viện, những viên sỏi thận của mẹ tôi đă trôi ra ngoài, bà không c̣n cảm giác khó chịu hay đau bụng nữa.
Được b́nh an, khỏe mạnh trong biến cố Sài G̣n bị Việt Cộng “giải phóng,” cả nhà tôi đều tạ ơn Chúa.
3.Cuộc sống của gia đ́nh tôi không bị xáo trộn nhiều sau 30 Tháng Tư 1975, v́ ba tôi chỉ giữ cấp bậc trung sĩ, không phải đi “học tập cải tạo” như cậu (ruột) và các chú (họ) của tôi – những sĩ quan trong quân lực Việt Nam Cộng Ḥa. Tuy vậy, vốn là lính công binh suốt thời tuổi trẻ, có tiền lương mỗi tháng, ba tôi hoàn toàn bối rối không biết t́m nghề ǵ sinh sống.
Vốn quen nghề buôn bán, mẹ tôi thử mua một ít hàng tạp hóa để ba tôi đi bán rong, c̣n mẹ tôi ra bán ở chợ gần nhà. Chỉ một tuần đi bán rong mà hàng hóa hầu như chả vơi bớt khiến ba tôi nản, bỏ nghề luôn.
Sau đó nghe lời một bà cô trong họ rủ rê, ba tôi xuống Bà Rịa mua miếng đất, ư định là canh tác kiếm gạo cho gia đ́nh. Thế nhưng cũng chỉ được vài tháng, ba tôi không kham nổi việc làm nông, ông quay về Sài G̣n và miếng đất đó cũng bỏ hoang.
Một năm sau ngày ḥa b́nh, ba tôi bằng ḷng với nghề lái xe lam đưa đón khách từ Hóc Môn xuống Củ Chi và ngược lại, giống như nhiều đồng nghiệp của ông trong xóm đạo.
Điều thay đổi lớn nhất đối với lũ trẻ đang tuổi lớn là gia đ́nh tôi chỉ c̣n một bữa cơm độn đủ thứ vào buổi tối. Buổi trưa, khi ba mẹ vắng nhà (người buôn bán ngoài chợ, người lo kiếm khách ở các bến xe), lũ chúng tôi chỉ có khoai và củ ḿ luộc, có khi thay đổi bằng trái bắp luộc và cả tháng mới có một ngày được ăn bánh ḿ – sau khi xếp hàng ṃn mỏi chờ mua theo tiêu chuẩn.
Xôi, bánh ḿ và sữa đặc có đường – những thứ quà sáng rẻ tiền và phổ biến nhất ở Sài G̣n hồi trước Tháng Tư 1975 bỗng trở thành “của ngon vật lạ” của lũ trẻ chúng tôi. Điều này kéo dài cho đến đầu thập niên 1990.
Thời gian đó, chúng tôi không bị đói bữa nào đă là quá may mắn.
Mới đây, thật cười ra nước mắt khi có một anh bạn sùng đạo Phật nói với tôi: “Những năm cuối của thập niên 70 và thập niên 80, cả nước Việt đều ăn chay, ai “tham ăn” mới phải vượt biên, thế nên thời gian đó đủ tích phước cho cả dân tộc” (!?).
Không chỉ chuyện ăn thiếu thốn, chúng tôi cũng không có quần áo mới vào dịp cuối năm. V́ vải được mua tiêu chuẩn mỗi năm chỉ vài mét cho một người, mẹ tôi thường cắt những chiếc áo dài của bà làm áo ngắn cho lũ con gái và cắt những bộ âu phục của ba tôi thành quần tây và áo sơ mi cho lũ con trai.
Có lần được các cô họ ở Sài G̣n may cho cái áo khoác từ cái áo dài nhung cũ của người bà, tôi xem như vật báu. Chiếc áo đó chỉ được tôi lấy ra chưng diện vào cuối năm khi trời trở lạnh, tận đến khi tôi đă có gia đ́nh riêng khoảng hơn 10 năm sau.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2025/04/SG-4-scaled.jpg (data:image/svg+xml,%3Csvg%20xmlns=)
Khán đài mừng đại lễ “giải phóng miền Nam” đang thi công ở mặt đường Lê Duẩn không chỉ cản trở việc lưu thông vốn rối rắm và thiếu đường đi ở Sài G̣n mà c̣n không biết có làm hại đến cái cây nào trong công viên c̣n sót lại ở quận 1 này không? (H́nh: Minh Anh)
4.Lư lịch gia đ́nh đạo Công giáo và có ba là “lính ngụy” (lư lịch vàng) không cản trở tôi đậu đại học năm 1980. Thế nhưng khi ra trường cầm mảnh bằng cử nhân ngành khoa học xă hội trên tay xin làm việc ở các ṭa soạn báo ở Sài G̣n th́ thật vất vả. Măi đến Tháng Tư 1994 tôi mới được một tờ báo nhận vào làm phóng viên chính thức sau nhiều năm làm cộng tác viên ở hai ṭa soạn và có gần hai năm thử việc không lương, trong khi những người có “lư lịch đỏ” đều được kư hợp đồng làm việc ngay hoặc chỉ thử việc vài tháng.
Đến năm 2006, sau nhiều năm chứng tỏ năng lực, tôi được tổng biên tập đề nghị với cơ quan chủ quản tờ báo cất nhắc tôi lên vị trí thư kư ṭa soạn. Một tháng sau, vị phó chủ tịch cơ quan chủ quản gọi tôi đến văn pḥng để thông báo họ không đồng ư duyệt cho tôi làm thư kư ṭa soạn v́ tôi thuộc một ḍng tộc Công giáo lâu đời. Chị ta giải thích đă cho người xác minh lư lịch tổ tiên tôi ở một tỉnh phía bắc và cho biết dân Công giáo có thể làm báo, có thể vào đảng nhưng không thể nằm trong ban biên tập – vị trí có vai tṛ quyết định nội dung của tờ báo.
Tôi không buồn v́ kết quả này nhưng vị tổng biên tập cất nhắc tôi vô cùng thất vọng. Chị ấy đă phải gấp rút chọn lựa một người khác có lư lịch đỏ và sau này, người thay thế đó đă “leo lên” vị trí tổng biên tập tờ báo, sau khi hất cẳng thành công kẻ cạnh tranh.
Được làm báo trong giai đoạn rực rỡ nhất của báo chí Sài G̣n dưới thể chế cộng sản, tôi có nhiều năm tin rằng vai tṛ phản biện của nhà báo được nhà nước coi trọng, thế nhưng, khi tờ báo cuối cùng mà tôi làm việc là Sài G̣n Tiếp Thị bị đóng cửa oan ức hồi Tháng Hai 2014, tôi hiểu ḿnh đă lầm. Nhà báo thực ra cũng chỉ là công cụ của thể chế cộng sản, bảo không được th́ cho “treo bút” hoặc vào tù.
5.Trái ngược với vẻ tiếc rẻ của ba tôi về cái vé lên tàu đi Mỹ bị bỏ lỡ, mẹ tôi vẫn thường nói: “Nhà ḿnh b́nh an là tốt nhất rồi.” Khoảng những năm đầu của thập niên 80, cậu ruột tôi trước khi vượt biên đă đến nhà đề nghị mẹ tôi cho cậu dẫn em trai tôi đi theo, với điều kiện đóng một cây vàng. Mẹ tôi đă từ chối.
Sau này khi đă định cư bên Mỹ, cậu tôi cho rằng mẹ tôi không tin cậu và tiếc tiền nên không cho em trai tôi đi, nếu không th́ giờ này cả gia đ́nh tôi đă ở bên Mỹ. Thế nhưng, mẹ tôi lại bảo lúc đó mẹ không đồng ư v́ không chắc cậu đă vượt biên thành công và bảo vệ được mạng sống của em tôi.
Thời gian đó, bạn bè cùng trường trung học của tôi vượt biên rất nhiều, có người thành công định cư ở Mỹ, nhưng lại cũng có người bị cướp biển cưỡng hiếp trước khi đến được trại tỵ nạn, chưa kể có vài bạn mất tích – măi măi không biết được ngày giỗ chính xác.
Năm 2017, trong chuyến bay từ Mỹ về Sài G̣n, tôi gặp một người phụ nữ quê Đồng Nai đang định cư ở tiểu bang Louisiana cùng các con. Bà kể điều đau khổ nhất trong đời bà là có hai đứa con gái mất tích trên biển khi đi vượt biên đầu thập niên 80. Một trong hai đứa con gái đó bằng tuổi tôi, là đứa giỏi giang và có hiếu mà bà cưng nhất nhà.
Cuộc sống khá giả nơi xứ người trong tuổi xế chiều không đủ bù đắp sự mất mát của bà mẹ ở Louisiana đó. C̣n mẹ tôi, đến bây giờ ngoài 80, bà vẫn hài ḷng khi các con vẫn sum vầy bên cạnh bà. Đi Mỹ định cư mà có thể mất con, đối với mẹ tôi là bi kịch khủng khiếp, thế nên mẹ không chịu để cậu dẫn em trai tôi đi.
May mắn hơn thời của mẹ, giờ tôi và các em tôi có thể giúp con cái ḿnh chọn lựa con đường tỵ nạn không nguy hiểm đến mạng sống, bằng cách tạo điều kiện cho con du học rồi sau đó kiếm việc làm ở luôn tại xứ người. Trong khi đó, rất nhiều người bạn của tôi lại khuyến khích con lấy chồng hay lấy vợ ngoại quốc để định cư hợp pháp. Cá biệt, những người bạn giàu có hơn th́ mua luôn suất định cư dạng đầu tư cho gia đ́nh ḿnh ở Mỹ, Canada, Úc, Singapore.
Nửa thế kỷ đă qua từ khi Sài G̣n bị mất tên trên bản đồ hành chính của Việt Nam, ai đó c̣n vọng tưởng rồi Việt Nam sẽ thay đổi tốt hơn khi nh́n thấy cá nhân ở vị trí cao nhất liên tục có những lời phát biểu đả kích sự tắc nghẽn của thể chế, riêng tôi th́ không.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2025/04/SG-1-scaled.jpg (data:image/svg+xml,%3Csvg%20xmlns=)
Khán đài mừng đại lễ “giải phóng miền Nam”đang thi công ở mặt đường Alexandre de Rhode ngày 6 Tháng Tư 2025. (H́nh: Minh Anh)
Khi nh́n thấy mạng xă hội vẫn c̣n rất nhiều những người trẻ tin vào sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, tin vào lá cờ đỏ – như tin vào tài lănh đạo của đảng và vào sự phá án “thần kỳ, thần tốc” của công an, tôi thấy Việt Nam không có tương lai.
Làm sao có tương lai khi ngày 30 Tháng Tư hằng năm vẫn được chính quyền tổ chức rầm rộ như ngày “giải phóng miền Nam”, ngày kết thúc cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước? Làm sao có tương lai, khi một buổi chiều đầu Tháng Tư 2025, lang thang đến công viên 30 Tháng Tư quận 1, tôi nh́n thấy những dàn giáo khổng lồ chuẩn bị làm sân khấu tŕnh diễn đại lễ “mừng 50 năm giải phóng miền Nam”? Làm sao có tương lai, khi đi ngang dinh Độc Lập cùng thời gian, tôi chỉ thấy vang vọng bài ca từ cái loa khổng lồ “Tiến về Sài G̣n, ta quét sạch giặc thù… Tiến về đồng bằng, giải phóng thành đô”????
Làm sao có tương lai khi các quan chức của thể chế cộng sản chỉ nhận hối lộ bằng tiền đô Mỹ, mua nhà cho con ở bên Mỹ và luôn pḥng hờ cho việc “hạ cánh” của chính ḿnh bằng việc mua sẵn thẻ xanh Mỹ… mà vẫn ra rả chửi Mỹ hằng năm và t́m mọi cách (dù độc ác) để duy tŕ sự lănh đạo của đảng?
Mỗi năm sắp đến ngày 29 Tháng Tư, ba của tôi lại chép miệng tiếc nuối: “Nếu mẹ của các con không bị bệnh đột ngột, th́ nhà ḿnh đă ở bên Mỹ.”
1.Nửa thế kỷ trôi qua, sự tiếc nuối của ba tôi luôn đeo bám không khí của gia đ́nh tôi mỗi lần Tháng Tư về, bởi v́ 50 năm trôi qua, các con của ông vẫn chưa có đứa nào sống ở Mỹ – giống như nhiều gia đ́nh khác ở Sài G̣n.
Ngày ấy, chị họ của tôi – con gái lớn ông anh ruột của ba, làm việc ở văn pḥng Bộ Hải Quân Mỹ và trước khi chị di tản sang Mỹ cùng đồng nghiệp vào cuối Tháng Ba 1975, chị đă đưa cho ba tôi một giấy phép lên tàu hải quân Mỹ ở Bến Bạch Đằng. Chị dặn ḍ ba tôi: “Chú đưa cả gia đ́nh di tản càng sớm càng tốt.” Hôm ấy, về nhà ba tôi đă bảo mấy chị em tôi tự chuẩn bị đồ đạc cá nhân để sẵn sàng đi Sài G̣n.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2025/04/SG-7.jpg (data:image/svg+xml,%3Csvg%20xmlns=)
Người già và người trẻ trong nước có thú vui mới là chụp h́nh bản thân khoe trên mạng xă hội khi đến dinh Độc Lập, nơi hiện phát loa những bài nhạc đỏ khơi gợi hận thù Nam-Bắc như “Tiến về Sài G̣n”. (H́nh: Minh Anh)
Vốn chu đáo, chị cũng chuẩn bị một giấy phép tương tự cho em trai của ḿnh để anh lo cho ba mẹ. Thế nhưng, anh họ tôi lại nhát, không dám đưa ba mẹ đến nơi hẹn để bỏ Sài G̣n ra đi; c̣n mẹ tôi đột ngột bị đau bụng phải vào Quân y viện Cộng Ḥa. V́ đàn con c̣n quá nhỏ nên ba tôi hết giờ trực trong doanh trại ở gần nhà lại chạy lên G̣ Vấp thăm mẹ. Kết quả là mẹ tôi bị sỏi trong thận, bác sĩ quyết định bà phải nằm lại Quân y viện một thời gian. Trong cơn bối rối lo cho mẹ tôi, ba tôi không c̣n tâm trí nào để đưa chúng tôi lên Sài G̣n đến chỗ hẹn của tàu hải quân Mỹ.
Cuối Tháng Ba 1975, trường trung học của tôi ở quận Hóc Môn tỉnh Gia Định đột ngột đóng cửa nghỉ hè sớm. Chúng tôi kết thúc niên khóa 1974-1975 mà không có buổi liên hoan cuối năm giống như mùa hè 1974. Khi chia tay, chúng tôi vẫn nghĩ chiến sự căng thẳng rồi sẽ qua nhanh như mùa hè đỏ lửa 1972, rồi chúng tôi sẽ gặp lại nhau trong niên khóa sau khi nhập học vào lớp 8. Không có đứa nào tưởng tượng nổi lớp chúng tôi sẽ tan ră từ đây, sẽ có nhiều bạn không bao giờ c̣n gặp lại và ngôi trường thân yêu của chúng tôi rồi sẽ khác.
2.Vào cái ngày 29 Tháng Tư định mệnh, quê tôi một vùng ngoại ô Sài G̣n bị thất thủ. Sáng sớm, ba tôi mặc quân phục cùng với một bác hàng xóm vội vă vào doanh trại. Mẹ c̣n nằm bệnh viện nên tôi và năm đứa em tự ăn uống và chơi với nhau. Vào cuối giờ trưa ngày 29 Tháng Tư, chuông nhà thờ đổ và mọi người tập trung ở nhà thờ để nghe cha xứ thông báo Việt Cộng đang tấn công Sài G̣n và những ai không có hầm trú ở nhà th́ nên đến hầm nhà ông C. Tôi về nhà chỉ kịp quơ lấy cái túi của mẹ trong tủ, đập ống heo lấy hết tiền, dắt đứa em nhỏ nhất mới 6 tuổi và lùa bốn đứa c̣n lại đi theo ḿnh đến nhà ông C. – cách nhà chúng tôi 6 căn nhà. Ông C. là người mổ heo mổ ḅ trong xóm, ông có cái vườn rất rộng lớn và xây dựng hầm trú ẩn bao quanh vườn, đủ chứa mọi người trong xóm.
Khi yên vị trong hầm trú ẩn cùng năm đứa em, tôi im lặng, không tham gia bất kỳ cuộc bàn tán nào. Tâm trí tôi ngổn ngang, vừa lo lắng không biết ba mẹ ḿnh ra sao, vừa sợ hăi nghĩ nếu ba mẹ có chuyện ǵ th́ ḿnh biết làm ǵ để nuôi năm đứa em thơ dại?
Đến xế chiều, mọi người lần lượt rời khỏi hầm trú ẩn khi có tin Việt Cộng đă chiếm doanh trại quân đội mà không ai chống cự, v́ thế không có tiếng súng nổ.
Đưa các em trở về nhà, tôi c̣n rối trí chưa biết phải làm ǵ th́ thấy ba tôi về nhà trong bộ dạng hớt hăi, trên người chỉ c̣n áo may ô và cái quần đùi, bộ quân phục hồi sáng biến mất. Nh́n thấy sáu đứa con, ba tôi kêu lên “Lạy Chúa tôi” rồi ngồi phịch xuống cái ghế ở pḥng khách như kiệt sức. Ông bắt đầu kể: “Lúc Việt Cộng sắp tiến vào, ba và các chú các bác đă rời khỏi doanh trại, trút bỏ quân phục và đi về nhà. V́ quá lo cho các con, ba đă ngă xuống một cái hố và nằm đó một lúc mới đứng lên đi tiếp được.”
May mà doanh trại quân đội nơi ba tôi làm việc gần nhà, trụ sở nằm phía bên kia đường quốc lộ, đối diện với cổng chính dẫn vào giáo xứ của chúng tôi.
Tối hôm đó, ba tôi và chúng tôi đều khó ngủ v́ nghĩ đến mẹ đang nằm ở Quân Y viện Cộng Ḥa.
Trưa hôm sau, ngày 30 Tháng Tư, khi trung tâm Sài G̣n đă thất thủ, ba tôi bảo tôi ở nhà trông các em, c̣n ông đi xe Honda Dame lên Quân Y viện Cộng Ḥa t́m mẹ tôi. Trong khi mấy đứa bạn hàng xóm rủ nhau đi vô doanh trại quân đội hôi của hoặc ra xem “chú bộ đội” th́ tôi chả dám đi đâu, cố lùa lũ em đi ngủ rồi dọn dẹp, để khỏi lo lắng về mẹ.
Đến chiều tối, ba chở mẹ tôi về, cả lũ chúng tôi đều vui mừng v́ thấy mẹ hoàn toàn khỏe mạnh. Sau khi Việt Cộng vào Sài G̣n, bác sĩ, y tá và cả những bệnh nhân c̣n đi đứng được đều tự thu dọn đồ đạc rời khỏi Quân Y viện. May mà tối hôm trước c̣n nằm ở bệnh viện, những viên sỏi thận của mẹ tôi đă trôi ra ngoài, bà không c̣n cảm giác khó chịu hay đau bụng nữa.
Được b́nh an, khỏe mạnh trong biến cố Sài G̣n bị Việt Cộng “giải phóng,” cả nhà tôi đều tạ ơn Chúa.
3.Cuộc sống của gia đ́nh tôi không bị xáo trộn nhiều sau 30 Tháng Tư 1975, v́ ba tôi chỉ giữ cấp bậc trung sĩ, không phải đi “học tập cải tạo” như cậu (ruột) và các chú (họ) của tôi – những sĩ quan trong quân lực Việt Nam Cộng Ḥa. Tuy vậy, vốn là lính công binh suốt thời tuổi trẻ, có tiền lương mỗi tháng, ba tôi hoàn toàn bối rối không biết t́m nghề ǵ sinh sống.
Vốn quen nghề buôn bán, mẹ tôi thử mua một ít hàng tạp hóa để ba tôi đi bán rong, c̣n mẹ tôi ra bán ở chợ gần nhà. Chỉ một tuần đi bán rong mà hàng hóa hầu như chả vơi bớt khiến ba tôi nản, bỏ nghề luôn.
Sau đó nghe lời một bà cô trong họ rủ rê, ba tôi xuống Bà Rịa mua miếng đất, ư định là canh tác kiếm gạo cho gia đ́nh. Thế nhưng cũng chỉ được vài tháng, ba tôi không kham nổi việc làm nông, ông quay về Sài G̣n và miếng đất đó cũng bỏ hoang.
Một năm sau ngày ḥa b́nh, ba tôi bằng ḷng với nghề lái xe lam đưa đón khách từ Hóc Môn xuống Củ Chi và ngược lại, giống như nhiều đồng nghiệp của ông trong xóm đạo.
Điều thay đổi lớn nhất đối với lũ trẻ đang tuổi lớn là gia đ́nh tôi chỉ c̣n một bữa cơm độn đủ thứ vào buổi tối. Buổi trưa, khi ba mẹ vắng nhà (người buôn bán ngoài chợ, người lo kiếm khách ở các bến xe), lũ chúng tôi chỉ có khoai và củ ḿ luộc, có khi thay đổi bằng trái bắp luộc và cả tháng mới có một ngày được ăn bánh ḿ – sau khi xếp hàng ṃn mỏi chờ mua theo tiêu chuẩn.
Xôi, bánh ḿ và sữa đặc có đường – những thứ quà sáng rẻ tiền và phổ biến nhất ở Sài G̣n hồi trước Tháng Tư 1975 bỗng trở thành “của ngon vật lạ” của lũ trẻ chúng tôi. Điều này kéo dài cho đến đầu thập niên 1990.
Thời gian đó, chúng tôi không bị đói bữa nào đă là quá may mắn.
Mới đây, thật cười ra nước mắt khi có một anh bạn sùng đạo Phật nói với tôi: “Những năm cuối của thập niên 70 và thập niên 80, cả nước Việt đều ăn chay, ai “tham ăn” mới phải vượt biên, thế nên thời gian đó đủ tích phước cho cả dân tộc” (!?).
Không chỉ chuyện ăn thiếu thốn, chúng tôi cũng không có quần áo mới vào dịp cuối năm. V́ vải được mua tiêu chuẩn mỗi năm chỉ vài mét cho một người, mẹ tôi thường cắt những chiếc áo dài của bà làm áo ngắn cho lũ con gái và cắt những bộ âu phục của ba tôi thành quần tây và áo sơ mi cho lũ con trai.
Có lần được các cô họ ở Sài G̣n may cho cái áo khoác từ cái áo dài nhung cũ của người bà, tôi xem như vật báu. Chiếc áo đó chỉ được tôi lấy ra chưng diện vào cuối năm khi trời trở lạnh, tận đến khi tôi đă có gia đ́nh riêng khoảng hơn 10 năm sau.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2025/04/SG-4-scaled.jpg (data:image/svg+xml,%3Csvg%20xmlns=)
Khán đài mừng đại lễ “giải phóng miền Nam” đang thi công ở mặt đường Lê Duẩn không chỉ cản trở việc lưu thông vốn rối rắm và thiếu đường đi ở Sài G̣n mà c̣n không biết có làm hại đến cái cây nào trong công viên c̣n sót lại ở quận 1 này không? (H́nh: Minh Anh)
4.Lư lịch gia đ́nh đạo Công giáo và có ba là “lính ngụy” (lư lịch vàng) không cản trở tôi đậu đại học năm 1980. Thế nhưng khi ra trường cầm mảnh bằng cử nhân ngành khoa học xă hội trên tay xin làm việc ở các ṭa soạn báo ở Sài G̣n th́ thật vất vả. Măi đến Tháng Tư 1994 tôi mới được một tờ báo nhận vào làm phóng viên chính thức sau nhiều năm làm cộng tác viên ở hai ṭa soạn và có gần hai năm thử việc không lương, trong khi những người có “lư lịch đỏ” đều được kư hợp đồng làm việc ngay hoặc chỉ thử việc vài tháng.
Đến năm 2006, sau nhiều năm chứng tỏ năng lực, tôi được tổng biên tập đề nghị với cơ quan chủ quản tờ báo cất nhắc tôi lên vị trí thư kư ṭa soạn. Một tháng sau, vị phó chủ tịch cơ quan chủ quản gọi tôi đến văn pḥng để thông báo họ không đồng ư duyệt cho tôi làm thư kư ṭa soạn v́ tôi thuộc một ḍng tộc Công giáo lâu đời. Chị ta giải thích đă cho người xác minh lư lịch tổ tiên tôi ở một tỉnh phía bắc và cho biết dân Công giáo có thể làm báo, có thể vào đảng nhưng không thể nằm trong ban biên tập – vị trí có vai tṛ quyết định nội dung của tờ báo.
Tôi không buồn v́ kết quả này nhưng vị tổng biên tập cất nhắc tôi vô cùng thất vọng. Chị ấy đă phải gấp rút chọn lựa một người khác có lư lịch đỏ và sau này, người thay thế đó đă “leo lên” vị trí tổng biên tập tờ báo, sau khi hất cẳng thành công kẻ cạnh tranh.
Được làm báo trong giai đoạn rực rỡ nhất của báo chí Sài G̣n dưới thể chế cộng sản, tôi có nhiều năm tin rằng vai tṛ phản biện của nhà báo được nhà nước coi trọng, thế nhưng, khi tờ báo cuối cùng mà tôi làm việc là Sài G̣n Tiếp Thị bị đóng cửa oan ức hồi Tháng Hai 2014, tôi hiểu ḿnh đă lầm. Nhà báo thực ra cũng chỉ là công cụ của thể chế cộng sản, bảo không được th́ cho “treo bút” hoặc vào tù.
5.Trái ngược với vẻ tiếc rẻ của ba tôi về cái vé lên tàu đi Mỹ bị bỏ lỡ, mẹ tôi vẫn thường nói: “Nhà ḿnh b́nh an là tốt nhất rồi.” Khoảng những năm đầu của thập niên 80, cậu ruột tôi trước khi vượt biên đă đến nhà đề nghị mẹ tôi cho cậu dẫn em trai tôi đi theo, với điều kiện đóng một cây vàng. Mẹ tôi đă từ chối.
Sau này khi đă định cư bên Mỹ, cậu tôi cho rằng mẹ tôi không tin cậu và tiếc tiền nên không cho em trai tôi đi, nếu không th́ giờ này cả gia đ́nh tôi đă ở bên Mỹ. Thế nhưng, mẹ tôi lại bảo lúc đó mẹ không đồng ư v́ không chắc cậu đă vượt biên thành công và bảo vệ được mạng sống của em tôi.
Thời gian đó, bạn bè cùng trường trung học của tôi vượt biên rất nhiều, có người thành công định cư ở Mỹ, nhưng lại cũng có người bị cướp biển cưỡng hiếp trước khi đến được trại tỵ nạn, chưa kể có vài bạn mất tích – măi măi không biết được ngày giỗ chính xác.
Năm 2017, trong chuyến bay từ Mỹ về Sài G̣n, tôi gặp một người phụ nữ quê Đồng Nai đang định cư ở tiểu bang Louisiana cùng các con. Bà kể điều đau khổ nhất trong đời bà là có hai đứa con gái mất tích trên biển khi đi vượt biên đầu thập niên 80. Một trong hai đứa con gái đó bằng tuổi tôi, là đứa giỏi giang và có hiếu mà bà cưng nhất nhà.
Cuộc sống khá giả nơi xứ người trong tuổi xế chiều không đủ bù đắp sự mất mát của bà mẹ ở Louisiana đó. C̣n mẹ tôi, đến bây giờ ngoài 80, bà vẫn hài ḷng khi các con vẫn sum vầy bên cạnh bà. Đi Mỹ định cư mà có thể mất con, đối với mẹ tôi là bi kịch khủng khiếp, thế nên mẹ không chịu để cậu dẫn em trai tôi đi.
May mắn hơn thời của mẹ, giờ tôi và các em tôi có thể giúp con cái ḿnh chọn lựa con đường tỵ nạn không nguy hiểm đến mạng sống, bằng cách tạo điều kiện cho con du học rồi sau đó kiếm việc làm ở luôn tại xứ người. Trong khi đó, rất nhiều người bạn của tôi lại khuyến khích con lấy chồng hay lấy vợ ngoại quốc để định cư hợp pháp. Cá biệt, những người bạn giàu có hơn th́ mua luôn suất định cư dạng đầu tư cho gia đ́nh ḿnh ở Mỹ, Canada, Úc, Singapore.
Nửa thế kỷ đă qua từ khi Sài G̣n bị mất tên trên bản đồ hành chính của Việt Nam, ai đó c̣n vọng tưởng rồi Việt Nam sẽ thay đổi tốt hơn khi nh́n thấy cá nhân ở vị trí cao nhất liên tục có những lời phát biểu đả kích sự tắc nghẽn của thể chế, riêng tôi th́ không.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2025/04/SG-1-scaled.jpg (data:image/svg+xml,%3Csvg%20xmlns=)
Khán đài mừng đại lễ “giải phóng miền Nam”đang thi công ở mặt đường Alexandre de Rhode ngày 6 Tháng Tư 2025. (H́nh: Minh Anh)
Khi nh́n thấy mạng xă hội vẫn c̣n rất nhiều những người trẻ tin vào sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, tin vào lá cờ đỏ – như tin vào tài lănh đạo của đảng và vào sự phá án “thần kỳ, thần tốc” của công an, tôi thấy Việt Nam không có tương lai.
Làm sao có tương lai khi ngày 30 Tháng Tư hằng năm vẫn được chính quyền tổ chức rầm rộ như ngày “giải phóng miền Nam”, ngày kết thúc cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước? Làm sao có tương lai, khi một buổi chiều đầu Tháng Tư 2025, lang thang đến công viên 30 Tháng Tư quận 1, tôi nh́n thấy những dàn giáo khổng lồ chuẩn bị làm sân khấu tŕnh diễn đại lễ “mừng 50 năm giải phóng miền Nam”? Làm sao có tương lai, khi đi ngang dinh Độc Lập cùng thời gian, tôi chỉ thấy vang vọng bài ca từ cái loa khổng lồ “Tiến về Sài G̣n, ta quét sạch giặc thù… Tiến về đồng bằng, giải phóng thành đô”????
Làm sao có tương lai khi các quan chức của thể chế cộng sản chỉ nhận hối lộ bằng tiền đô Mỹ, mua nhà cho con ở bên Mỹ và luôn pḥng hờ cho việc “hạ cánh” của chính ḿnh bằng việc mua sẵn thẻ xanh Mỹ… mà vẫn ra rả chửi Mỹ hằng năm và t́m mọi cách (dù độc ác) để duy tŕ sự lănh đạo của đảng?