BigBoy
23-09-2024, 14:28
http://danviet.com.au/upload/images/Picture1-2(2).png
(Ảnh: nghiencuuquocte.org)
Nguồn: Liana Fix và Heidi Crebo-Rediker, “China’s Double Threat to Europe (https://www.foreignaffairs.com/china/chinas-double-threat-europe)”, Foreign Affairs, 05/08/2024
Biên dịch: Viên Đăng Huy | Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương (nghiencuuquocte.org)
Cách Bắc Kinh ủng hộ Moscow, cùng với tham vọng thống trị thị trường xe điện, đang gây xói ṃn an ninh của Âu châu.
Khi Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp tục cuộc chiến tàn khốc ở Ukraine, sự ủng hộ của Trung Quốc đối với bộ máy chiến tranh của Nga đă khiến Mỹ và NATO lo lắng. Bắc Kinh không chỉ giúp Moscow trốn tránh các lệnh trừng phạt của phương Tây. Mà Trung Quốc c̣n, thông qua việc cung cấp hàng hóa lưỡng dụng như chip máy tính và phụ tùng máy móc, cung cấp một phần lớn nguồn lực đầu vào mà Putin cần để duy tŕ lực lượng của ḿnh. Vào thời điểm Ukraine đang phải vật lộn để xây dựng nguồn lực quân sự của riêng ḿnh, hoạt động thương mại này gây ra mối đe dọa ngày càng lớn đối với các nước Âu châu kề cạnh Ukraine.
Trên thực tế, việc chống lưng cho cuộc chiến của Nga ở Ukraine chỉ là một trong nhiều cách Trung Quốc trở thành thách thức lớn đối với Âu châu. Năm 2024, Bắc Kinh không chỉ đơn thuần là một đối thủ cạnh tranh hay địch thủ, như EU đă mô tả về mối quan hệ của họ với Trung Quốc kể từ năm 2019. Bằng cách làm tràn ngập các nước Âu châu với các tấm pin mặt trời giá rẻ và quan trọng nhất là xe điện (EV) giá rẻ, Bắc Kinh cũng đe dọa sự tồn tại của các ngành công nghiệp nội địa cốt lơi mà lục địa này phụ thuộc. Kết hợp với đường dây cứu trợ kinh tế và quân sự mà họ đang cung cấp cho Nga, t́nh trạng dư thừa công nghiệp của Trung Quốc—nghĩa là việc họ trợ cấp sản xuất nhiều hàng hóa hơn mức cần thiết và sau đó bán phá giá ở thị trường nước ngoài—gây ra mối đe dọa đáng kể đối với an ninh và nền kinh tế của Âu châu, đặc biệt là trong lĩnh vực xe hơi.
Tuy nhiên, bất chấp những lo ngại này, phản ứng của Âu châu vẫn c̣n dè dặt. Về vấn đề Nga, Liên minh Âu châu mới chỉ đưa 10 công ty từ Trung Quốc vào danh sách trừng phạt, ngoài các công ty có trụ sở tại Hồng Kông. Biện pháp này quá yếu đến nỗi tính đến cuối tháng Tám, Bắc Kinh vẫn chẳng buồn trả đũa. Trong chuyến thăm Bắc Kinh vào mùa xuân, Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đă yêu cầu nhà lănh đạo Trung Quốc Tập Cận B́nh cấm xuất cảng hàng hóa lưỡng dụng. Tuy nhiên, ngay sau đó, Putin đă có cuộc gặp riêng với Tập Cận B́nh, trong đó ông đă kư kết nhiều thỏa thuận kinh doanh và quốc pḥng giữa Trung Quốc và Nga, bao gồm cả việc mở rộng các cuộc tập trận quân sự. Về chính sách công nghiệp, mức thuế quan hiện tại của Âu châu đối với hàng nhập cảng của Trung Quốc gần như không đủ để ngăn chặn làn sóng xe điện Trung Quốc giá rẻ hiện đang tràn ngập lục địa này, để tạo đủ thời gian cho ngành công nghiệp xe hơi của Âu châu bắt kịp và tồn tại.
Cho đến nay, nhiều biện pháp kinh tế mạnh mẽ nhất chống lại Bắc Kinh đến từ Washington. Nhưng Âu châu không thể tiếp tục đẩy vấn đề này cho Mỹ. Cuộc chiến ở Ukraine không thể kết thúc theo các điều khoản của Kyiv nếu Nga vẫn là một cửa ngơ mở cho nguồn cung cấp của Trung Quốc, và Âu châu không thể tiếp tục thịnh vượng nếu Trung Quốc gần như được tự do làm rỗng nền kinh tế công nghiệp của Âu. châu May mắn thay, Âu châu có nhiều công cụ mà họ có thể sử dụng để đối mặt với thách thức này—nhưng họ cần bắt đầu sử dụng chúng ngay bây giờ. Điều cần thiết là Brussels và các quốc gia thành viên EU phải chứng minh rằng họ sẵn sàng tự áp đặt chi phí lên Trung Quốc.
Quân đội “Sản xuất tại Trung Quốc” của Nga
Tác động của Trung Quốc đối với cuộc chiến ở Ukraine có thể là một trong những mối đe dọa đối với an ninh Âu châu hiện nay bị xem nhẹ nhất. Người Âu châu cần từ bỏ ảo tưởng rằng Bắc Kinh đang đứng ngoài cuộc chiến; Trung Quốc rơ ràng đă chọn phe. Hăy xem xét quy mô lực lượng vũ trang của Nga. Vào tháng Tư, các viên chức NATO ước tính rằng quân đội Nga đă tăng 15% kể từ cuộc xâm lược Ukraine năm 2022. Theo các ước tính gần đây của Mỹ, phần lớn sự tăng trưởng này là nhờ sự hỗ trợ của Bắc Kinh. Vào tháng Năm, một báo cáo của Quỹ Carnegie v́ Ḥa b́nh Quốc tế ước tính rằng vào năm 2023, khoảng 90% lượng hàng nhập cảng mà G7 nêu bật là công nghệ mà Nga t́m kiếm để duy tŕ cuộc chiến của họ đến từ Trung Quốc.
Bắc Kinh cũng đă tăng cường quan hệ quân sự với Moscow và các đồng minh thân cận của họ. Vào tháng Bảy, Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đă tham gia các cuộc tập trận với binh lính Belarus ở Belarus, đây là lần đầu tiên Trung Quốc đưa binh lính của ḿnh đến biên giới Âu châu của NATO. Cũng trong tháng Bảy, lực lượng không quân của Nga và Trung Quốc đă khai triển máy bay ném bom chiến lược trong một cuộc tập trận chung gần Alaska, khiến Mỹ và Canada phải điều động máy bay chiến đấu để đối phó. Trong khi đó, Bắc Kinh đă thay đổi lập trường ngoại giao đối với Ukraine, từ chối tham gia hội nghị thượng đỉnh về ḥa b́nh được tổ chức tại Thụy Sĩ vào tháng Sáu v́ Nga không có mặt. Thay vào đó, các quan chức Trung Quốc đă cùng với chính phủ Brazil thúc đẩy kế hoạch ḥa b́nh sáu điểm của riêng họ, trong đó không đề cập đến chủ quyền và toàn vẹn lănh thổ của Ukraine và kêu gọi đóng băng xung đột dọc theo các đường ranh giới, cho phép Nga giữ những phần lănh thổ bị chiếm đóng.
Hiện tại, Bắc Kinh tiếp tục tuân thủ các giới hạn về bản chất hỗ trợ quân sự cho Nga và không gửi viện trợ quân sự sát thương. Tuy nhiên, Trung Quốc đă ngày càng làm giảm ư nghĩa của hạn chế này bằng cách cung cấp cho Nga một lượng lớn hàng hóa lưỡng dụng, cũng như các bộ phận và linh kiện quan trọng mà Moscow cần cho cuộc chiến ở Ukraine. Mỹ đă làm chậm quá tŕnh vận chuyển một số hàng hóa này – mà Trung Quốc đang điều phối phần lớn thông qua Hồng Kông – bằng cách sử dụng các biện pháp trừng phạt. Vào cuối tháng Bảy, sau khi chính quyền Biden công khai tuyên bố rằng họ đang xem xét các biện pháp trừng phạt đối với các ngân hàng Trung Quốc, Bắc Kinh tuyên bố rằng họ đang áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất cảng đối với drone lưỡng dụng. Mặc dù vậy, như Bloomberg đă đưa tin, Trung Quốc và Nga đang cùng nhau phát triển một loại drone tấn công mới tương tự như drone Shahed của Iran, một dự án đưa Bắc Kinh đến gần hơn việc vượt qua ngưỡng viện trợ sát thương. Trung Quốc không phải là một bên trung lập trong cuộc chiến này.
Để thuyết phục Bắc Kinh giảm đáng kể sự hỗ trợ của họ đối với Nga, Âu châu cần một kế hoạch hành động phối hợp. Đầu tiên, cùng với Mỹ, các nhà lănh đạo Âu châu cần thống nhất về các biện pháp trừng phạt mới và cứng rắn hơn, nhắm mục tiêu vào một loạt các công ty và tổ chức tài chính Trung Quốc và có thể được mở rộng khi cần thiết. Một cách tiếp cận tập thể như vậy, được thống nhất trước, sẽ phát đi tín hiệu tới Bắc Kinh rằng Âu châu đă sẵn sàng ứng phó và tăng cường các biện pháp trừng phạt nếu Trung Quốc tiếp tục ủng hộ Nga. Điều này cũng sẽ làm rơ rằng vấn đề Ukraine đủ quan trọng để các chính phủ Âu châu hành động bất chấp mối đe dọa trả đũa từ Trung Quốc.
Khi thực hiện các biện pháp này, các nhà lănh đạo Âu châu nên truyền đạt chúng trong các cuộc tṛ chuyện trực tiếp với Bắc Kinh. Trong nội bộ, các chính phủ Âu châu cũng nên lên kế hoạch cho phản ứng có thể xảy ra của Bắc Kinh, bao gồm cả việc chia sẻ chi phí kinh tế của bất kỳ hậu quả nào giữa các quốc gia thành viên. Khi làm như vậy, họ có thể rút kinh nghiệm dựa trên sự chuẩn bị của Âu châu cho cuộc xâm lược Ukraine năm 2022 của Nga, khi Ủy ban Âu châu xác định các nước Âu châu sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các lệnh trừng phạt đối với Nga và đưa ra các con đường khả thi để giảm thiểu và chia sẻ gánh nặng.
Thứ hai, người Âu châu cần sắp xếp các biện pháp hạn chế xuất cảng của chính họ. Vào tháng Sáu năm 2023, các chuyên gia phân tích từ Trường Kinh tế Kyiv phát hiện ra rằng trong số 385 mặt hàng mà họ xác định là thành phần quan trọng cho sản xuất quân sự, chưa đến một nửa nằm trong danh sách kiểm soát hàng hóa lưỡng dụng của EU. Điều này có nghĩa là nhiều hàng hóa lưỡng dụng có thể bị khai thác cho cuộc chiến ở Ukraine vẫn đang đến được Nga. Vào tháng Hai, EU đă cập nhật danh sách các Mặt hàng Ưu tiên Cao Chung—hàng hóa lưỡng dụng và công nghệ tiên tiến phải chịu các biện pháp trừng phạt—phối hợp với Nhật Bản, Anh và Mỹ. Nhưng nguồn cung cấp công nghệ chiến trường của Nga liên tục phát triển, và để duy tŕ các biện pháp trừng phạt hiệu quả, Âu châu cần liên tục cập nhật định nghĩa về hàng hóa lưỡng dụng trong sự phối hợp chặt chẽ với Mỹ.
EU cũng nên tăng cường các nỗ lực thực thi để ngăn chặn thương mại gián tiếp với Nga. Điều này đặc biệt quan trọng đối với hàng hóa EU được xuất cảng sang Trung Á và Nam Caucasus, nơi chúng có thể được chuyển tiếp đến Nga. Theo Viện Brookings, kể từ khi phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga vào năm 2022, nhiều quốc gia EU đă ghi nhận sự gia tăng đáng kể về xuất cảng sang Kyrgyzstan, Georgia và các quốc gia khác, có thể bù đắp tới một phần ba lượng xuất cảng trực tiếp của EU sang Nga bị mất.
Cuối cùng, các nhà lănh đạo Âu châu cần nhận ra rằng sự ủng hộ của Trung Quốc đối với Nga tuân theo logic chiến lược chứ không chỉ đơn thuần là thương mại hay kinh tế. Bằng cách giúp duy tŕ cuộc chiến của Nga ở Ukraine, Trung Quốc đang làm suy yếu an ninh Âu châu, ngăn cản một chiến thắng của Ukraine có lợi cho phương Tây và làm suy yếu trật tự thế giới do phương Tây lănh đạo. Đồng thời, bằng cách chống lưng cho chủ nghĩa bành trướng của Moscow, Bắc Kinh đang kiềm chế NATO và khiến Mỹ không chú ư đến Ấn Độ Dương-Thái B́nh Dương và Đài Loan. Do đó, việc áp đặt chi phí lên Trung Quốc v́ sự hỗ trợ của nước này đối với quân đội Nga không chỉ là một bước đi chính trị quan trọng mà c̣n là bắt buộc đối với an ninh của Âu châu và phương Tây.
Kéo Âu châu xuống
Ngay cả khi việc cung cấp hàng hóa lưỡng dụng của Trung Quốc giúp duy tŕ nỗ lực chiến tranh của Nga, Bắc Kinh cũng đang đe dọa sự thịnh vượng của Âu châu thông qua các chính sách công nghiệp của ḿnh. T́nh trạng dư thừa công suất trong ngành công nghiệp xe hơi của Trung Quốc hiện đang gây ra rủi ro lớn nhất cho Âu châu, do vai tṛ quan trọng mà ngành công nghiệp xe hơi Âu châu đóng góp vào tăng trưởng và việc làm của khu vực này. Tuy nhiên, phản ứng của Âu châu đối với ḍng xe điện giá rẻ của Trung Quốc vẫn c̣n nhẹ so với các nước khác như Canada và Mỹ. Trong quá khứ, việc Mỹ và Âu châu không phản ứng đủ mạnh mẽ trước “cú sốc Trung Quốc” đầu tiên – làn sóng xuất cảng sản phẩm sản xuất của Trung Quốc bắt đầu từ những năm 1990 – đă gây ra hậu quả nghiêm trọng khiến nhiều ngành công nghiệp bị tàn phá, nhiều lĩnh vực kinh doanh sụp đổ, kéo theo đó là t́nh trạng mất việc làm và sự suy giảm của hệ sinh thái đổi mới. Gần đây hơn, ngành công nghiệp pin mặt trời đóng vai tṛ như một câu chuyện cảnh báo. Mặc dù Âu châu đă bắt đầu thiết lập một ngành công nghiệp quan trọng của riêng ḿnh, nhưng hành vi ăn cắp công nghệ và quyền sở hữu trí tuệ, kết hợp với trợ cấp khổng lồ, đă cho phép Trung Quốc sản xuất quá mức và làm suy yếu cạnh tranh dựa trên thị trường ở Âu châu và phần c̣n lại của thế giới. Tương tự như vậy, t́nh trạng dư thừa công suất của Trung Quốc trong lĩnh vực thép và nhôm đă dẫn đến sự sụt giảm mạnh mẽ nền sản xuất có hiệu quả kinh tế trên toàn cầu và vẫn tiếp tục diễn ra cho đến ngày nay.
Có thể cho rằng, việc sản xuất lớn các tấm pin mặt trời giá rẻ của Trung Quốc đă có lợi cho quá tŕnh chuyển đổi năng lượng sạch toàn cầu, và lập luận tương tự cũng có thể được đưa ra ngày nay đối với các loại xe điện và xe hybrid sạc điện giá rẻ của Trung Quốc, đặc biệt là khi xét đến việc Âu châu bắt buộc chuyển đổi sang xe không phát thải vào năm 2035. Nhưng các hăng sản xuất xe hơi của Âu châu tạo thành một lĩnh vực thương mại chiến lược hơn nhiều so với các công ty sản xuất tấm pin mặt trời. Ngành công nghiệp này trực tiếp chiếm hơn mười phần trăm việc làm trong lĩnh vực sản xuất tại sáu quốc gia thành viên EU, chiếm khoảng 7% GDP của EU và 8.5% việc làm trong lĩnh vực sản xuất. Đức, với các hăng sản xuất lớn như BMW, Mercedes và Volkswagen, có nguy cơ cao nhất.
Đồng thời, quy mô của mối đe dọa sản xuất của Trung Quốc là chưa hề có tiền lệ. Lượng dư thừa công suất của Trung Quốc, khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng và vật liệu quan trọng liên quan, cũng như các khoản trợ cấp không minh bạch của nước này đă làm lu mờ các ví dụ trước đó như Nhật Bản và Nam Hàn vào cuối thế kỷ XX. Nếu không có các chiến lược pḥng thủ và tấn công chu đáo, cũng như phản ứng tinh vi đối với sự phụ thuộc của các công ty Đức vào thị trường Trung Quốc—đây là thị trường lớn nhất đối với tất cả ba hăng sản xuất xe hơi “lớn” của Đức — Âu châu có thể chứng kiến ngành sản xuất xe hơi trong nước của ḿnh bị tàn phá. Các hăng sản xuất xe hơi Đức, những người đă chia sẻ bí quyết kỹ thuật quư giá với các đối tác liên doanh Trung Quốc trong nhiều năm, đang nỗ lực chống lại sự can thiệp chính sách của Âu châu với hy vọng duy tŕ sự thống trị, đặc biệt là trong thị trường xe hơi phân khúc hạng sang của Trung Quốc. Ngoài thị phần, họ c̣n dựa vào công nghệ EV của Trung Quốc, bao gồm cả phần mềm, điện tử và pin. Nhưng các công ty Đức đang chiến đấu trong một trận chiến không thể thắng. Volkswagen đă giảm giá sâu các loại xe của ḿnh tại Trung Quốc để cạnh tranh với các thương hiệu Trung Quốc, và thị phần của Đức trong thị trường xe hơi sang trọng của Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực xe điện, dường như cũng sẽ nhường chỗ cho các thương hiệu Trung Quốc.
Vào tháng Tám, Ủy ban Âu Châu đă sửa đổi và giảm thuế quan sơ bộ vào tháng Sáu đối với một số công ty sản xuất xe hơi hàng đầu của Trung Quốc, với mức thuế quan thay đổi theo từng công ty sản xuất và mức cao nhất là 46,3% chỉ áp dụng cho các công ty Trung Quốc không hợp tác với cuộc điều tra trợ cấp của EU. Mặc dù thấp hơn nhiều so với dự đoán của nhiều chuyên gia phân tích, nhưng các mức thuế quan này có thể sẽ được các nhà lănh đạo Âu châu xác nhận vào tháng Mười một. Các chuyên gia lo ngại rằng chúng sẽ không đủ để ngăn chặn làn sóng nhập cảng và đầu tư giá rẻ của Trung Quốc vào sản xuất của Âu châu, để tạo cơ hội cho ngành công nghiệp xe hơi của chính Âu châu có cơ hội bắt kịp và tồn tại. Không c̣n nhiều thời gian để lăng phí. Đến năm 2023, xe điện và xe hybrid của Trung Quốc đă chiếm 37% tổng số xe nhập cảng vào Âu châu, và các thương hiệu hàng đầu của Trung Quốc hiện đang cạnh tranh để thay thế các công ty xe hơi hàng đầu Âu châu. Các viên chức quản lư Âu châu cũng phải cảnh giác trước những nỗ lực của Trung Quốc nhằm lách luật của EU hoặc các quốc gia thành viên bằng cách thiết lập các dây chuyền lắp ráp xe EV theo dạng xe tùy chỉnh (kit car) của Âu châu cho những chiếc xe được sản xuất tại Trung Quốc. Ngoài thị trường xe năng lượng mới, Trung Quốc cũng đă tăng cường xuất cảng xe hơi động cơ đốt trong truyền thống trên toàn cầu. Khi Trung Quốc trở thành nước xuất cảng xe hơi lớn nhất thế giới vào năm ngoái, khoảng ba phần tư số xe hơi nước này xuất cảng chạy bằng xăng.
Chống lại Bắc Kinh
Với những rủi ro to lớn, Âu châu nên tiếp cận mối đe dọa dư thừa công suất với cùng logic chiến lược mà họ cần để giải quyết vấn đề Trung Quốc hỗ trợ bộ máy chiến tranh của Nga. Âu Châu dễ bị ảnh hưởng bởi các tác động của sự trả đũa kinh tế của Trung Quốc hơn so với Mỹ, nhưng họ không nên đánh giá thấp sức mạnh của ḿnh khi đưa ra phản ứng hiệu quả đối với hoạt động xuất cảng xe hơi của Trung Quốc. Trung Quốc rất cần thị trường Âu châu v́ các thị trường lớn khác, chẳng hạn như Mỹ và Canada, đang nhanh chóng đóng cửa, trong khi những thị trường khác ở các nước đang phát triển lại thiếu cơ sở hạ tầng hoặc hệ thống năng lượng để hỗ trợ một thị trường xe điện lớn trong thời gian tới. Trong cuộc điều tra đang diễn ra về các khoản trợ cấp của Trung Quốc đối với ngành công nghiệp xe năng lượng mới của họ, Ủy ban Âu Châu có nhiều đ̣n bẩy hơn các viên chức Âu châu có thể nhận ra. EU nên sử dụng nó.
Đầu tiên, EU nên xem xét tăng thuế quan vượt quá 46,3%. Các biện pháp thuế quan hiện tại là một bước đi đúng hướng và tuân thủ cách hành động dựa trên quy tắc. Nhưng chúng có thể không đủ cao để chống lại các khoản trợ cấp toàn diện mà nhà nước Trung Quốc dành cho ngành công nghiệp của họ, và do đó sẽ không hiệu quả như một chiến lược pḥng thủ. Hành động nghiêm khắc hơn của Washington và Ottawa nhằm bảo vệ ngành công nghiệp xe hơi trong nước của họ có nghĩa là ngày càng có nhiều hàng xuất cảng của Trung Quốc sẽ chuyển sang Âu châu, nơi một số viên chức sẵn sàng hy sinh lĩnh vực xe hơi Âu châu để đạt được các mục tiêu khí hậu, và một số công ty sẵn sàng thu hẹp quy mô hoạt động tại Âu châu để thành công ở Trung Quốc. Mỹ cho rằng việc bảo vệ chống lại quy mô dư thừa công suất hoặc bán phá giá này không phải là bảo hộ hoặc phản thương mại mà thay vào đó là một nỗ lực nhằm bảo vệ các công ty và người lao động khỏi những méo mó phi thị trường khổng lồ của một nền kinh tế lớn khác, với các tác động tiêu cực đáng kể về kinh tế. Mặc dù bằng cách tăng thuế quan nhiều hơn, EU có thể có nguy cơ xảy ra một cuộc chiến thương mại gần với Trung Quốc và những thách thức tại WTO, nhưng cuối cùng, hoạt động xuất cảng xe điện của Trung Quốc sẽ phụ thuộc vào khả năng tiếp cận Âu châu. Với xu hướng của Bắc Kinh là để một thành viên EU chống lại một thành viên khác và vũ khí hóa chuỗi cung ứng của ḿnh, Âu châu cũng nên xem xét thiết lập một cơ chế chia sẻ gánh nặng liên quan tới bất kỳ hậu quả nào từ một cuộc chiến thương mại như vậy.
Thứ hai, các viên chức Âu châu nên xem xét mượn một số chiến thuật của chính Trung Quốc để đối phó với Bắc Kinh. EU muốn chào đón đầu tư, bao gồm cả từ các công ty sản xuất xe hơi và pin của Trung Quốc. Tại sao không xem xét chiến lược của Trung Quốc để quản lư các khoản đầu tư vào ngành công nghiệp chiến lược này? Trong vài thập kỷ qua, Trung Quốc đă thu hút đầu tư nước ngoài bằng cách hứa hẹn tiếp cận thị trường xe thương mại và xe khách lớn nhất thế giới. Khi làm như vậy, Trung Quốc có thể đặt ra các quy tắc tham gia, bao gồm các yêu cầu liên doanh, hạn chế sở hữu, chuyển giao công nghệ, yêu cầu nội địa hóa và sử dụng một loạt các cơ chế phi thị trường khác mang lại lợi ích to lớn cho Trung Quốc. Âu Châu không cần phải đi xa đến mức này, nhưng họ nên sử dụng lời hứa tiếp cận thị trường Âu châu để áp đặt các yêu cầu và hạn chế.
Để đi xa hơn, một cách tiếp cận liên quan có thể sử dụng hàng loạt công cụ của EU—chẳng hạn như sàng lọc đầu tư nước ngoài—để hạn chế và quản lư đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Trung Quốc vào lĩnh vực xe điện Âu châu. Các biện pháp kiểm soát như vậy có thể dựa trên các tiêu chí cụ thể liên quan đến an ninh quốc gia, bảo vệ môi trường và các mối quan tâm về sức khỏe và an toàn, cũng như các yêu cầu cấp bách để giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng và tránh các rủi ro an ninh mạng được tích hợp trong phần cứng và phần mềm CNTT.
Thứ ba, Âu châu nên tận dụng cơ hội đầu tư xe điện của Trung Quốc vào Âu châu để xây dựng khả năng phục hồi tốt hơn cho chuỗi cung ứng pin của chính họ. Ví dụ, EU có thể yêu cầu các công ty xe điện Trung Quốc xây dựng các cơ sở tái chế pin gần các địa điểm sản xuất xe hơi mới để t́m nguồn cung cấp các khoáng chất và kim loại quan trọng cần thiết cho việc sản xuất pin trong tương lai. Xe điện rơ ràng phụ thuộc vào pin, điều này tạo thêm trở ngại cho các hăng sản xuất xe hơi của Âu châu, những người phải phụ thuộc vào Trung Quốc về nguyên liệu thô quan trọng cho pin. Đáng chú ư, Trung Quốc gần như hoàn toàn thống trị việc t́m nguồn cung ứng và tinh chế coban, niken và lithium. Theo thời gian, việc yêu cầu bố trí các cơ sở tái chế pin ở Âu châu sẽ tăng cường khả năng tiếp cận vật liệu pin của Âu châu trong tương lai đồng thời giảm sự kiểm soát của Trung Quốc đối với các nguyên liệu thô cần thiết cho quá tŕnh chuyển đổi năng lượng sạch. Những đổi mới trong công nghệ pin cũng có thể khiến sự phụ thuộc vào các vật liệu hiện có trở nên lỗi thời, nhưng chúng có thể mất nhiều năm để tạo ra.
Trong khi đó, Trung Quốc đang tăng cường các chiến thuật phi thị trường khắc nghiệt để tràn ngập thị trường hàng hóa toàn cầu với các khoáng sản và kim loại quan trọng đến mức khiến nhiều liên doanh phi Trung Quốc phụ thuộc vào thị trường phải ngừng kinh doanh. Động cơ duy nhất có thể để Trung Quốc làm như vậy là khóa chặt chuỗi cung ứng toàn cầu có lợi cho Trung Quốc. Bằng cách kết hợp các chính sách FDI được thiết kế cẩn thận với khả năng phục hồi chuỗi cung ứng và giảm thiểu carbon, Âu châu có thể đẩy lùi chiến lược bá quyền của Bắc Kinh.
Phải hành động ngay
Với hai chiến lược song hành là hỗ trợ quyết liệt cho Nga và nhanh chóng chinh phục thị trường xe hơi ở Âu châu, Trung Quốc hiện đặt ra mối đe dọa lớn hơn đối với sự thịnh vượng và an ninh của Âu châu hơn bất kỳ thời điểm nào trước đây. Đội ngũ lănh đạo mới của Brussels, trực thuộc Ủy ban mới hiện đang được thành lập sau cuộc bầu cử quốc hội EU vào tháng Sáu, có vị trí đặc biệt để tăng cường phản ứng của Âu châu đối với những rủi ro kép này. Chủ tịch Ủy ban Âu Châu, Ursula von der Leyen, là người chỉ đạo chính sách Trung Quốc của Âu Châu và cuộc điều tra trợ cấp chống lại Trung Quốc. Đại diện cấp cao sắp tới của EU Kaja Kallas nhận thức rơ ràng về mối đe dọa từ sự hỗ trợ của Trung Quốc dành cho Nga. Nhóm mới phải thành lập một mặt trận thống nhất để thúc đẩy các quốc gia thành viên có phản ứng mạnh mẽ hơn với Bắc Kinh.
Âu Châu không có thời gian cho cách tiếp cận chậm răi và từng bước. Ngược lại với cú sốc Trung Quốc bắt đầu từ những năm 1990, khi Mỹ phải hứng chịu sự mất mát lớn về thị phần và việc làm trong lĩnh vực sản xuất, phiên bản sắp tới sẽ tác động nặng nề nhất đến Âu châu. Nếu Bắc Kinh làm theo ư ḿnh, Âu châu có thể chỉ c̣n là một thị trường xuất cảng phi công nghiệp hóa đối với hàng hóa và các ngành công nghiệp của Trung Quốc, ngay cả khi Âu châu bị đe dọa bởi quân đội Nga đang trỗi dậy ở biên giới. Và khả năng cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể trở lại Ṭa Bạch Ốc sẽ khuyến khích người Âu châu hành động ngay bây giờ và không sử dụng Trung Quốc như một hàng rào chống lại các hành động thương mại hung hăng tiềm tàng của Mỹ đối với Âu châu. Người Âu châu sẽ rất khó giải thích cho chính quyền Trump thứ hai tại sao Mỹ nên hỗ trợ Ukraine và an ninh Âu châu nếu bản thân họ không thể đưa ra phản ứng mạnh mẽ trước những nỗ lực của Trung Quốc nhằm làm suy yếu cả hai. Hành động ngay bây giờ là v́ lợi ích sâu sắc nhất của Âu châu.
Liana Fix là thành viên phụ trách Âu Châu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và là tác giả cuốn sách “Vai tṛ của Đức trong Chính sách Nga ở Âu Châu: Một cường quốc Đức mới?” ( tựa tiếng Anh “Germany's Role in European Russia Policy: A New German Power?”); Heidi Crebo-Rediker là thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Địa lư Greenberg tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại. Bà phục vụ trong chính quyền Obama với tư cách là kinh tế gia trưởng đầu tiên của Bộ Ngoại giao.
(Ảnh: nghiencuuquocte.org)
Nguồn: Liana Fix và Heidi Crebo-Rediker, “China’s Double Threat to Europe (https://www.foreignaffairs.com/china/chinas-double-threat-europe)”, Foreign Affairs, 05/08/2024
Biên dịch: Viên Đăng Huy | Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương (nghiencuuquocte.org)
Cách Bắc Kinh ủng hộ Moscow, cùng với tham vọng thống trị thị trường xe điện, đang gây xói ṃn an ninh của Âu châu.
Khi Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp tục cuộc chiến tàn khốc ở Ukraine, sự ủng hộ của Trung Quốc đối với bộ máy chiến tranh của Nga đă khiến Mỹ và NATO lo lắng. Bắc Kinh không chỉ giúp Moscow trốn tránh các lệnh trừng phạt của phương Tây. Mà Trung Quốc c̣n, thông qua việc cung cấp hàng hóa lưỡng dụng như chip máy tính và phụ tùng máy móc, cung cấp một phần lớn nguồn lực đầu vào mà Putin cần để duy tŕ lực lượng của ḿnh. Vào thời điểm Ukraine đang phải vật lộn để xây dựng nguồn lực quân sự của riêng ḿnh, hoạt động thương mại này gây ra mối đe dọa ngày càng lớn đối với các nước Âu châu kề cạnh Ukraine.
Trên thực tế, việc chống lưng cho cuộc chiến của Nga ở Ukraine chỉ là một trong nhiều cách Trung Quốc trở thành thách thức lớn đối với Âu châu. Năm 2024, Bắc Kinh không chỉ đơn thuần là một đối thủ cạnh tranh hay địch thủ, như EU đă mô tả về mối quan hệ của họ với Trung Quốc kể từ năm 2019. Bằng cách làm tràn ngập các nước Âu châu với các tấm pin mặt trời giá rẻ và quan trọng nhất là xe điện (EV) giá rẻ, Bắc Kinh cũng đe dọa sự tồn tại của các ngành công nghiệp nội địa cốt lơi mà lục địa này phụ thuộc. Kết hợp với đường dây cứu trợ kinh tế và quân sự mà họ đang cung cấp cho Nga, t́nh trạng dư thừa công nghiệp của Trung Quốc—nghĩa là việc họ trợ cấp sản xuất nhiều hàng hóa hơn mức cần thiết và sau đó bán phá giá ở thị trường nước ngoài—gây ra mối đe dọa đáng kể đối với an ninh và nền kinh tế của Âu châu, đặc biệt là trong lĩnh vực xe hơi.
Tuy nhiên, bất chấp những lo ngại này, phản ứng của Âu châu vẫn c̣n dè dặt. Về vấn đề Nga, Liên minh Âu châu mới chỉ đưa 10 công ty từ Trung Quốc vào danh sách trừng phạt, ngoài các công ty có trụ sở tại Hồng Kông. Biện pháp này quá yếu đến nỗi tính đến cuối tháng Tám, Bắc Kinh vẫn chẳng buồn trả đũa. Trong chuyến thăm Bắc Kinh vào mùa xuân, Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đă yêu cầu nhà lănh đạo Trung Quốc Tập Cận B́nh cấm xuất cảng hàng hóa lưỡng dụng. Tuy nhiên, ngay sau đó, Putin đă có cuộc gặp riêng với Tập Cận B́nh, trong đó ông đă kư kết nhiều thỏa thuận kinh doanh và quốc pḥng giữa Trung Quốc và Nga, bao gồm cả việc mở rộng các cuộc tập trận quân sự. Về chính sách công nghiệp, mức thuế quan hiện tại của Âu châu đối với hàng nhập cảng của Trung Quốc gần như không đủ để ngăn chặn làn sóng xe điện Trung Quốc giá rẻ hiện đang tràn ngập lục địa này, để tạo đủ thời gian cho ngành công nghiệp xe hơi của Âu châu bắt kịp và tồn tại.
Cho đến nay, nhiều biện pháp kinh tế mạnh mẽ nhất chống lại Bắc Kinh đến từ Washington. Nhưng Âu châu không thể tiếp tục đẩy vấn đề này cho Mỹ. Cuộc chiến ở Ukraine không thể kết thúc theo các điều khoản của Kyiv nếu Nga vẫn là một cửa ngơ mở cho nguồn cung cấp của Trung Quốc, và Âu châu không thể tiếp tục thịnh vượng nếu Trung Quốc gần như được tự do làm rỗng nền kinh tế công nghiệp của Âu. châu May mắn thay, Âu châu có nhiều công cụ mà họ có thể sử dụng để đối mặt với thách thức này—nhưng họ cần bắt đầu sử dụng chúng ngay bây giờ. Điều cần thiết là Brussels và các quốc gia thành viên EU phải chứng minh rằng họ sẵn sàng tự áp đặt chi phí lên Trung Quốc.
Quân đội “Sản xuất tại Trung Quốc” của Nga
Tác động của Trung Quốc đối với cuộc chiến ở Ukraine có thể là một trong những mối đe dọa đối với an ninh Âu châu hiện nay bị xem nhẹ nhất. Người Âu châu cần từ bỏ ảo tưởng rằng Bắc Kinh đang đứng ngoài cuộc chiến; Trung Quốc rơ ràng đă chọn phe. Hăy xem xét quy mô lực lượng vũ trang của Nga. Vào tháng Tư, các viên chức NATO ước tính rằng quân đội Nga đă tăng 15% kể từ cuộc xâm lược Ukraine năm 2022. Theo các ước tính gần đây của Mỹ, phần lớn sự tăng trưởng này là nhờ sự hỗ trợ của Bắc Kinh. Vào tháng Năm, một báo cáo của Quỹ Carnegie v́ Ḥa b́nh Quốc tế ước tính rằng vào năm 2023, khoảng 90% lượng hàng nhập cảng mà G7 nêu bật là công nghệ mà Nga t́m kiếm để duy tŕ cuộc chiến của họ đến từ Trung Quốc.
Bắc Kinh cũng đă tăng cường quan hệ quân sự với Moscow và các đồng minh thân cận của họ. Vào tháng Bảy, Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đă tham gia các cuộc tập trận với binh lính Belarus ở Belarus, đây là lần đầu tiên Trung Quốc đưa binh lính của ḿnh đến biên giới Âu châu của NATO. Cũng trong tháng Bảy, lực lượng không quân của Nga và Trung Quốc đă khai triển máy bay ném bom chiến lược trong một cuộc tập trận chung gần Alaska, khiến Mỹ và Canada phải điều động máy bay chiến đấu để đối phó. Trong khi đó, Bắc Kinh đă thay đổi lập trường ngoại giao đối với Ukraine, từ chối tham gia hội nghị thượng đỉnh về ḥa b́nh được tổ chức tại Thụy Sĩ vào tháng Sáu v́ Nga không có mặt. Thay vào đó, các quan chức Trung Quốc đă cùng với chính phủ Brazil thúc đẩy kế hoạch ḥa b́nh sáu điểm của riêng họ, trong đó không đề cập đến chủ quyền và toàn vẹn lănh thổ của Ukraine và kêu gọi đóng băng xung đột dọc theo các đường ranh giới, cho phép Nga giữ những phần lănh thổ bị chiếm đóng.
Hiện tại, Bắc Kinh tiếp tục tuân thủ các giới hạn về bản chất hỗ trợ quân sự cho Nga và không gửi viện trợ quân sự sát thương. Tuy nhiên, Trung Quốc đă ngày càng làm giảm ư nghĩa của hạn chế này bằng cách cung cấp cho Nga một lượng lớn hàng hóa lưỡng dụng, cũng như các bộ phận và linh kiện quan trọng mà Moscow cần cho cuộc chiến ở Ukraine. Mỹ đă làm chậm quá tŕnh vận chuyển một số hàng hóa này – mà Trung Quốc đang điều phối phần lớn thông qua Hồng Kông – bằng cách sử dụng các biện pháp trừng phạt. Vào cuối tháng Bảy, sau khi chính quyền Biden công khai tuyên bố rằng họ đang xem xét các biện pháp trừng phạt đối với các ngân hàng Trung Quốc, Bắc Kinh tuyên bố rằng họ đang áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất cảng đối với drone lưỡng dụng. Mặc dù vậy, như Bloomberg đă đưa tin, Trung Quốc và Nga đang cùng nhau phát triển một loại drone tấn công mới tương tự như drone Shahed của Iran, một dự án đưa Bắc Kinh đến gần hơn việc vượt qua ngưỡng viện trợ sát thương. Trung Quốc không phải là một bên trung lập trong cuộc chiến này.
Để thuyết phục Bắc Kinh giảm đáng kể sự hỗ trợ của họ đối với Nga, Âu châu cần một kế hoạch hành động phối hợp. Đầu tiên, cùng với Mỹ, các nhà lănh đạo Âu châu cần thống nhất về các biện pháp trừng phạt mới và cứng rắn hơn, nhắm mục tiêu vào một loạt các công ty và tổ chức tài chính Trung Quốc và có thể được mở rộng khi cần thiết. Một cách tiếp cận tập thể như vậy, được thống nhất trước, sẽ phát đi tín hiệu tới Bắc Kinh rằng Âu châu đă sẵn sàng ứng phó và tăng cường các biện pháp trừng phạt nếu Trung Quốc tiếp tục ủng hộ Nga. Điều này cũng sẽ làm rơ rằng vấn đề Ukraine đủ quan trọng để các chính phủ Âu châu hành động bất chấp mối đe dọa trả đũa từ Trung Quốc.
Khi thực hiện các biện pháp này, các nhà lănh đạo Âu châu nên truyền đạt chúng trong các cuộc tṛ chuyện trực tiếp với Bắc Kinh. Trong nội bộ, các chính phủ Âu châu cũng nên lên kế hoạch cho phản ứng có thể xảy ra của Bắc Kinh, bao gồm cả việc chia sẻ chi phí kinh tế của bất kỳ hậu quả nào giữa các quốc gia thành viên. Khi làm như vậy, họ có thể rút kinh nghiệm dựa trên sự chuẩn bị của Âu châu cho cuộc xâm lược Ukraine năm 2022 của Nga, khi Ủy ban Âu châu xác định các nước Âu châu sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các lệnh trừng phạt đối với Nga và đưa ra các con đường khả thi để giảm thiểu và chia sẻ gánh nặng.
Thứ hai, người Âu châu cần sắp xếp các biện pháp hạn chế xuất cảng của chính họ. Vào tháng Sáu năm 2023, các chuyên gia phân tích từ Trường Kinh tế Kyiv phát hiện ra rằng trong số 385 mặt hàng mà họ xác định là thành phần quan trọng cho sản xuất quân sự, chưa đến một nửa nằm trong danh sách kiểm soát hàng hóa lưỡng dụng của EU. Điều này có nghĩa là nhiều hàng hóa lưỡng dụng có thể bị khai thác cho cuộc chiến ở Ukraine vẫn đang đến được Nga. Vào tháng Hai, EU đă cập nhật danh sách các Mặt hàng Ưu tiên Cao Chung—hàng hóa lưỡng dụng và công nghệ tiên tiến phải chịu các biện pháp trừng phạt—phối hợp với Nhật Bản, Anh và Mỹ. Nhưng nguồn cung cấp công nghệ chiến trường của Nga liên tục phát triển, và để duy tŕ các biện pháp trừng phạt hiệu quả, Âu châu cần liên tục cập nhật định nghĩa về hàng hóa lưỡng dụng trong sự phối hợp chặt chẽ với Mỹ.
EU cũng nên tăng cường các nỗ lực thực thi để ngăn chặn thương mại gián tiếp với Nga. Điều này đặc biệt quan trọng đối với hàng hóa EU được xuất cảng sang Trung Á và Nam Caucasus, nơi chúng có thể được chuyển tiếp đến Nga. Theo Viện Brookings, kể từ khi phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga vào năm 2022, nhiều quốc gia EU đă ghi nhận sự gia tăng đáng kể về xuất cảng sang Kyrgyzstan, Georgia và các quốc gia khác, có thể bù đắp tới một phần ba lượng xuất cảng trực tiếp của EU sang Nga bị mất.
Cuối cùng, các nhà lănh đạo Âu châu cần nhận ra rằng sự ủng hộ của Trung Quốc đối với Nga tuân theo logic chiến lược chứ không chỉ đơn thuần là thương mại hay kinh tế. Bằng cách giúp duy tŕ cuộc chiến của Nga ở Ukraine, Trung Quốc đang làm suy yếu an ninh Âu châu, ngăn cản một chiến thắng của Ukraine có lợi cho phương Tây và làm suy yếu trật tự thế giới do phương Tây lănh đạo. Đồng thời, bằng cách chống lưng cho chủ nghĩa bành trướng của Moscow, Bắc Kinh đang kiềm chế NATO và khiến Mỹ không chú ư đến Ấn Độ Dương-Thái B́nh Dương và Đài Loan. Do đó, việc áp đặt chi phí lên Trung Quốc v́ sự hỗ trợ của nước này đối với quân đội Nga không chỉ là một bước đi chính trị quan trọng mà c̣n là bắt buộc đối với an ninh của Âu châu và phương Tây.
Kéo Âu châu xuống
Ngay cả khi việc cung cấp hàng hóa lưỡng dụng của Trung Quốc giúp duy tŕ nỗ lực chiến tranh của Nga, Bắc Kinh cũng đang đe dọa sự thịnh vượng của Âu châu thông qua các chính sách công nghiệp của ḿnh. T́nh trạng dư thừa công suất trong ngành công nghiệp xe hơi của Trung Quốc hiện đang gây ra rủi ro lớn nhất cho Âu châu, do vai tṛ quan trọng mà ngành công nghiệp xe hơi Âu châu đóng góp vào tăng trưởng và việc làm của khu vực này. Tuy nhiên, phản ứng của Âu châu đối với ḍng xe điện giá rẻ của Trung Quốc vẫn c̣n nhẹ so với các nước khác như Canada và Mỹ. Trong quá khứ, việc Mỹ và Âu châu không phản ứng đủ mạnh mẽ trước “cú sốc Trung Quốc” đầu tiên – làn sóng xuất cảng sản phẩm sản xuất của Trung Quốc bắt đầu từ những năm 1990 – đă gây ra hậu quả nghiêm trọng khiến nhiều ngành công nghiệp bị tàn phá, nhiều lĩnh vực kinh doanh sụp đổ, kéo theo đó là t́nh trạng mất việc làm và sự suy giảm của hệ sinh thái đổi mới. Gần đây hơn, ngành công nghiệp pin mặt trời đóng vai tṛ như một câu chuyện cảnh báo. Mặc dù Âu châu đă bắt đầu thiết lập một ngành công nghiệp quan trọng của riêng ḿnh, nhưng hành vi ăn cắp công nghệ và quyền sở hữu trí tuệ, kết hợp với trợ cấp khổng lồ, đă cho phép Trung Quốc sản xuất quá mức và làm suy yếu cạnh tranh dựa trên thị trường ở Âu châu và phần c̣n lại của thế giới. Tương tự như vậy, t́nh trạng dư thừa công suất của Trung Quốc trong lĩnh vực thép và nhôm đă dẫn đến sự sụt giảm mạnh mẽ nền sản xuất có hiệu quả kinh tế trên toàn cầu và vẫn tiếp tục diễn ra cho đến ngày nay.
Có thể cho rằng, việc sản xuất lớn các tấm pin mặt trời giá rẻ của Trung Quốc đă có lợi cho quá tŕnh chuyển đổi năng lượng sạch toàn cầu, và lập luận tương tự cũng có thể được đưa ra ngày nay đối với các loại xe điện và xe hybrid sạc điện giá rẻ của Trung Quốc, đặc biệt là khi xét đến việc Âu châu bắt buộc chuyển đổi sang xe không phát thải vào năm 2035. Nhưng các hăng sản xuất xe hơi của Âu châu tạo thành một lĩnh vực thương mại chiến lược hơn nhiều so với các công ty sản xuất tấm pin mặt trời. Ngành công nghiệp này trực tiếp chiếm hơn mười phần trăm việc làm trong lĩnh vực sản xuất tại sáu quốc gia thành viên EU, chiếm khoảng 7% GDP của EU và 8.5% việc làm trong lĩnh vực sản xuất. Đức, với các hăng sản xuất lớn như BMW, Mercedes và Volkswagen, có nguy cơ cao nhất.
Đồng thời, quy mô của mối đe dọa sản xuất của Trung Quốc là chưa hề có tiền lệ. Lượng dư thừa công suất của Trung Quốc, khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng và vật liệu quan trọng liên quan, cũng như các khoản trợ cấp không minh bạch của nước này đă làm lu mờ các ví dụ trước đó như Nhật Bản và Nam Hàn vào cuối thế kỷ XX. Nếu không có các chiến lược pḥng thủ và tấn công chu đáo, cũng như phản ứng tinh vi đối với sự phụ thuộc của các công ty Đức vào thị trường Trung Quốc—đây là thị trường lớn nhất đối với tất cả ba hăng sản xuất xe hơi “lớn” của Đức — Âu châu có thể chứng kiến ngành sản xuất xe hơi trong nước của ḿnh bị tàn phá. Các hăng sản xuất xe hơi Đức, những người đă chia sẻ bí quyết kỹ thuật quư giá với các đối tác liên doanh Trung Quốc trong nhiều năm, đang nỗ lực chống lại sự can thiệp chính sách của Âu châu với hy vọng duy tŕ sự thống trị, đặc biệt là trong thị trường xe hơi phân khúc hạng sang của Trung Quốc. Ngoài thị phần, họ c̣n dựa vào công nghệ EV của Trung Quốc, bao gồm cả phần mềm, điện tử và pin. Nhưng các công ty Đức đang chiến đấu trong một trận chiến không thể thắng. Volkswagen đă giảm giá sâu các loại xe của ḿnh tại Trung Quốc để cạnh tranh với các thương hiệu Trung Quốc, và thị phần của Đức trong thị trường xe hơi sang trọng của Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực xe điện, dường như cũng sẽ nhường chỗ cho các thương hiệu Trung Quốc.
Vào tháng Tám, Ủy ban Âu Châu đă sửa đổi và giảm thuế quan sơ bộ vào tháng Sáu đối với một số công ty sản xuất xe hơi hàng đầu của Trung Quốc, với mức thuế quan thay đổi theo từng công ty sản xuất và mức cao nhất là 46,3% chỉ áp dụng cho các công ty Trung Quốc không hợp tác với cuộc điều tra trợ cấp của EU. Mặc dù thấp hơn nhiều so với dự đoán của nhiều chuyên gia phân tích, nhưng các mức thuế quan này có thể sẽ được các nhà lănh đạo Âu châu xác nhận vào tháng Mười một. Các chuyên gia lo ngại rằng chúng sẽ không đủ để ngăn chặn làn sóng nhập cảng và đầu tư giá rẻ của Trung Quốc vào sản xuất của Âu châu, để tạo cơ hội cho ngành công nghiệp xe hơi của chính Âu châu có cơ hội bắt kịp và tồn tại. Không c̣n nhiều thời gian để lăng phí. Đến năm 2023, xe điện và xe hybrid của Trung Quốc đă chiếm 37% tổng số xe nhập cảng vào Âu châu, và các thương hiệu hàng đầu của Trung Quốc hiện đang cạnh tranh để thay thế các công ty xe hơi hàng đầu Âu châu. Các viên chức quản lư Âu châu cũng phải cảnh giác trước những nỗ lực của Trung Quốc nhằm lách luật của EU hoặc các quốc gia thành viên bằng cách thiết lập các dây chuyền lắp ráp xe EV theo dạng xe tùy chỉnh (kit car) của Âu châu cho những chiếc xe được sản xuất tại Trung Quốc. Ngoài thị trường xe năng lượng mới, Trung Quốc cũng đă tăng cường xuất cảng xe hơi động cơ đốt trong truyền thống trên toàn cầu. Khi Trung Quốc trở thành nước xuất cảng xe hơi lớn nhất thế giới vào năm ngoái, khoảng ba phần tư số xe hơi nước này xuất cảng chạy bằng xăng.
Chống lại Bắc Kinh
Với những rủi ro to lớn, Âu châu nên tiếp cận mối đe dọa dư thừa công suất với cùng logic chiến lược mà họ cần để giải quyết vấn đề Trung Quốc hỗ trợ bộ máy chiến tranh của Nga. Âu Châu dễ bị ảnh hưởng bởi các tác động của sự trả đũa kinh tế của Trung Quốc hơn so với Mỹ, nhưng họ không nên đánh giá thấp sức mạnh của ḿnh khi đưa ra phản ứng hiệu quả đối với hoạt động xuất cảng xe hơi của Trung Quốc. Trung Quốc rất cần thị trường Âu châu v́ các thị trường lớn khác, chẳng hạn như Mỹ và Canada, đang nhanh chóng đóng cửa, trong khi những thị trường khác ở các nước đang phát triển lại thiếu cơ sở hạ tầng hoặc hệ thống năng lượng để hỗ trợ một thị trường xe điện lớn trong thời gian tới. Trong cuộc điều tra đang diễn ra về các khoản trợ cấp của Trung Quốc đối với ngành công nghiệp xe năng lượng mới của họ, Ủy ban Âu Châu có nhiều đ̣n bẩy hơn các viên chức Âu châu có thể nhận ra. EU nên sử dụng nó.
Đầu tiên, EU nên xem xét tăng thuế quan vượt quá 46,3%. Các biện pháp thuế quan hiện tại là một bước đi đúng hướng và tuân thủ cách hành động dựa trên quy tắc. Nhưng chúng có thể không đủ cao để chống lại các khoản trợ cấp toàn diện mà nhà nước Trung Quốc dành cho ngành công nghiệp của họ, và do đó sẽ không hiệu quả như một chiến lược pḥng thủ. Hành động nghiêm khắc hơn của Washington và Ottawa nhằm bảo vệ ngành công nghiệp xe hơi trong nước của họ có nghĩa là ngày càng có nhiều hàng xuất cảng của Trung Quốc sẽ chuyển sang Âu châu, nơi một số viên chức sẵn sàng hy sinh lĩnh vực xe hơi Âu châu để đạt được các mục tiêu khí hậu, và một số công ty sẵn sàng thu hẹp quy mô hoạt động tại Âu châu để thành công ở Trung Quốc. Mỹ cho rằng việc bảo vệ chống lại quy mô dư thừa công suất hoặc bán phá giá này không phải là bảo hộ hoặc phản thương mại mà thay vào đó là một nỗ lực nhằm bảo vệ các công ty và người lao động khỏi những méo mó phi thị trường khổng lồ của một nền kinh tế lớn khác, với các tác động tiêu cực đáng kể về kinh tế. Mặc dù bằng cách tăng thuế quan nhiều hơn, EU có thể có nguy cơ xảy ra một cuộc chiến thương mại gần với Trung Quốc và những thách thức tại WTO, nhưng cuối cùng, hoạt động xuất cảng xe điện của Trung Quốc sẽ phụ thuộc vào khả năng tiếp cận Âu châu. Với xu hướng của Bắc Kinh là để một thành viên EU chống lại một thành viên khác và vũ khí hóa chuỗi cung ứng của ḿnh, Âu châu cũng nên xem xét thiết lập một cơ chế chia sẻ gánh nặng liên quan tới bất kỳ hậu quả nào từ một cuộc chiến thương mại như vậy.
Thứ hai, các viên chức Âu châu nên xem xét mượn một số chiến thuật của chính Trung Quốc để đối phó với Bắc Kinh. EU muốn chào đón đầu tư, bao gồm cả từ các công ty sản xuất xe hơi và pin của Trung Quốc. Tại sao không xem xét chiến lược của Trung Quốc để quản lư các khoản đầu tư vào ngành công nghiệp chiến lược này? Trong vài thập kỷ qua, Trung Quốc đă thu hút đầu tư nước ngoài bằng cách hứa hẹn tiếp cận thị trường xe thương mại và xe khách lớn nhất thế giới. Khi làm như vậy, Trung Quốc có thể đặt ra các quy tắc tham gia, bao gồm các yêu cầu liên doanh, hạn chế sở hữu, chuyển giao công nghệ, yêu cầu nội địa hóa và sử dụng một loạt các cơ chế phi thị trường khác mang lại lợi ích to lớn cho Trung Quốc. Âu Châu không cần phải đi xa đến mức này, nhưng họ nên sử dụng lời hứa tiếp cận thị trường Âu châu để áp đặt các yêu cầu và hạn chế.
Để đi xa hơn, một cách tiếp cận liên quan có thể sử dụng hàng loạt công cụ của EU—chẳng hạn như sàng lọc đầu tư nước ngoài—để hạn chế và quản lư đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Trung Quốc vào lĩnh vực xe điện Âu châu. Các biện pháp kiểm soát như vậy có thể dựa trên các tiêu chí cụ thể liên quan đến an ninh quốc gia, bảo vệ môi trường và các mối quan tâm về sức khỏe và an toàn, cũng như các yêu cầu cấp bách để giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng và tránh các rủi ro an ninh mạng được tích hợp trong phần cứng và phần mềm CNTT.
Thứ ba, Âu châu nên tận dụng cơ hội đầu tư xe điện của Trung Quốc vào Âu châu để xây dựng khả năng phục hồi tốt hơn cho chuỗi cung ứng pin của chính họ. Ví dụ, EU có thể yêu cầu các công ty xe điện Trung Quốc xây dựng các cơ sở tái chế pin gần các địa điểm sản xuất xe hơi mới để t́m nguồn cung cấp các khoáng chất và kim loại quan trọng cần thiết cho việc sản xuất pin trong tương lai. Xe điện rơ ràng phụ thuộc vào pin, điều này tạo thêm trở ngại cho các hăng sản xuất xe hơi của Âu châu, những người phải phụ thuộc vào Trung Quốc về nguyên liệu thô quan trọng cho pin. Đáng chú ư, Trung Quốc gần như hoàn toàn thống trị việc t́m nguồn cung ứng và tinh chế coban, niken và lithium. Theo thời gian, việc yêu cầu bố trí các cơ sở tái chế pin ở Âu châu sẽ tăng cường khả năng tiếp cận vật liệu pin của Âu châu trong tương lai đồng thời giảm sự kiểm soát của Trung Quốc đối với các nguyên liệu thô cần thiết cho quá tŕnh chuyển đổi năng lượng sạch. Những đổi mới trong công nghệ pin cũng có thể khiến sự phụ thuộc vào các vật liệu hiện có trở nên lỗi thời, nhưng chúng có thể mất nhiều năm để tạo ra.
Trong khi đó, Trung Quốc đang tăng cường các chiến thuật phi thị trường khắc nghiệt để tràn ngập thị trường hàng hóa toàn cầu với các khoáng sản và kim loại quan trọng đến mức khiến nhiều liên doanh phi Trung Quốc phụ thuộc vào thị trường phải ngừng kinh doanh. Động cơ duy nhất có thể để Trung Quốc làm như vậy là khóa chặt chuỗi cung ứng toàn cầu có lợi cho Trung Quốc. Bằng cách kết hợp các chính sách FDI được thiết kế cẩn thận với khả năng phục hồi chuỗi cung ứng và giảm thiểu carbon, Âu châu có thể đẩy lùi chiến lược bá quyền của Bắc Kinh.
Phải hành động ngay
Với hai chiến lược song hành là hỗ trợ quyết liệt cho Nga và nhanh chóng chinh phục thị trường xe hơi ở Âu châu, Trung Quốc hiện đặt ra mối đe dọa lớn hơn đối với sự thịnh vượng và an ninh của Âu châu hơn bất kỳ thời điểm nào trước đây. Đội ngũ lănh đạo mới của Brussels, trực thuộc Ủy ban mới hiện đang được thành lập sau cuộc bầu cử quốc hội EU vào tháng Sáu, có vị trí đặc biệt để tăng cường phản ứng của Âu châu đối với những rủi ro kép này. Chủ tịch Ủy ban Âu Châu, Ursula von der Leyen, là người chỉ đạo chính sách Trung Quốc của Âu Châu và cuộc điều tra trợ cấp chống lại Trung Quốc. Đại diện cấp cao sắp tới của EU Kaja Kallas nhận thức rơ ràng về mối đe dọa từ sự hỗ trợ của Trung Quốc dành cho Nga. Nhóm mới phải thành lập một mặt trận thống nhất để thúc đẩy các quốc gia thành viên có phản ứng mạnh mẽ hơn với Bắc Kinh.
Âu Châu không có thời gian cho cách tiếp cận chậm răi và từng bước. Ngược lại với cú sốc Trung Quốc bắt đầu từ những năm 1990, khi Mỹ phải hứng chịu sự mất mát lớn về thị phần và việc làm trong lĩnh vực sản xuất, phiên bản sắp tới sẽ tác động nặng nề nhất đến Âu châu. Nếu Bắc Kinh làm theo ư ḿnh, Âu châu có thể chỉ c̣n là một thị trường xuất cảng phi công nghiệp hóa đối với hàng hóa và các ngành công nghiệp của Trung Quốc, ngay cả khi Âu châu bị đe dọa bởi quân đội Nga đang trỗi dậy ở biên giới. Và khả năng cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể trở lại Ṭa Bạch Ốc sẽ khuyến khích người Âu châu hành động ngay bây giờ và không sử dụng Trung Quốc như một hàng rào chống lại các hành động thương mại hung hăng tiềm tàng của Mỹ đối với Âu châu. Người Âu châu sẽ rất khó giải thích cho chính quyền Trump thứ hai tại sao Mỹ nên hỗ trợ Ukraine và an ninh Âu châu nếu bản thân họ không thể đưa ra phản ứng mạnh mẽ trước những nỗ lực của Trung Quốc nhằm làm suy yếu cả hai. Hành động ngay bây giờ là v́ lợi ích sâu sắc nhất của Âu châu.
Liana Fix là thành viên phụ trách Âu Châu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và là tác giả cuốn sách “Vai tṛ của Đức trong Chính sách Nga ở Âu Châu: Một cường quốc Đức mới?” ( tựa tiếng Anh “Germany's Role in European Russia Policy: A New German Power?”); Heidi Crebo-Rediker là thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Địa lư Greenberg tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại. Bà phục vụ trong chính quyền Obama với tư cách là kinh tế gia trưởng đầu tiên của Bộ Ngoại giao.