BigBoy
01-05-2024, 01:18
Huỳnh Duy Lộc
Từ các điện văn mật
Vào những ngày cuối Tháng Tư, 1975, nhà báo Stanley Karnow đă trở về Mỹ, nhưng vẫn theo sát diễn biến của t́nh h́nh ở Sài G̣n. Ông đă kể lại diễn tiến của cuộc đại di tản (exodus) của người Việt khi Sài G̣n sắp thất thủ.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2024/04/Chien-Dich.jpg (https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2024/04/Chien-Dich.jpg)
Ṭa Đại Sứ Mỹ ở Sài G̣n ngày 30 Tháng Tư, 1975. (H́nh minh họa: Vietnam News Agency/AFP via Getty Images)
Sáu ngày trước, các nhà lănh đạo tại Hà Nội đă chuyển một bức mật điện cho Tướng Văn Tiến Dũng tại chỉ huy sở của ông gần Ban Mê Thuột, báo cho ông biết rằng quyết định mới nhất là “giải phóng” miền Nam trước khi mùa mưa đến vào Tháng Năm.
Mối bận tâm chủ yếu của họ là đến Sài G̣n càng nhanh càng tốt trước khi quân đội miền Nam tập hợp lực lượng trở lại để bảo vệ nó. Họ chỉ thị cho Tướng Dũng chuyển quân ra khỏi vùng duyên hải khi đang đến gần Nha Trang để tiến thẳng về thủ đô của miền Nam. Thế là Tướng Dũng chuyển chỉ huy sở tới Lộc Ninh để ở gần Sài G̣n hơn.
Tướng Trần Văn Trà và ông Phạm Hùng, người lănh đạo Trung Ương Cục Miền Nam, đến hiệp lực với ông trong một căn nhà xây bằng tre ở ngoại ô thành phố Lộc Ninh. Ngày 7 Tháng Tư, trong khi bàn thảo về kế hoạch tác chiến, Tướng Dũng và các đồng chí của ông nghe tiếng xe gắn máy nổ gịn giă ở bên ngoài. Người lái chiếc xe gắn máy là một người cao lớn mặc áo màu xanh và quần dài khaki, vai đeo một chiếc túi màu đen. Lê Đức Thọ (bí danh Sáu Búa) mới từ Hà Nội vào để chỉ đạo giai đoạn cuối cùng của cuộc chiến được gọi là “Chiến dịch Hồ Chí Minh.” Cuộc tấn công vào Sài G̣n sẽ được phát động trước tuần lễ cuối cùng của Tháng Tư. Tướng Trần Văn Trà nhớ lại: “Bắt đầu từ lúc ấy, chúng tôi chạy đua với thời gian…”
Lúc này, John Gunther Dean, đại sứ Mỹ tại Cambodia, đang tổ chức cuộc di tản bằng máy bay trực thăng cho nhân viên đại sứ quán và một số người Cambodia được lựa chọn ra chiếc hàng không mẫu hạm đậu trong Vịnh Thái Lan. Việc di tản ở Việt Nam cũng giống như thế nhưng quy mô lớn đến mức choáng váng. Số nạn nhân tiềm tàng khi lực lượng Cộng Sản giành chiến thắng là ngoài 600 người Mỹ sẽ c̣n có hơn 100,000 người Việt đă từng là hay đang là nhân viên của những cơ quan khác nhau của Mỹ – và nếu kể thêm thân nhân của họ, con số phải lên đến hàng triệu người.
Một cuộc đại di tản (exodus) có quy mô lớn như vậy từ miền Bắc vào miền Nam đă diễn ra êm thắm suốt ba tháng hồi năm 1954, nhưng t́nh thế hiện nay lại khác hoàn toàn. Mối nguy cơ tiềm tàng là quân lính chính phủ đang mất b́nh tĩnh có thể giết chết những người Mỹ và những người Việt đi theo…
Sau này, Đại Sứ Graham Martin giải thích rằng chính v́ sợ gây ra t́nh trạng hỗn loạn mà ông đă không ra lệnh cho di tản sớm hơn. Măi đến cuối Tháng Tư, sự chần chừ của ông có nguyên do là ông c̣n tin rằng vẫn có thể giữ được khu vực Sài G̣n và ch́a khóa để giữ vững Sài G̣n là có thêm $700 triệu viện trợ của Mỹ để thành lập thêm những đơn vị quân đội mới theo khuyến cáo của Tướng Fred Weyand, vị chỉ huy cuối cùng của quân đội Mỹ tại Việt Nam.
Đại Sứ Martin gọi điện cho những người bạn của ông trên đồi Capitol để xin tiền viện trợ. Ẩn phía sau những lời khẩn cầu này là động thái quy hết trách nhiệm cho Quốc Hội Mỹ trong sự sụp đổ của miền Nam Việt Nam và quả thật, những năm sau đó, Kissinger, Graham Martin và nhiều người nữa cho rằng cơ quan lập pháp của Mỹ chịu trách nhiệm về sự sụp đổ của miền Nam Việt Nam.
Tuy nhiên, các chính khách tại Mỹ chỉ phản ảnh quan điểm của đại đa số người Mỹ không c̣n muốn hỗ trợ chính phủ Sài G̣n. Tổng Thống Gerald Ford cũng từng là một nghị sĩ, đă nhận ra tâm thế của mọi người dân sớm hơn nhiều viên chức khác trong chính phủ của ông. Ngày 23 Tháng Tư, khi nói chuyện trước các sinh viên ở đại học Tulane tại New Orleans, ông tuyên bố cuộc chiến tranh Việt Nam đă thuộc về quá khứ: “Ngày hôm nay, người Mỹ có thể lấy lại niềm tự hào đă từng có trước cuộc chiến tranh Việt Nam. Nhưng chúng ta không thể lấy lại niềm tự hào bằng cách chiến đấu trở lại trong một cuộc chiến đă kết thúc… Những biến cố này dù có bi thảm vẫn không đồng nghĩa với sự cáo chung của thế giới hay sự kết thúc vai tṛ lănh đạo của nước Mỹ trên thế giới…”
Thế là dưới áp lực mạnh mẽ từ Washington, cuối cùng phái bộ ngoại giao Mỹ tại Sài G̣n phải thực hiện kế hoạch di tản. Trong những tuần lễ trước đó, 50,000 người Mỹ và người Việt đă ra đi. Ngày 29 Tháng Tư, lực lượng Cộng Sản đă pháo kích phi trường Tân Sơn Nhứt nên phương án cuối cùng được lựa chọn là Phương Án IV (Option IV) – cuộc di tản bằng máy bay trực thăng có quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Trong ṿng 18 tiếng đồng hồ, một đội máy bay gồm 70 trực thăng của Hải Quân Mỹ đă chở 1,000 người Mỹ và gần 6,000 người Việt ra khỏi thành phố Sài G̣n đang bị vây hăm – trong đó có 2,000 người tại đại sứ quán Mỹ…” (“Vietnam, a history, Stanley Karnow, tr. 666, 667, 668).
Tuy nhiên, sau 18 tiếng thực hiện chiến dịch “Frequent Wind,” Bộ Chỉ Huy Hải Quân Mỹ ở Hawaii mới tá hỏa khi nhận được báo cáo vẫn c̣n 11 lính Thủy Quân Lục Chiến Mỹ ở trên nóc đại sứ quán Mỹ nên vội vàng điều ngay một chiếc trực thăng Blackhawk trở lại Sài G̣n.
Những mảnh ghép về cuộc ra đi
Nhà báo Peter Arnett kể: “Tôi thấy những đám người đứng chờ trên nóc năm cao ốc ở trung tâm thành phố, mắt dơi nh́n lên bầu trời. Tôi tự hỏi không biết họ có hiểu rằng mọi chuyện đă kết thúc, nhưng rồi tiếng động cơ quen thuộc của một chiếc trực thăng của Thủy Quân Lục Chiến Mỹ lại vang lên khi nó lượn quanh hai ngọn tháp của nhà thờ Đức Bà gần Công Trường Kennedy rồi đậu trên nóc đại sứ quán Mỹ. Một nhân viên phục vụ của nhà hàng trao cho tôi một cặp ống nḥm và tôi thấy vài người lính Thủy Quân Lục Chiến có vũ trang chạy ra thật nhanh từ những lô cốt chất bao cát trên nóc đại sứ quán và leo lên chiếc trực thăng. Trong ṿng không đầy 1 phút, những người lính Mỹ cuối cùng ở Sài G̣n đă bay đi…”
Câu chuyện của phi công Bob Caron lái chiếc trực thăng đáp trên nóc cao ốc Pittman trên đường Gia Long (nay là ṭa nhà số 22 đường Lư Tự Trọng, quận 1, Sài G̣n) vào ngày 29 Tháng Tư, 1975 được kể lại như sau:
Vào ngày 29 Tháng Tư, 1975, Bob Caron rất băn khoăn. Từ nhiều ngày trước, ông đă biết những người Mỹ cuối cùng c̣n ở lại Sài G̣n đă có kế hoạch di tản trước khi quân đội miền Bắc áp sát phía Nam và chuẩn bị chiếm lấy thành phố. Viên phi công lái trực thăng 41 tuổi của Air America mong muốn nhận được lệnh di tản sớm hơn để có thể chở được nhiều người hơn tới hàng không mẫu hạm đang đậu giữa Thái B́nh Dương.
Thế nhưng, ông chỉ nhận được lệnh sau một bữa ăn sáng muộn là phải cứu được thật nhiều người chỉ vài giờ chứ không phải vài ngày trước khi Sài G̣n thất thủ. Ông ngồi trong ngôi nhà của ḿnh ở Fort Walton Beach, nhớ lại: “Khi ấy là t́nh trạng hỗn loạn cùng cực.”
Lúc ấy c̣n rất ít người Mỹ ở Sài G̣n, nhưng tin tức nói rằng có thể hàng ngàn người Việt có thể bị giết chết hay bị giam cầm khi quân đội Bắc Việt chiếm được thành phố. Khi hay tin người Mỹ sắp sửa di tản, họ đă mang theo những ǵ quư giá nhất của ḿnh trong những va li nhỏ, leo lên nóc các ṭa nhà, đưa mắt dơi nh́n về phía con tàu không rơ h́nh dáng đang neo đậu ngoài khơi.
Air America và giới chức quân sự Mỹ đă có một kế hoạch là họ đă thử nghiệm trên nóc đại sứ quán Mỹ và nhiều cao ốc khác khắp thành phố để xem nóc nhà có thể chịu được sức nặng của một chiếc trực thăng hay không. Các phi công sẽ cho trực thăng đáp xuống nóc các ṭa nhà và chở những người di tản đến sân đậu của những chiếc máy bay PX của hải quân, để chúng chở họ ra hàng không mẫu hạm ngoài khơi.
Cho trực thăng đáp xuống nóc một ṭa nhà khá nguy hiểm v́ nóc nhà thường có những ống dẫn hay những chướng ngại vật khác, nhưng Bob Caron tự tin ḿnh có thể tránh dược rủi ro khi giữ cho cánh quạt của trực thăng tiếp tục quay tít. Khi ông đáp xuống nóc cao ốc Pittman, đă có mấy chục người chờ sẵn. Khoảng 50 người đă leo lên một chiếc thang nhỏ dẫn lên nóc. Ông biết là sẽ không có đủ chỗ và đủ thời gian cho tất cả mọi người, nhưng nhiệm vụ phải hoàn thành trước b́nh minh. Nhiều người cố gắng leo lên trực thăng và năm hoặc sáu người buộc chung một sợi đai an toàn, nhưng Bob Caron nhớ lại rằng “lúc đó sợi đai an toàn chẳng c̣n có ư nghĩa ǵ nữa v́ ai cũng chỉ muốn thoát ra khỏi địa ngục.”
Ảnh chụp chiếc trực thăng của Bob Caron trên nóc cao ốc Pittman đă trở thành h́nh ảnh biểu trưng của ngày 30 Tháng Tư, 1975. Khi trời hửng sáng, các phi công đă chở được nhiều người ra hàng không mẫu hạm và nhiều phi công đă phải cho đẩy trực thăng của ḿnh xuống biển để những chiếc trực thăng khác có chỗ đáp xuống. Bob Caron nhớ lại rằng ông đă thực hiện ba chuyến bay từ thành phố ra hàng không mẫu hạm. Ông cũng nhớ nhiều người Việt ném con cái của họ vượt qua hàng rào và nói: “Nếu không cứu được chúng tôi th́ hăy cứu con chúng tôi!” Ba ngàn người Việt (con số đúng hơn là 6,000 người) đă được di tản bằng trực thăng. Bob Caron đă đến Việt Nam gần 10 năm trước khi Sài G̣n thất thủ. Số liệu được nhà báo Lauren Sage Reinlie, báo Daily News, ghi lại trong số ra ngày 29 Tháng Tư, 2013.
Đó là những h́nh ảnh cuối cùng của một nền Cộng Ḥa bị chính đồng minh của ḿnh ngoảnh mặt. Chiến tranh chấm dứt, nhưng đau thương vẫn tiếp tục kéo dài ở miền Nam Việt Nam, nơi đang nỗ lực để một nền dân chủ non trẻ được nhiều nước Châu Á nh́n vào ngưỡng mộ, như lời cố Tổng Thống Mỹ Ronald Reagan phát biểu: “Chấm dứt chiến tranh Việt Nam không đơn thuần là chỉ rút quân về nhà là xong. V́ lẽ cái giá phải trả cho loại ḥa b́nh đó, là ngàn năm tăm tối cho thế hệ sinh ra tại Việt Nam về sau.”
Từ các điện văn mật
Vào những ngày cuối Tháng Tư, 1975, nhà báo Stanley Karnow đă trở về Mỹ, nhưng vẫn theo sát diễn biến của t́nh h́nh ở Sài G̣n. Ông đă kể lại diễn tiến của cuộc đại di tản (exodus) của người Việt khi Sài G̣n sắp thất thủ.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2024/04/Chien-Dich.jpg (https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2024/04/Chien-Dich.jpg)
Ṭa Đại Sứ Mỹ ở Sài G̣n ngày 30 Tháng Tư, 1975. (H́nh minh họa: Vietnam News Agency/AFP via Getty Images)
Sáu ngày trước, các nhà lănh đạo tại Hà Nội đă chuyển một bức mật điện cho Tướng Văn Tiến Dũng tại chỉ huy sở của ông gần Ban Mê Thuột, báo cho ông biết rằng quyết định mới nhất là “giải phóng” miền Nam trước khi mùa mưa đến vào Tháng Năm.
Mối bận tâm chủ yếu của họ là đến Sài G̣n càng nhanh càng tốt trước khi quân đội miền Nam tập hợp lực lượng trở lại để bảo vệ nó. Họ chỉ thị cho Tướng Dũng chuyển quân ra khỏi vùng duyên hải khi đang đến gần Nha Trang để tiến thẳng về thủ đô của miền Nam. Thế là Tướng Dũng chuyển chỉ huy sở tới Lộc Ninh để ở gần Sài G̣n hơn.
Tướng Trần Văn Trà và ông Phạm Hùng, người lănh đạo Trung Ương Cục Miền Nam, đến hiệp lực với ông trong một căn nhà xây bằng tre ở ngoại ô thành phố Lộc Ninh. Ngày 7 Tháng Tư, trong khi bàn thảo về kế hoạch tác chiến, Tướng Dũng và các đồng chí của ông nghe tiếng xe gắn máy nổ gịn giă ở bên ngoài. Người lái chiếc xe gắn máy là một người cao lớn mặc áo màu xanh và quần dài khaki, vai đeo một chiếc túi màu đen. Lê Đức Thọ (bí danh Sáu Búa) mới từ Hà Nội vào để chỉ đạo giai đoạn cuối cùng của cuộc chiến được gọi là “Chiến dịch Hồ Chí Minh.” Cuộc tấn công vào Sài G̣n sẽ được phát động trước tuần lễ cuối cùng của Tháng Tư. Tướng Trần Văn Trà nhớ lại: “Bắt đầu từ lúc ấy, chúng tôi chạy đua với thời gian…”
Lúc này, John Gunther Dean, đại sứ Mỹ tại Cambodia, đang tổ chức cuộc di tản bằng máy bay trực thăng cho nhân viên đại sứ quán và một số người Cambodia được lựa chọn ra chiếc hàng không mẫu hạm đậu trong Vịnh Thái Lan. Việc di tản ở Việt Nam cũng giống như thế nhưng quy mô lớn đến mức choáng váng. Số nạn nhân tiềm tàng khi lực lượng Cộng Sản giành chiến thắng là ngoài 600 người Mỹ sẽ c̣n có hơn 100,000 người Việt đă từng là hay đang là nhân viên của những cơ quan khác nhau của Mỹ – và nếu kể thêm thân nhân của họ, con số phải lên đến hàng triệu người.
Một cuộc đại di tản (exodus) có quy mô lớn như vậy từ miền Bắc vào miền Nam đă diễn ra êm thắm suốt ba tháng hồi năm 1954, nhưng t́nh thế hiện nay lại khác hoàn toàn. Mối nguy cơ tiềm tàng là quân lính chính phủ đang mất b́nh tĩnh có thể giết chết những người Mỹ và những người Việt đi theo…
Sau này, Đại Sứ Graham Martin giải thích rằng chính v́ sợ gây ra t́nh trạng hỗn loạn mà ông đă không ra lệnh cho di tản sớm hơn. Măi đến cuối Tháng Tư, sự chần chừ của ông có nguyên do là ông c̣n tin rằng vẫn có thể giữ được khu vực Sài G̣n và ch́a khóa để giữ vững Sài G̣n là có thêm $700 triệu viện trợ của Mỹ để thành lập thêm những đơn vị quân đội mới theo khuyến cáo của Tướng Fred Weyand, vị chỉ huy cuối cùng của quân đội Mỹ tại Việt Nam.
Đại Sứ Martin gọi điện cho những người bạn của ông trên đồi Capitol để xin tiền viện trợ. Ẩn phía sau những lời khẩn cầu này là động thái quy hết trách nhiệm cho Quốc Hội Mỹ trong sự sụp đổ của miền Nam Việt Nam và quả thật, những năm sau đó, Kissinger, Graham Martin và nhiều người nữa cho rằng cơ quan lập pháp của Mỹ chịu trách nhiệm về sự sụp đổ của miền Nam Việt Nam.
Tuy nhiên, các chính khách tại Mỹ chỉ phản ảnh quan điểm của đại đa số người Mỹ không c̣n muốn hỗ trợ chính phủ Sài G̣n. Tổng Thống Gerald Ford cũng từng là một nghị sĩ, đă nhận ra tâm thế của mọi người dân sớm hơn nhiều viên chức khác trong chính phủ của ông. Ngày 23 Tháng Tư, khi nói chuyện trước các sinh viên ở đại học Tulane tại New Orleans, ông tuyên bố cuộc chiến tranh Việt Nam đă thuộc về quá khứ: “Ngày hôm nay, người Mỹ có thể lấy lại niềm tự hào đă từng có trước cuộc chiến tranh Việt Nam. Nhưng chúng ta không thể lấy lại niềm tự hào bằng cách chiến đấu trở lại trong một cuộc chiến đă kết thúc… Những biến cố này dù có bi thảm vẫn không đồng nghĩa với sự cáo chung của thế giới hay sự kết thúc vai tṛ lănh đạo của nước Mỹ trên thế giới…”
Thế là dưới áp lực mạnh mẽ từ Washington, cuối cùng phái bộ ngoại giao Mỹ tại Sài G̣n phải thực hiện kế hoạch di tản. Trong những tuần lễ trước đó, 50,000 người Mỹ và người Việt đă ra đi. Ngày 29 Tháng Tư, lực lượng Cộng Sản đă pháo kích phi trường Tân Sơn Nhứt nên phương án cuối cùng được lựa chọn là Phương Án IV (Option IV) – cuộc di tản bằng máy bay trực thăng có quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Trong ṿng 18 tiếng đồng hồ, một đội máy bay gồm 70 trực thăng của Hải Quân Mỹ đă chở 1,000 người Mỹ và gần 6,000 người Việt ra khỏi thành phố Sài G̣n đang bị vây hăm – trong đó có 2,000 người tại đại sứ quán Mỹ…” (“Vietnam, a history, Stanley Karnow, tr. 666, 667, 668).
Tuy nhiên, sau 18 tiếng thực hiện chiến dịch “Frequent Wind,” Bộ Chỉ Huy Hải Quân Mỹ ở Hawaii mới tá hỏa khi nhận được báo cáo vẫn c̣n 11 lính Thủy Quân Lục Chiến Mỹ ở trên nóc đại sứ quán Mỹ nên vội vàng điều ngay một chiếc trực thăng Blackhawk trở lại Sài G̣n.
Những mảnh ghép về cuộc ra đi
Nhà báo Peter Arnett kể: “Tôi thấy những đám người đứng chờ trên nóc năm cao ốc ở trung tâm thành phố, mắt dơi nh́n lên bầu trời. Tôi tự hỏi không biết họ có hiểu rằng mọi chuyện đă kết thúc, nhưng rồi tiếng động cơ quen thuộc của một chiếc trực thăng của Thủy Quân Lục Chiến Mỹ lại vang lên khi nó lượn quanh hai ngọn tháp của nhà thờ Đức Bà gần Công Trường Kennedy rồi đậu trên nóc đại sứ quán Mỹ. Một nhân viên phục vụ của nhà hàng trao cho tôi một cặp ống nḥm và tôi thấy vài người lính Thủy Quân Lục Chiến có vũ trang chạy ra thật nhanh từ những lô cốt chất bao cát trên nóc đại sứ quán và leo lên chiếc trực thăng. Trong ṿng không đầy 1 phút, những người lính Mỹ cuối cùng ở Sài G̣n đă bay đi…”
Câu chuyện của phi công Bob Caron lái chiếc trực thăng đáp trên nóc cao ốc Pittman trên đường Gia Long (nay là ṭa nhà số 22 đường Lư Tự Trọng, quận 1, Sài G̣n) vào ngày 29 Tháng Tư, 1975 được kể lại như sau:
Vào ngày 29 Tháng Tư, 1975, Bob Caron rất băn khoăn. Từ nhiều ngày trước, ông đă biết những người Mỹ cuối cùng c̣n ở lại Sài G̣n đă có kế hoạch di tản trước khi quân đội miền Bắc áp sát phía Nam và chuẩn bị chiếm lấy thành phố. Viên phi công lái trực thăng 41 tuổi của Air America mong muốn nhận được lệnh di tản sớm hơn để có thể chở được nhiều người hơn tới hàng không mẫu hạm đang đậu giữa Thái B́nh Dương.
Thế nhưng, ông chỉ nhận được lệnh sau một bữa ăn sáng muộn là phải cứu được thật nhiều người chỉ vài giờ chứ không phải vài ngày trước khi Sài G̣n thất thủ. Ông ngồi trong ngôi nhà của ḿnh ở Fort Walton Beach, nhớ lại: “Khi ấy là t́nh trạng hỗn loạn cùng cực.”
Lúc ấy c̣n rất ít người Mỹ ở Sài G̣n, nhưng tin tức nói rằng có thể hàng ngàn người Việt có thể bị giết chết hay bị giam cầm khi quân đội Bắc Việt chiếm được thành phố. Khi hay tin người Mỹ sắp sửa di tản, họ đă mang theo những ǵ quư giá nhất của ḿnh trong những va li nhỏ, leo lên nóc các ṭa nhà, đưa mắt dơi nh́n về phía con tàu không rơ h́nh dáng đang neo đậu ngoài khơi.
Air America và giới chức quân sự Mỹ đă có một kế hoạch là họ đă thử nghiệm trên nóc đại sứ quán Mỹ và nhiều cao ốc khác khắp thành phố để xem nóc nhà có thể chịu được sức nặng của một chiếc trực thăng hay không. Các phi công sẽ cho trực thăng đáp xuống nóc các ṭa nhà và chở những người di tản đến sân đậu của những chiếc máy bay PX của hải quân, để chúng chở họ ra hàng không mẫu hạm ngoài khơi.
Cho trực thăng đáp xuống nóc một ṭa nhà khá nguy hiểm v́ nóc nhà thường có những ống dẫn hay những chướng ngại vật khác, nhưng Bob Caron tự tin ḿnh có thể tránh dược rủi ro khi giữ cho cánh quạt của trực thăng tiếp tục quay tít. Khi ông đáp xuống nóc cao ốc Pittman, đă có mấy chục người chờ sẵn. Khoảng 50 người đă leo lên một chiếc thang nhỏ dẫn lên nóc. Ông biết là sẽ không có đủ chỗ và đủ thời gian cho tất cả mọi người, nhưng nhiệm vụ phải hoàn thành trước b́nh minh. Nhiều người cố gắng leo lên trực thăng và năm hoặc sáu người buộc chung một sợi đai an toàn, nhưng Bob Caron nhớ lại rằng “lúc đó sợi đai an toàn chẳng c̣n có ư nghĩa ǵ nữa v́ ai cũng chỉ muốn thoát ra khỏi địa ngục.”
Ảnh chụp chiếc trực thăng của Bob Caron trên nóc cao ốc Pittman đă trở thành h́nh ảnh biểu trưng của ngày 30 Tháng Tư, 1975. Khi trời hửng sáng, các phi công đă chở được nhiều người ra hàng không mẫu hạm và nhiều phi công đă phải cho đẩy trực thăng của ḿnh xuống biển để những chiếc trực thăng khác có chỗ đáp xuống. Bob Caron nhớ lại rằng ông đă thực hiện ba chuyến bay từ thành phố ra hàng không mẫu hạm. Ông cũng nhớ nhiều người Việt ném con cái của họ vượt qua hàng rào và nói: “Nếu không cứu được chúng tôi th́ hăy cứu con chúng tôi!” Ba ngàn người Việt (con số đúng hơn là 6,000 người) đă được di tản bằng trực thăng. Bob Caron đă đến Việt Nam gần 10 năm trước khi Sài G̣n thất thủ. Số liệu được nhà báo Lauren Sage Reinlie, báo Daily News, ghi lại trong số ra ngày 29 Tháng Tư, 2013.
Đó là những h́nh ảnh cuối cùng của một nền Cộng Ḥa bị chính đồng minh của ḿnh ngoảnh mặt. Chiến tranh chấm dứt, nhưng đau thương vẫn tiếp tục kéo dài ở miền Nam Việt Nam, nơi đang nỗ lực để một nền dân chủ non trẻ được nhiều nước Châu Á nh́n vào ngưỡng mộ, như lời cố Tổng Thống Mỹ Ronald Reagan phát biểu: “Chấm dứt chiến tranh Việt Nam không đơn thuần là chỉ rút quân về nhà là xong. V́ lẽ cái giá phải trả cho loại ḥa b́nh đó, là ngàn năm tăm tối cho thế hệ sinh ra tại Việt Nam về sau.”