BigBoy
07-12-2023, 14:27
https://eadn-wc04-9642573.nxedge.io/wp-content/uploads/2023/12/image_2023-12-07_122714769-696x435.png (https://eadn-wc04-9642573.nxedge.io/wp-content/uploads/2023/12/image_2023-12-07_122714769.png)
Ấn Hoàng Đế Chi Bảo
Vua Hàm Nghi không ở tâm thế của người thua cuộc, không nghĩ ḿnh phải bỏ chạy, nên không có lư do ǵ để ông chuẩn bị sẵn để mang các quốc ấn bên điện Cần Chánh rút lui vào rừng sâu.
Một số chuyên gia về lịch sử triều Nguyễn và cung đ́nh Huế trao đổi về thông tin chiếc ấn triều Nguyễn từ thời Minh Mạng đă bị thất lạc và chiếc ấn truyền lại sau đó là “ấn giả”. Đây là thông tin được nêu trong sách “A Lifetime In The Eye Of The Storm” do TS. Nguyễn Văn Châu, nguyên giáo sư Luật khoa và Văn khoa ở Sài G̣n trước 1975, chấp bút. Cuốn sách ghi lại những hồi ức và cuộc đời của bà Ngô Đ́nh Thị Hiệp, con gái Thượng thư Ngô Đ́nh Khả và em gái cố TT. Ngô Đ́nh Diệm, về những ǵ bà chứng kiến và được kể lại về vương triều Nguyễn và lịch sử Việt Nam sau 1945.
Tiến sĩ Trần Đức Anh Sơn, hiện giảng dạy tại Trường Đại học Đông Á, Đà Nẵng, và nguyên là Giám đốc Bảo tàng Cổ vật Cung đ́nh Huế, cho biết theo một thông tin của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I th́ chiếc ấn vua Hàm Nghi mang theo và thất lạc trong rừng là ấn “Ngự Tiền Chi Bảo” làm từ thời vua Gia Long. Ở đây không có thông tin về ấn “Hoàng Đế Chi Bảo” truyền từ thời Minh Mạng bị thất lạc. Theo ông, thông tin của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I là đúng.
Ông Sơn nhấn mạnh lư do là khi vua Hàm Nghi rời kinh thành Huế, nhà vua khó có thể mang theo quốc ấn Hoàng Triều Chi Bảo mà chỉ mang theo một số tư ấn của ḿnh. Nếu vua Hàm Nghi mang theo quốc ấn khi rời kinh thành, trong đó có ấn Hoàng Đế Chi Bảo, th́ khi phát dụ Cần Vương tại Tân Sở năm 1885, không có lư do ǵ ông không đóng quốc ấn này lên dụ quan trọng này. Dụ Cần Vương không được đóng bằng quốc ấn. Vị chuyên gia về cung đ́nh Huế giải thích bốn cơ sở để phán đoán như vậy:
Thứ nhất, nhà Nguyễn có hai loại ấn. Một là quốc ấn hay công ấn, dùng để đóng lên các văn bản công của quốc gia. Hai là các tư ấn. Tư ấn th́ vua có mà quan cũng có. Ví dụ vua Tự Đức có nhiều tư ấn, trong đó hai bộ c̣n trong Bảo tàng Cổ vật Cung đ́nh Huế, làm bằng ngà. Một số tư ấn khác của Tự Đức làm bằng bạc và vàng. Tư ấn của vua Tự Đức được đóng trên các tập sách văn chương của ông. Tư ấn triều Nguyễn thường có bốn h́nh dạng: một là h́nh chữ nhật, hai là h́nh bầu dục, ba là h́nh tṛn, bốn là h́nh có các góc. Kích thước tư ấn nhỏ hơn quốc ấn rất nhiều. Quốc ấn thường có h́nh vuông, kích thước lớn, có cái một cạnh dài khoảng 1 decimeter. Các quốc ấn thường khác chữ triện, c̣n tư ấn khắc chữ chân hoặc chữ lệ.
Thứ hai, quốc ấn làm bằng vàng, bạc, kích thước lớn, được đặt tại điện Cần Chánh. Vua không tự tay đóng quốc ấn vào các chiếu, chỉ, mà chỉ soạn văn bản, rồi người đứng đầu điện Cần Chánh, gọi là Cần Chánh điện Đại học sĩ, tương đương với chức Chánh văn pḥng Chủ tịch nước ngày nay, sẽ đóng vào. Hoặc các quan có chức vụ cao liên quan đến vấn đề cũng có thể đóng dấu.
Vua sống ở trong điện Càn Thành, c̣n các quốc ấn th́ đặt tại điện Cần Chánh. Vua làm việc hàng ngày ở điện Cần Chánh. Các quan đến tiếp kiến vua tại điện Cần Chánh bốn ngày trong tháng, là ngày 5, 10, 20, 25 âm lịch. C̣n ngày 1 và 15 th́ vua ở điện Thái Ḥa, các quan sẽ diện kiến vua tại đây.
Các tư ấn được đặt tại chỗ vua ở, c̣n các quốc ấn được đặt tại điện Cần Chánh, và triều đ́nh quy định rơ về thời điểm sử dụng quốc ấn: dịp trước Tết, khoảng 23 tháng chạp, người ta làm lễ phong ấn, tức là niêm phong các quốc ấn trong hộp. Đến ngày 7 tháng giêng th́ người ta mới mở quốc ấn ra, bắt đầu làm việc lại.
Thứ ba, khi xảy ra vụ phản công kinh thành Huế, vào rạng sáng ngày 5 tháng 7 năm 1885, vua Hàm Nghi không phải là người chủ động. Người chủ động là Tôn Thất Thuyết. Lúc đầu, khi tấn công qua quân Pháp, lúc đầu phía nhà Nguyễn có vẻ thắng lợi, cho nên vua Hàm Nghi lúc đó mới 12 tuổi, vẫn ở trong điện Càn Thành, toàn bộ trận tiền được giao cho những người ở phía ngoài.
Vua Hàm Nghi không ở tâm thế của người thua cuộc, không nghĩ ḿnh phải bỏ chạy, nên không có lư do ǵ để ông chuẩn bị sẵn để mang các quốc ấn bên điện Cần Chánh rút lui vào rừng sâu. Nhưng bất ngờ với phía nhà Nguyễn là Pháp bất th́nh ĺnh có người mở cho quân Pháp vô, đốt được một kho đạn làm cho phát nổ. Khi quân Nguyễn đang đánh mặt trước mà mặt sau nổ kho đạn th́ bị vỡ trận. Triều đ́nh phải rút khỏi kinh thành. Quân Pháp tràn vào hoàng cung, cuớp phá, vơ vét, sau này dùng cả một chiếc tàu để chở về các đồ quư cướp được.
Trong t́nh huống như vậy, vua Hàm Nghi chỉ có thể mang theo những chiếc tư ấn ở chỗ ḿnh ở. Khả năng ông sang điện Cần Chánh, lấy quốc ấn để mang theo kháng chiến, trong hoàn cảnh như vậy, là khó xảy ra.
Căn cứ vào những điều trên, ông Sơn cho rằng vua Hàm Nghi không thể mang theo quốc ấn Hoàng Đế Chi Bảo khi rời kinh thành được mà chỉ mang theo các tư ấn thôi. Ngoài ra, theo ông Sơn, người tham gia giám định cái ấn Hoàng Đế Chi Bảo mua về từ Pháp là ông Phạm Quốc Cung, cựu Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam, và ông Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc của Bảo tàng này. Họ đều khẳng định cái ấn này là thật.
Nhà nghiên cứu Trương Nhân Tuấn nói rằng xem trong “Đại Nam thực lục”, quyển 9, thấy có ghi là vua Hàm Nghi khi xuất cung chỉ mang theo cái ấn “Văn lư mật sát” mà thôi. Tài liệu của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I viết rằng nhà Nguyễn chỉ có hai cái ấn “Văn lư mật sát,” một làm dưới thời Gia long và một làm dưới thời Đồng Khánh. Ông cho rằng cái ấn vua Hàm Nghi đem theo là cái ấn thời Gia Long.
Từ đó, ông Tuấn nhận xét rằng dữ kiện cái ấn thất lạc trong sách về bà Ngô Đ́nh Thị Hiệp có thể là cái ấn “Văn lư mật sát” chứ không phải ấn “Hoàng đế chi bảo”. Có thể vua Đồng Khánh làm cái ấn khác v́ cái ấn để lại từ thời Gia Long đă bị vua Hàm Nghi làm mất. Ngoài ra, theo ông Tuấn, ngày 28 tháng 8 năm 1945, ông Phạm Khắc Ḥe giao ngọc tỷ truyền quốc “Đại Nam thụ thiên vĩnh mệnh truyền quốc tỷ” cho chính quyền cách mạng. Chiếc ngọc tỉ này quư giá hơn cái ấn vàng kia v́ nó biểu tượng quyền lực quốc gia.
Chương 3 của sách “A Lifetime In The Eye Of The Storm” có thuật lại sự kiện Phụ chánh Đại thần Trương Như Cương theo Pháp, ép vua Thành Thái từ ngôi. Thượng thư Ngô Đ́nh Khả đă từ chối kư vào thư yêu cầu vua thoái vị. Phụ chánh Đại thần Trương Như Cương và các đại thần theo Pháp đă ép vua viết chiếu thoái vị theo mẫu viết sẵn, trong đó tên người kế vị được bỏ trống. Sau khi viết lại chiếu thoái vị đó, vua Thành Thái đă nói:
“Ấn Hoàng triều ở trong điện của trẫm. Chiếu chỉ cần phải được đóng ấn. Nhưng ấn Hoàng triều của trẫm, biểu trưng cho sự tiếp nối của vương triều Nguyễn, lại là ấn giả. Chiếc ấn thật, do Hoàng đế Minh Mạng truyền lại, như các khanh có thể đă biết, đă được Hoàng đế Hàm Nghi, vị Hoàng đế tiền nhiệm dũng cảm của ta, đưa vào rừng sau khi ngài thất bại trong cuộc nổi dậy chống Pháp. Cuối cùng, người Pháp đă bắt được Hoàng đế, nhưng Ấn Hoàng triều đă bị thất lạc trong rừng và không bao giờ t́m lại được. Này các khanh, sự kế tục vương triều ngày nay chỉ là một từ ngữ sáo rỗng. Xin Trời phù hộ các khanh trong những ngày sắp tới!”
(Theo RFA)
Ấn Hoàng Đế Chi Bảo
Vua Hàm Nghi không ở tâm thế của người thua cuộc, không nghĩ ḿnh phải bỏ chạy, nên không có lư do ǵ để ông chuẩn bị sẵn để mang các quốc ấn bên điện Cần Chánh rút lui vào rừng sâu.
Một số chuyên gia về lịch sử triều Nguyễn và cung đ́nh Huế trao đổi về thông tin chiếc ấn triều Nguyễn từ thời Minh Mạng đă bị thất lạc và chiếc ấn truyền lại sau đó là “ấn giả”. Đây là thông tin được nêu trong sách “A Lifetime In The Eye Of The Storm” do TS. Nguyễn Văn Châu, nguyên giáo sư Luật khoa và Văn khoa ở Sài G̣n trước 1975, chấp bút. Cuốn sách ghi lại những hồi ức và cuộc đời của bà Ngô Đ́nh Thị Hiệp, con gái Thượng thư Ngô Đ́nh Khả và em gái cố TT. Ngô Đ́nh Diệm, về những ǵ bà chứng kiến và được kể lại về vương triều Nguyễn và lịch sử Việt Nam sau 1945.
Tiến sĩ Trần Đức Anh Sơn, hiện giảng dạy tại Trường Đại học Đông Á, Đà Nẵng, và nguyên là Giám đốc Bảo tàng Cổ vật Cung đ́nh Huế, cho biết theo một thông tin của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I th́ chiếc ấn vua Hàm Nghi mang theo và thất lạc trong rừng là ấn “Ngự Tiền Chi Bảo” làm từ thời vua Gia Long. Ở đây không có thông tin về ấn “Hoàng Đế Chi Bảo” truyền từ thời Minh Mạng bị thất lạc. Theo ông, thông tin của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I là đúng.
Ông Sơn nhấn mạnh lư do là khi vua Hàm Nghi rời kinh thành Huế, nhà vua khó có thể mang theo quốc ấn Hoàng Triều Chi Bảo mà chỉ mang theo một số tư ấn của ḿnh. Nếu vua Hàm Nghi mang theo quốc ấn khi rời kinh thành, trong đó có ấn Hoàng Đế Chi Bảo, th́ khi phát dụ Cần Vương tại Tân Sở năm 1885, không có lư do ǵ ông không đóng quốc ấn này lên dụ quan trọng này. Dụ Cần Vương không được đóng bằng quốc ấn. Vị chuyên gia về cung đ́nh Huế giải thích bốn cơ sở để phán đoán như vậy:
Thứ nhất, nhà Nguyễn có hai loại ấn. Một là quốc ấn hay công ấn, dùng để đóng lên các văn bản công của quốc gia. Hai là các tư ấn. Tư ấn th́ vua có mà quan cũng có. Ví dụ vua Tự Đức có nhiều tư ấn, trong đó hai bộ c̣n trong Bảo tàng Cổ vật Cung đ́nh Huế, làm bằng ngà. Một số tư ấn khác của Tự Đức làm bằng bạc và vàng. Tư ấn của vua Tự Đức được đóng trên các tập sách văn chương của ông. Tư ấn triều Nguyễn thường có bốn h́nh dạng: một là h́nh chữ nhật, hai là h́nh bầu dục, ba là h́nh tṛn, bốn là h́nh có các góc. Kích thước tư ấn nhỏ hơn quốc ấn rất nhiều. Quốc ấn thường có h́nh vuông, kích thước lớn, có cái một cạnh dài khoảng 1 decimeter. Các quốc ấn thường khác chữ triện, c̣n tư ấn khắc chữ chân hoặc chữ lệ.
Thứ hai, quốc ấn làm bằng vàng, bạc, kích thước lớn, được đặt tại điện Cần Chánh. Vua không tự tay đóng quốc ấn vào các chiếu, chỉ, mà chỉ soạn văn bản, rồi người đứng đầu điện Cần Chánh, gọi là Cần Chánh điện Đại học sĩ, tương đương với chức Chánh văn pḥng Chủ tịch nước ngày nay, sẽ đóng vào. Hoặc các quan có chức vụ cao liên quan đến vấn đề cũng có thể đóng dấu.
Vua sống ở trong điện Càn Thành, c̣n các quốc ấn th́ đặt tại điện Cần Chánh. Vua làm việc hàng ngày ở điện Cần Chánh. Các quan đến tiếp kiến vua tại điện Cần Chánh bốn ngày trong tháng, là ngày 5, 10, 20, 25 âm lịch. C̣n ngày 1 và 15 th́ vua ở điện Thái Ḥa, các quan sẽ diện kiến vua tại đây.
Các tư ấn được đặt tại chỗ vua ở, c̣n các quốc ấn được đặt tại điện Cần Chánh, và triều đ́nh quy định rơ về thời điểm sử dụng quốc ấn: dịp trước Tết, khoảng 23 tháng chạp, người ta làm lễ phong ấn, tức là niêm phong các quốc ấn trong hộp. Đến ngày 7 tháng giêng th́ người ta mới mở quốc ấn ra, bắt đầu làm việc lại.
Thứ ba, khi xảy ra vụ phản công kinh thành Huế, vào rạng sáng ngày 5 tháng 7 năm 1885, vua Hàm Nghi không phải là người chủ động. Người chủ động là Tôn Thất Thuyết. Lúc đầu, khi tấn công qua quân Pháp, lúc đầu phía nhà Nguyễn có vẻ thắng lợi, cho nên vua Hàm Nghi lúc đó mới 12 tuổi, vẫn ở trong điện Càn Thành, toàn bộ trận tiền được giao cho những người ở phía ngoài.
Vua Hàm Nghi không ở tâm thế của người thua cuộc, không nghĩ ḿnh phải bỏ chạy, nên không có lư do ǵ để ông chuẩn bị sẵn để mang các quốc ấn bên điện Cần Chánh rút lui vào rừng sâu. Nhưng bất ngờ với phía nhà Nguyễn là Pháp bất th́nh ĺnh có người mở cho quân Pháp vô, đốt được một kho đạn làm cho phát nổ. Khi quân Nguyễn đang đánh mặt trước mà mặt sau nổ kho đạn th́ bị vỡ trận. Triều đ́nh phải rút khỏi kinh thành. Quân Pháp tràn vào hoàng cung, cuớp phá, vơ vét, sau này dùng cả một chiếc tàu để chở về các đồ quư cướp được.
Trong t́nh huống như vậy, vua Hàm Nghi chỉ có thể mang theo những chiếc tư ấn ở chỗ ḿnh ở. Khả năng ông sang điện Cần Chánh, lấy quốc ấn để mang theo kháng chiến, trong hoàn cảnh như vậy, là khó xảy ra.
Căn cứ vào những điều trên, ông Sơn cho rằng vua Hàm Nghi không thể mang theo quốc ấn Hoàng Đế Chi Bảo khi rời kinh thành được mà chỉ mang theo các tư ấn thôi. Ngoài ra, theo ông Sơn, người tham gia giám định cái ấn Hoàng Đế Chi Bảo mua về từ Pháp là ông Phạm Quốc Cung, cựu Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam, và ông Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc của Bảo tàng này. Họ đều khẳng định cái ấn này là thật.
Nhà nghiên cứu Trương Nhân Tuấn nói rằng xem trong “Đại Nam thực lục”, quyển 9, thấy có ghi là vua Hàm Nghi khi xuất cung chỉ mang theo cái ấn “Văn lư mật sát” mà thôi. Tài liệu của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I viết rằng nhà Nguyễn chỉ có hai cái ấn “Văn lư mật sát,” một làm dưới thời Gia long và một làm dưới thời Đồng Khánh. Ông cho rằng cái ấn vua Hàm Nghi đem theo là cái ấn thời Gia Long.
Từ đó, ông Tuấn nhận xét rằng dữ kiện cái ấn thất lạc trong sách về bà Ngô Đ́nh Thị Hiệp có thể là cái ấn “Văn lư mật sát” chứ không phải ấn “Hoàng đế chi bảo”. Có thể vua Đồng Khánh làm cái ấn khác v́ cái ấn để lại từ thời Gia Long đă bị vua Hàm Nghi làm mất. Ngoài ra, theo ông Tuấn, ngày 28 tháng 8 năm 1945, ông Phạm Khắc Ḥe giao ngọc tỷ truyền quốc “Đại Nam thụ thiên vĩnh mệnh truyền quốc tỷ” cho chính quyền cách mạng. Chiếc ngọc tỉ này quư giá hơn cái ấn vàng kia v́ nó biểu tượng quyền lực quốc gia.
Chương 3 của sách “A Lifetime In The Eye Of The Storm” có thuật lại sự kiện Phụ chánh Đại thần Trương Như Cương theo Pháp, ép vua Thành Thái từ ngôi. Thượng thư Ngô Đ́nh Khả đă từ chối kư vào thư yêu cầu vua thoái vị. Phụ chánh Đại thần Trương Như Cương và các đại thần theo Pháp đă ép vua viết chiếu thoái vị theo mẫu viết sẵn, trong đó tên người kế vị được bỏ trống. Sau khi viết lại chiếu thoái vị đó, vua Thành Thái đă nói:
“Ấn Hoàng triều ở trong điện của trẫm. Chiếu chỉ cần phải được đóng ấn. Nhưng ấn Hoàng triều của trẫm, biểu trưng cho sự tiếp nối của vương triều Nguyễn, lại là ấn giả. Chiếc ấn thật, do Hoàng đế Minh Mạng truyền lại, như các khanh có thể đă biết, đă được Hoàng đế Hàm Nghi, vị Hoàng đế tiền nhiệm dũng cảm của ta, đưa vào rừng sau khi ngài thất bại trong cuộc nổi dậy chống Pháp. Cuối cùng, người Pháp đă bắt được Hoàng đế, nhưng Ấn Hoàng triều đă bị thất lạc trong rừng và không bao giờ t́m lại được. Này các khanh, sự kế tục vương triều ngày nay chỉ là một từ ngữ sáo rỗng. Xin Trời phù hộ các khanh trong những ngày sắp tới!”
(Theo RFA)