hienchanh
20-10-2015, 20:42
Nhà văn Nhật Tuấn: Con chim chọn số phận
http://vannghedanang.org.vn/files/news/20140721085227_nhattuan.jpg
Nhà văn Nhật Tuấn tên thật là Bùi Nhật Tuấn. Năm sinh: 1942 tại Hà Nội. Tác phẩm đă xuất bản: Con chim biết chọn hạt (1981); Bận rộn (1985); Mô h́nh và thực tế (1986); Lửa lạnh (1987); Biển bờ (1987); Tín hiệu của con người (1987); Đi về nơi hoang dă (1988); Niềm vui trần thế (1989); Những mảnh t́nh đă vỡ (1990); Tặng phẩm cho em (1995); Một cái chết thong thả (1995). Giải thưởng văn học: Giải nhất Giải thưởng văn học của Tổng Công đoàn Việt Nam năm 1978; Giải nh́ cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ năm 1977.
Khu vườn tĩnh lặng nằm kề cánh rừng cao su mênh mông và heo hút. Hàng rào bao quanh xây gạch. Chiếc cổng sắt thỉnh thoảng đóng mở, lại rít lên tiếng kêu khô khốc. Trong vườn rất nhiều cây bàng. Đấy là do chủ trước trồng. Mà tôi cũng không rơ họ trồng nhiều bàng thế để làm ǵ. Có giàn hoa giấy trước hiên nhà. Một vài cây ăn quả. Khóm tre trúc. Lá rụng tơi bời. H́nh như chủ nhân không muốn xáo trộn cái sự sống tự nhiên cỏ cây khu vườn của ḿnh. Một bể bơi ngoài trời có mái che, đèn rọi chiếu. Ḷng bể cạn khô không nước.
Loáng thoáng lá khô bay xào xạc trên nền đáy bể. Một bộ bàn ghế uống trà bằng đá ga-ni-tô kê góc sân. Một chiếc xích đu bằng sắt mạ đă chớm rỉ han... Đấy là trại viết của nhà văn Nhật Tuấn, tác giả của truyện ngắn Con chim biết chọn hạt và tập truyện ngắnTrang 17 từng làm náo nức bạn đọc Hà Nội một thời.
Sau bao lần ḥ hẹn, thế rồi tôi cũng có mặt tại trại viết của anh. Thực ra về địa lư, nó cách trung tâm Sài G̣n chưa đầy sáu mươi cây số. Nhưng nó lại nằm cách xa huyện lỵ Tân Uyên mười mấy cây số, mà tôi là kẻ du khách ngoài Bắc vào, nên phương tiện giao thông chả thấy thuận tiện ǵ. Anh nói rằng, chọn mảnh đất khuất nẻo này, để trốn sự ồn ào, xô bồ và tốc độ của phố xá. Tại Sài G̣n, anh có ngôi nhà hai tầng ở quận G̣ Vấp, lâu nay, thường khóa cửa bỏ không. Khi nào nhớ phố phường, nhớ bạn bè viết lách, anh lại phóng xe máy về chơi đôi ba ngày. Rồi lại tằng tằng phóng xe lên trang trại heo hút của ḿnh, trên xe chất đầy sách báo, thực phẩm, để đủ sinh sống cho vài tuần. Anh kể rằng, sống ở khu vườn tĩnh lặng này, quen rồi. Anh là người thị thành, vậy mà đă chán nhịp điệu thị thành, thèm sự tĩnh lặng của cỏ cây, để tâm hồn anh trải cùng thiên nhiên vô tư và bát ngát. Anh đọc và viết trong không gian thoáng đăng và b́nh yên đó.
Có bạn bè nói vui, sao Nhật Tuấn đi ở ẩn sớm thế? Nhưng không phải thế. Công nghệ thông tin tiên tiến, đă xóa nḥa khoảng cách của anh với mọi người, với thế giới bên ngoài khu vườn. Thế giới phẳng, làm cho anh không có cảm giác lẻ loi. Trong căn nhà của anh, ngoài chiếc lap-top, tôi thấy có hai cỗ máy tính trang bị đầy đủ thiết bị tân kỳ, nào máy in, hệ thống âm thanh, ca-mê-ra, thẻ nhớ và lằng nhằng dây dợ. Kỹ nghệ thông tin đă không cho anh cảm giác cô độc khi sống ở khu vườn tĩnh lặng kề bên cánh rừng cao su heo hút này.
Xuất thân từ một gia đ́nh Hà Nội gốc, anh từng học và theo nghề khảo sát đo đạc một thời gian dài. Tính chất công việc lang thang đây đó, lại với máu ham đọc sách từ nhỏ, lại có anh trai là nhà văn nổi tiếng từ trước ngày giải phóng thủ đô, nên khát vọng viết văn trỗi dậy trong con người Nhật Tuấn rất sớm. Các trang báo những năm thập kỷ bảy mươi thế kỷ trước tại thủ đô, đă tŕnh làng những truyện ngắn đầu tiên của anh và sớm có tiếng vang trong giới viết lách. Những năm ấy, ngoài mảng văn học viết về chiến trường, th́ đề tài lao động sản xuất cũng rất được coi trọng. Nhật Tuấn được xếp vào đội ngũ những nhà văn viết về đề tài công nhân, như Tạ Vũ, Thanh Tùng, Đào Cảng, Tô Ngọc Hiến, Nguyễn Mạnh Tuấn, Lư Biên Cương, Tô Hải Vân, Lưu Nghiệp Quỳnh... nhưng Nhật Tuấn đă sớm định h́nh một phong cách riêng.
Sự thay đổi lớn với anh, là từ khi được chuyển từ đơn vị khảo sát về làm việc tại Nhà xuất bản Văn học. Ngày ấy, Nhà xuất bản Văn học có vị thế ghê gớm trong giới văn chương. Nhật Tuấn được coi như một biên tập viên trẻ nhiều năng lực của nhà xuất bản. Những cuộc gặp gỡ với các cộng tác viên là những nhà văn lớn, những cây bút trẻ xuất sắc, đă cho Nhật Tuấn nhận rơ thêm con đường của ḿnh đang đi và phải đi. Năm 1988, tiểu thuyết “Đi về nơi hoang dă” của Nhật Tuấn được Nhà xuất bản Văn nghệ Thành phố Hồ Chí minh ấn hành, tạo tiếng vang và những cuộc tranh căi nảy lửa của giới phê b́nh văn học. Người khen th́ khen hết lời, người chê th́ cũng chê hết nhẽ. Có người c̣n nhận định, đó là cuốn tiểu thuyết xuất sắc của thời kỳ đổi mới. Nhưng lại có ư phản bác và khép cuốn sách vào tội “cái nh́n tiêu cực hóa xă hội”. Nhật Tuấn khi ấy đứng giữa ngă ba dư luận. Song anh vững tin vào sự lao động nghiêm túc của ḿnh, tin vào những suy nghĩ của ḿnh gửi gắm qua mỗi số phận nhân vật trong trang sách. Anh luôn trăn trở khi cầm bút. Ấy là, qua mỗi trang sách ḿnh viết ra, đă đánh thức ḷng tốt mỗi con người, đă thẳng thắn phê phán cái xấu xa, cái hèn hạ vẫn luẩn khuất trong mỗi con người, để hướng tới một xă hội tốt đẹp, đáng trân trọng và yêu thương hơn. Cuốn sách in ra, trong thời gian ngắn đă phát hành hết. Nhiều độc giả yêu cầu tái bản, nhưng v́ t́nh h́nh văn nghệ thời điểm đó không thuận tiện, nên đến măi hơn mười năm sau, mới được Nhà xuất bản Văn học cho tái bản. Tiểu thuyết “Đi về nơi hoang dă” c̣n được in và phát hành ở nước ngoài, được độc giả là đồng bào ở xa tổ quốc háo hức đón nhận.
*
Cuộc di chuyển vào Nam sinh sống, cũng tạo khúc ngoặt lớn trong đời sống Nhật Tuấn. Chúng tôi c̣n nhớ gian nhà nhỏ của anh ở phố Ấu Triệu, gần Nhà thờ lớn Hà Nội. Thời ấy, xă hội c̣n nghèo, anh em viết lách c̣n nghèo. Mà anh em viết th́ vốn không quan tâm lắm về vật chất. Nhưng tôi c̣n nhớ, không gian nho nhỏ căn nhà anh ở ngày ấy luôn giầu có những tiếng cười nói, căi vă của nhóm viết lách trẻ tuổi. Sau này gặp nhau ở Sài G̣n, anh c̣n nhắc lại cái buổi tôi cùng Lê Minh Khuê đến thăm anh ở cái gian nhà nhỏ ấy. Anh vẫn nhớ bữa ấy Khuê đeo một cái cặp nhỏ, nom như một cô giáo trẻ. Khuê khi ấy đă nổi tiếng và Nhật Tuấn khi ấy cũng đă nổi danh. Chúng tôi nói chuyện rất dè dặt và lắng nghe tiếng chuông nhà thờ thong thả điểm ngân một vẻ thánh đường của bầu trời mùa đông. Bộ ba, bộ tứ chơi thân với nhau độ ấy, đều là dân Hà Nội gốc, có nhà cửa ổn định, chứ không phải cánh ngủ bàn làm việc như nhóm chúng tôi từ tỉnh lẻ về thủ đô trú ngụ. Vậy mà lần lượt nhóm ấy bỏ thủ đô vào Sài G̣n sinh sống. Đấy là Hoàng Hưng, Trần Hoài Dương, Nhật Tuấn và Trí Dũng. Bộ ba Hưng-Dương-Tuấn là nhà thơ nhà văn có danh rồi. C̣n Trí Dũng, kiến trúc sư, con trai hăng may Đức Hạnh nổi tiếng ở phố Hàng Trống, anh lại rất say thơ và viết thơ rất hay. Ngày ấy, anh đă có những bài thơ mà chúng tôi rất nể. Nhật Tuấn vào làm biên tập, rồi làm trưởng đại diện Nhà xuất bản Văn học trong Nam. Đời sống thành phố lớn với ṿng quay chóng mặt. Việc cơm áo gạo tiền xem ra thúc bách hơn ngoài Bắc. Buôn bán, chạy mánh mung th́ không biết làm. Nhiều nhà văn quay ra viết kịch bản sân khấu cải lương, kịch bản phim truyền h́nh để kiếm sống. Nhật Tuấn cũng đă có thời gian viết kịch bản phim kiếm bộn tiền. Ấy rồi anh tự chóng chán với việc ḿnh làm và không viết kịch bản phim nữa. Anh muốn dành tâm lực cho việc viết những trang văn thật ḿnh hơn. Đời sống gia đ́nh anh độ ấy đổ vỡ. Anh chán chốn phồn hoa, chán tụ bạ bạn bè, bỏ lên Tân Uyên (B́nh Dương) mua đất mở trang trại, kiến tạo trại viết cho ḿnh. Một dạo, anh em viết lách Sài G̣n thấy vắng bóng Nhật Tuấn ở nơi quán xá. Họ bổ lên Tân Uyên t́m anh, th́ thấy anh trần lưng vận quần xà lỏn cùng cánh thợ xây đang xây ngôi nhà mới cho ḿnh giữa rừng. Cảnh trí đất rừng ngày ấy c̣n rất hoang vu. Có người bạn ái ngại rủ anh quay về thành phố. Nhưng Nhật Tuấn nhất mực không nghe. Anh muốn t́m chỗ trú ngụ tĩnh lặng cho trái tim tật nguyền của ḿnh.
Cho đến bây giờ, đă hơn mười năm, anh càng thấy quyết định lập trại viết của ḿnh giữa vùng rừng hoang vu này là xác đáng. Có lúc, anh tự đặt giả thiết, nếu không có trại viết cô độc này, th́ anh sẽ sống và viết ra sao đây?
Nghỉ hưu, không c̣n làm biên tập của nhà xuất bản nữa, anh càng thấy rộng chân. Lâu lâu nhớ Hà Nội, anh lại thu xếp ra mấy tuần. Anh thường thích ra mùa đông, để gặp lại, sống lại cảnh rét mướt thấu thịt thấu xương ngoài đó. Mỗi lần ra Bắc, anh thường tranh thủ đi đây đi đó, gặp gỡ rất nhiều miền đất. Không khí bạn bè nghèo ngoài Bắc, nhưng cho anh niềm ấm áp khôn tả. Anh luôn nói, ngoài Bắc mới có không khí văn chương. Biết là thế, nhưng anh không thể quay về sống với miền đất tuổi thơ của ḿnh. Anh c̣n nhiều cảm xúc chộn rộn khi ngồi uống một chén nước chè Thái đặc quánh bốc khói ở quán cóc ven phố nhỏ. Hoặc cái thú ngồi tĩnh lặng trong tiệm cà-phê ven Hồ Tây ngắm nh́n bóng dáng các thiếu nữ Hà Nội tha thướt trên đường. Nh́n ḍng người trôi trên đường phố quen thuộc, anh biết ḿnh không c̣n cơ hội trở về nữa. Nom con người vẻ ngoài khỏe mạnh, nào ai biết giây phút yếu mềm ấy trong con người anh. V́ anh là nhà văn nhạy cảm, ḷng trắc ẩn dội lên bất chợt. Anh kể rằng đă ba lần đi Mỹ. Có bận đi dài tám tháng trời. Mặc dù có anh ruột là nhà văn bên ấy, nhưng anh vẫn có thú vui thuê nhà ở riêng, thuê ô tô tự lái để đi đây đi đó. Anh muốn sống theo lối tự do tuyệt đối của ḿnh. Người anh trai của anh, nhà văn Nhật Tiến, tôn trọng tính tự do của người em trai.
Cũng cần kể thêm, nhà văn Nhật Tiến vốn là người viết văn từ thuở trước năm 1954. Những cuốn Thềm hoang, Những v́ sao lạc của ông gây nhiều xúc động cho độc giả một thuở. Cho dù cuộc sống xô đẩy nhiều chiều, dù sống ở Mỹ đă lâu, nhưng ông vẫn thường thắc thỏm nhớ lứa bạn cầm bút thưở thiếu thời, như Tạ Vũ, Băng Sơn c̣n ở Hà Nội. Nhật Tuấn th́ nói rằng, tuy trong cùng gia đ́nh, nhưng mỗi người, mỗi thế hệ có sứ mạng riêng, không ai thay thế ai được. V́ thế, lâu nay đi đâu, làm ǵ, th́ anh vẫn thấy thú vị nhất khi trở về trang trại vắng vẻ heo hút của ḿnh. Ở đấy, anh có tán bàng lặng lẽ tỏa bóng, có cỏ cây mọc tràn trên sân đất quen thuộc. Khép cánh cổng lại, một thế giới tịch mịch mà thật gần gũi nuôi nấng những cảm xúc khi th́ tươi rói, khi quằn quại rỉ máu của anh. Anh có thể cởi bỏ tất cả quần áo bụi bậm cơi trần, đằm ḿnh trong bể bơi của ḿnh, hoặc đứng dưới ṿi sen ào ạt xả nước. Những ư nghĩ bất chợt lại lóe lên. Và anh lại ngồi vào bàn làm việc. Lại gơ như điên dại những ngón tay trên bàn phím máy tính. Anh viết. Anh muốn viết với tất cả nỗi niềm chứa chất trong gan ruột của anh.
Tôi lại nhớ thời trẻ của anh ngày nào. Anh có thể chiều bạn đi chơi lang bang cả ngày. Đêm về, lại h́ hụi nhóm bếp nấu bát mỳ sợi, rồi lại cởi trần trùng trục ngồi vào bàn gơ máy chữ. Dạo ấy, anh là người viết văn bằng máy chữ sớm hơn chúng tôi. Anh lao động cật lực trên con chữ như một người thổ mộc. Căn nhà hiện tại như đầy đủ tiện nghi thiết yếu cho cuộc sống. Nhưng vẫn lộ rơ vẻ xô bồ, bừa băi của sự thiếu vắng bàn tay người phụ nữ. Anh vẫn rất yêu phụ nữ, nhưng có lẽ anh đă sợ, hoặc anh đă chán cảnh sống chung đụng hai người. Nhật Tuấn kể rằng, đă có kỳ hơn chục ngày anh không cất một tiếng nói. Một người phải thấm đẫm mọi vui buồn, phải thật từng trải, phải biết vượt qua mọi tính toán được mất, th́ mới vững tâm sống như thế được. Không gian tĩnh lặng của trại viết, chỉ có sự cử động của anh và con chó béc-giê làm bạn. Con chó từng gắn bó và chung thủy với chủ nhân, tuy nó rất dữ dằn, vậy mà đôi khi nó cũng tiết kiệm cả tiếng sủa, dành sự tĩnh lặng với chủ nhà.
Tĩnh lặng, cô đơn, là môi trường tốt nhất cho người sáng tạo. Nhà văn Nhật Tuấn đă tự tạo cho ḿnh không gian sáng tạo như thế. Anh cố t́nh tạo ra không gian sống như vậy chăng? Tôi nghĩ là không phải thế. Mỗi người có một số phận, một cảnh ngộ. Đă qua ba bốn bận đổ vỡ hạnh phúc. Ḷng thương yêu, thủy chung, sự phản bội, phản trắc, anh đă nếm đủ. Nhiều tuưp người đă gắn với anh, rồi lại bỏ anh ra đi. Công nhân viên chức có. Họa sỹ có. Chức quyền, tiền bạc có. Ngây thơ, hồn nhiên bản năng có. Nhưng giờ họ đă ra đi, hoặc anh để họ ra đi. Có lẽ thế là tốt hơn với anh. Vui à? Không! Đau xót à? Có! Những đứa con cũng đă ngoài tầm tay của anh. Anh chỉ có niềm vui duy nhất, thánh thần nhất, là viết, là dốc hết niềm vui nỗi buồn vào từng con chữ.
Bạn bè có bàn tán về cuốn sách ngh́n trang anh đang viết về chân dung hay chân tướng các nhà văn. Tuy chưa chính thức công bố, nhưng qua một vài trang blog, anh có hé lộ những ǵ đang viết. Có người cho là anh yêu mọi người nên mới viết thế. Có người lại cho là viết khắt khe, tàn nhẫn quá. Thôi th́ cứ làm hết ḿnh đi. Được hoặc không được, sẽ có độc giả và thời gian làm chứng. Tôi lại nhớ truyện ngắn “Con chim biết chọn hạt” của anh dạo nào. Một liên tưởng bất chợt, rằng số phận chọn chúng ta, hay chúng ta chọn số phận. Nghĩ cho cùng, nhà văn chỉ biết nhờ, biết chọn con chữ chở hạnh phúc và khổ đau của ḿnh. Giăi bày và gửi gắm tới mọi người.
Vũ Từ Trang
(Nguồn: Văn nghệ số 28/2014)
http://vannghedanang.org.vn/files/news/20140721085227_nhattuan.jpg
Nhà văn Nhật Tuấn tên thật là Bùi Nhật Tuấn. Năm sinh: 1942 tại Hà Nội. Tác phẩm đă xuất bản: Con chim biết chọn hạt (1981); Bận rộn (1985); Mô h́nh và thực tế (1986); Lửa lạnh (1987); Biển bờ (1987); Tín hiệu của con người (1987); Đi về nơi hoang dă (1988); Niềm vui trần thế (1989); Những mảnh t́nh đă vỡ (1990); Tặng phẩm cho em (1995); Một cái chết thong thả (1995). Giải thưởng văn học: Giải nhất Giải thưởng văn học của Tổng Công đoàn Việt Nam năm 1978; Giải nh́ cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ năm 1977.
Khu vườn tĩnh lặng nằm kề cánh rừng cao su mênh mông và heo hút. Hàng rào bao quanh xây gạch. Chiếc cổng sắt thỉnh thoảng đóng mở, lại rít lên tiếng kêu khô khốc. Trong vườn rất nhiều cây bàng. Đấy là do chủ trước trồng. Mà tôi cũng không rơ họ trồng nhiều bàng thế để làm ǵ. Có giàn hoa giấy trước hiên nhà. Một vài cây ăn quả. Khóm tre trúc. Lá rụng tơi bời. H́nh như chủ nhân không muốn xáo trộn cái sự sống tự nhiên cỏ cây khu vườn của ḿnh. Một bể bơi ngoài trời có mái che, đèn rọi chiếu. Ḷng bể cạn khô không nước.
Loáng thoáng lá khô bay xào xạc trên nền đáy bể. Một bộ bàn ghế uống trà bằng đá ga-ni-tô kê góc sân. Một chiếc xích đu bằng sắt mạ đă chớm rỉ han... Đấy là trại viết của nhà văn Nhật Tuấn, tác giả của truyện ngắn Con chim biết chọn hạt và tập truyện ngắnTrang 17 từng làm náo nức bạn đọc Hà Nội một thời.
Sau bao lần ḥ hẹn, thế rồi tôi cũng có mặt tại trại viết của anh. Thực ra về địa lư, nó cách trung tâm Sài G̣n chưa đầy sáu mươi cây số. Nhưng nó lại nằm cách xa huyện lỵ Tân Uyên mười mấy cây số, mà tôi là kẻ du khách ngoài Bắc vào, nên phương tiện giao thông chả thấy thuận tiện ǵ. Anh nói rằng, chọn mảnh đất khuất nẻo này, để trốn sự ồn ào, xô bồ và tốc độ của phố xá. Tại Sài G̣n, anh có ngôi nhà hai tầng ở quận G̣ Vấp, lâu nay, thường khóa cửa bỏ không. Khi nào nhớ phố phường, nhớ bạn bè viết lách, anh lại phóng xe máy về chơi đôi ba ngày. Rồi lại tằng tằng phóng xe lên trang trại heo hút của ḿnh, trên xe chất đầy sách báo, thực phẩm, để đủ sinh sống cho vài tuần. Anh kể rằng, sống ở khu vườn tĩnh lặng này, quen rồi. Anh là người thị thành, vậy mà đă chán nhịp điệu thị thành, thèm sự tĩnh lặng của cỏ cây, để tâm hồn anh trải cùng thiên nhiên vô tư và bát ngát. Anh đọc và viết trong không gian thoáng đăng và b́nh yên đó.
Có bạn bè nói vui, sao Nhật Tuấn đi ở ẩn sớm thế? Nhưng không phải thế. Công nghệ thông tin tiên tiến, đă xóa nḥa khoảng cách của anh với mọi người, với thế giới bên ngoài khu vườn. Thế giới phẳng, làm cho anh không có cảm giác lẻ loi. Trong căn nhà của anh, ngoài chiếc lap-top, tôi thấy có hai cỗ máy tính trang bị đầy đủ thiết bị tân kỳ, nào máy in, hệ thống âm thanh, ca-mê-ra, thẻ nhớ và lằng nhằng dây dợ. Kỹ nghệ thông tin đă không cho anh cảm giác cô độc khi sống ở khu vườn tĩnh lặng kề bên cánh rừng cao su heo hút này.
Xuất thân từ một gia đ́nh Hà Nội gốc, anh từng học và theo nghề khảo sát đo đạc một thời gian dài. Tính chất công việc lang thang đây đó, lại với máu ham đọc sách từ nhỏ, lại có anh trai là nhà văn nổi tiếng từ trước ngày giải phóng thủ đô, nên khát vọng viết văn trỗi dậy trong con người Nhật Tuấn rất sớm. Các trang báo những năm thập kỷ bảy mươi thế kỷ trước tại thủ đô, đă tŕnh làng những truyện ngắn đầu tiên của anh và sớm có tiếng vang trong giới viết lách. Những năm ấy, ngoài mảng văn học viết về chiến trường, th́ đề tài lao động sản xuất cũng rất được coi trọng. Nhật Tuấn được xếp vào đội ngũ những nhà văn viết về đề tài công nhân, như Tạ Vũ, Thanh Tùng, Đào Cảng, Tô Ngọc Hiến, Nguyễn Mạnh Tuấn, Lư Biên Cương, Tô Hải Vân, Lưu Nghiệp Quỳnh... nhưng Nhật Tuấn đă sớm định h́nh một phong cách riêng.
Sự thay đổi lớn với anh, là từ khi được chuyển từ đơn vị khảo sát về làm việc tại Nhà xuất bản Văn học. Ngày ấy, Nhà xuất bản Văn học có vị thế ghê gớm trong giới văn chương. Nhật Tuấn được coi như một biên tập viên trẻ nhiều năng lực của nhà xuất bản. Những cuộc gặp gỡ với các cộng tác viên là những nhà văn lớn, những cây bút trẻ xuất sắc, đă cho Nhật Tuấn nhận rơ thêm con đường của ḿnh đang đi và phải đi. Năm 1988, tiểu thuyết “Đi về nơi hoang dă” của Nhật Tuấn được Nhà xuất bản Văn nghệ Thành phố Hồ Chí minh ấn hành, tạo tiếng vang và những cuộc tranh căi nảy lửa của giới phê b́nh văn học. Người khen th́ khen hết lời, người chê th́ cũng chê hết nhẽ. Có người c̣n nhận định, đó là cuốn tiểu thuyết xuất sắc của thời kỳ đổi mới. Nhưng lại có ư phản bác và khép cuốn sách vào tội “cái nh́n tiêu cực hóa xă hội”. Nhật Tuấn khi ấy đứng giữa ngă ba dư luận. Song anh vững tin vào sự lao động nghiêm túc của ḿnh, tin vào những suy nghĩ của ḿnh gửi gắm qua mỗi số phận nhân vật trong trang sách. Anh luôn trăn trở khi cầm bút. Ấy là, qua mỗi trang sách ḿnh viết ra, đă đánh thức ḷng tốt mỗi con người, đă thẳng thắn phê phán cái xấu xa, cái hèn hạ vẫn luẩn khuất trong mỗi con người, để hướng tới một xă hội tốt đẹp, đáng trân trọng và yêu thương hơn. Cuốn sách in ra, trong thời gian ngắn đă phát hành hết. Nhiều độc giả yêu cầu tái bản, nhưng v́ t́nh h́nh văn nghệ thời điểm đó không thuận tiện, nên đến măi hơn mười năm sau, mới được Nhà xuất bản Văn học cho tái bản. Tiểu thuyết “Đi về nơi hoang dă” c̣n được in và phát hành ở nước ngoài, được độc giả là đồng bào ở xa tổ quốc háo hức đón nhận.
*
Cuộc di chuyển vào Nam sinh sống, cũng tạo khúc ngoặt lớn trong đời sống Nhật Tuấn. Chúng tôi c̣n nhớ gian nhà nhỏ của anh ở phố Ấu Triệu, gần Nhà thờ lớn Hà Nội. Thời ấy, xă hội c̣n nghèo, anh em viết lách c̣n nghèo. Mà anh em viết th́ vốn không quan tâm lắm về vật chất. Nhưng tôi c̣n nhớ, không gian nho nhỏ căn nhà anh ở ngày ấy luôn giầu có những tiếng cười nói, căi vă của nhóm viết lách trẻ tuổi. Sau này gặp nhau ở Sài G̣n, anh c̣n nhắc lại cái buổi tôi cùng Lê Minh Khuê đến thăm anh ở cái gian nhà nhỏ ấy. Anh vẫn nhớ bữa ấy Khuê đeo một cái cặp nhỏ, nom như một cô giáo trẻ. Khuê khi ấy đă nổi tiếng và Nhật Tuấn khi ấy cũng đă nổi danh. Chúng tôi nói chuyện rất dè dặt và lắng nghe tiếng chuông nhà thờ thong thả điểm ngân một vẻ thánh đường của bầu trời mùa đông. Bộ ba, bộ tứ chơi thân với nhau độ ấy, đều là dân Hà Nội gốc, có nhà cửa ổn định, chứ không phải cánh ngủ bàn làm việc như nhóm chúng tôi từ tỉnh lẻ về thủ đô trú ngụ. Vậy mà lần lượt nhóm ấy bỏ thủ đô vào Sài G̣n sinh sống. Đấy là Hoàng Hưng, Trần Hoài Dương, Nhật Tuấn và Trí Dũng. Bộ ba Hưng-Dương-Tuấn là nhà thơ nhà văn có danh rồi. C̣n Trí Dũng, kiến trúc sư, con trai hăng may Đức Hạnh nổi tiếng ở phố Hàng Trống, anh lại rất say thơ và viết thơ rất hay. Ngày ấy, anh đă có những bài thơ mà chúng tôi rất nể. Nhật Tuấn vào làm biên tập, rồi làm trưởng đại diện Nhà xuất bản Văn học trong Nam. Đời sống thành phố lớn với ṿng quay chóng mặt. Việc cơm áo gạo tiền xem ra thúc bách hơn ngoài Bắc. Buôn bán, chạy mánh mung th́ không biết làm. Nhiều nhà văn quay ra viết kịch bản sân khấu cải lương, kịch bản phim truyền h́nh để kiếm sống. Nhật Tuấn cũng đă có thời gian viết kịch bản phim kiếm bộn tiền. Ấy rồi anh tự chóng chán với việc ḿnh làm và không viết kịch bản phim nữa. Anh muốn dành tâm lực cho việc viết những trang văn thật ḿnh hơn. Đời sống gia đ́nh anh độ ấy đổ vỡ. Anh chán chốn phồn hoa, chán tụ bạ bạn bè, bỏ lên Tân Uyên (B́nh Dương) mua đất mở trang trại, kiến tạo trại viết cho ḿnh. Một dạo, anh em viết lách Sài G̣n thấy vắng bóng Nhật Tuấn ở nơi quán xá. Họ bổ lên Tân Uyên t́m anh, th́ thấy anh trần lưng vận quần xà lỏn cùng cánh thợ xây đang xây ngôi nhà mới cho ḿnh giữa rừng. Cảnh trí đất rừng ngày ấy c̣n rất hoang vu. Có người bạn ái ngại rủ anh quay về thành phố. Nhưng Nhật Tuấn nhất mực không nghe. Anh muốn t́m chỗ trú ngụ tĩnh lặng cho trái tim tật nguyền của ḿnh.
Cho đến bây giờ, đă hơn mười năm, anh càng thấy quyết định lập trại viết của ḿnh giữa vùng rừng hoang vu này là xác đáng. Có lúc, anh tự đặt giả thiết, nếu không có trại viết cô độc này, th́ anh sẽ sống và viết ra sao đây?
Nghỉ hưu, không c̣n làm biên tập của nhà xuất bản nữa, anh càng thấy rộng chân. Lâu lâu nhớ Hà Nội, anh lại thu xếp ra mấy tuần. Anh thường thích ra mùa đông, để gặp lại, sống lại cảnh rét mướt thấu thịt thấu xương ngoài đó. Mỗi lần ra Bắc, anh thường tranh thủ đi đây đi đó, gặp gỡ rất nhiều miền đất. Không khí bạn bè nghèo ngoài Bắc, nhưng cho anh niềm ấm áp khôn tả. Anh luôn nói, ngoài Bắc mới có không khí văn chương. Biết là thế, nhưng anh không thể quay về sống với miền đất tuổi thơ của ḿnh. Anh c̣n nhiều cảm xúc chộn rộn khi ngồi uống một chén nước chè Thái đặc quánh bốc khói ở quán cóc ven phố nhỏ. Hoặc cái thú ngồi tĩnh lặng trong tiệm cà-phê ven Hồ Tây ngắm nh́n bóng dáng các thiếu nữ Hà Nội tha thướt trên đường. Nh́n ḍng người trôi trên đường phố quen thuộc, anh biết ḿnh không c̣n cơ hội trở về nữa. Nom con người vẻ ngoài khỏe mạnh, nào ai biết giây phút yếu mềm ấy trong con người anh. V́ anh là nhà văn nhạy cảm, ḷng trắc ẩn dội lên bất chợt. Anh kể rằng đă ba lần đi Mỹ. Có bận đi dài tám tháng trời. Mặc dù có anh ruột là nhà văn bên ấy, nhưng anh vẫn có thú vui thuê nhà ở riêng, thuê ô tô tự lái để đi đây đi đó. Anh muốn sống theo lối tự do tuyệt đối của ḿnh. Người anh trai của anh, nhà văn Nhật Tiến, tôn trọng tính tự do của người em trai.
Cũng cần kể thêm, nhà văn Nhật Tiến vốn là người viết văn từ thuở trước năm 1954. Những cuốn Thềm hoang, Những v́ sao lạc của ông gây nhiều xúc động cho độc giả một thuở. Cho dù cuộc sống xô đẩy nhiều chiều, dù sống ở Mỹ đă lâu, nhưng ông vẫn thường thắc thỏm nhớ lứa bạn cầm bút thưở thiếu thời, như Tạ Vũ, Băng Sơn c̣n ở Hà Nội. Nhật Tuấn th́ nói rằng, tuy trong cùng gia đ́nh, nhưng mỗi người, mỗi thế hệ có sứ mạng riêng, không ai thay thế ai được. V́ thế, lâu nay đi đâu, làm ǵ, th́ anh vẫn thấy thú vị nhất khi trở về trang trại vắng vẻ heo hút của ḿnh. Ở đấy, anh có tán bàng lặng lẽ tỏa bóng, có cỏ cây mọc tràn trên sân đất quen thuộc. Khép cánh cổng lại, một thế giới tịch mịch mà thật gần gũi nuôi nấng những cảm xúc khi th́ tươi rói, khi quằn quại rỉ máu của anh. Anh có thể cởi bỏ tất cả quần áo bụi bậm cơi trần, đằm ḿnh trong bể bơi của ḿnh, hoặc đứng dưới ṿi sen ào ạt xả nước. Những ư nghĩ bất chợt lại lóe lên. Và anh lại ngồi vào bàn làm việc. Lại gơ như điên dại những ngón tay trên bàn phím máy tính. Anh viết. Anh muốn viết với tất cả nỗi niềm chứa chất trong gan ruột của anh.
Tôi lại nhớ thời trẻ của anh ngày nào. Anh có thể chiều bạn đi chơi lang bang cả ngày. Đêm về, lại h́ hụi nhóm bếp nấu bát mỳ sợi, rồi lại cởi trần trùng trục ngồi vào bàn gơ máy chữ. Dạo ấy, anh là người viết văn bằng máy chữ sớm hơn chúng tôi. Anh lao động cật lực trên con chữ như một người thổ mộc. Căn nhà hiện tại như đầy đủ tiện nghi thiết yếu cho cuộc sống. Nhưng vẫn lộ rơ vẻ xô bồ, bừa băi của sự thiếu vắng bàn tay người phụ nữ. Anh vẫn rất yêu phụ nữ, nhưng có lẽ anh đă sợ, hoặc anh đă chán cảnh sống chung đụng hai người. Nhật Tuấn kể rằng, đă có kỳ hơn chục ngày anh không cất một tiếng nói. Một người phải thấm đẫm mọi vui buồn, phải thật từng trải, phải biết vượt qua mọi tính toán được mất, th́ mới vững tâm sống như thế được. Không gian tĩnh lặng của trại viết, chỉ có sự cử động của anh và con chó béc-giê làm bạn. Con chó từng gắn bó và chung thủy với chủ nhân, tuy nó rất dữ dằn, vậy mà đôi khi nó cũng tiết kiệm cả tiếng sủa, dành sự tĩnh lặng với chủ nhà.
Tĩnh lặng, cô đơn, là môi trường tốt nhất cho người sáng tạo. Nhà văn Nhật Tuấn đă tự tạo cho ḿnh không gian sáng tạo như thế. Anh cố t́nh tạo ra không gian sống như vậy chăng? Tôi nghĩ là không phải thế. Mỗi người có một số phận, một cảnh ngộ. Đă qua ba bốn bận đổ vỡ hạnh phúc. Ḷng thương yêu, thủy chung, sự phản bội, phản trắc, anh đă nếm đủ. Nhiều tuưp người đă gắn với anh, rồi lại bỏ anh ra đi. Công nhân viên chức có. Họa sỹ có. Chức quyền, tiền bạc có. Ngây thơ, hồn nhiên bản năng có. Nhưng giờ họ đă ra đi, hoặc anh để họ ra đi. Có lẽ thế là tốt hơn với anh. Vui à? Không! Đau xót à? Có! Những đứa con cũng đă ngoài tầm tay của anh. Anh chỉ có niềm vui duy nhất, thánh thần nhất, là viết, là dốc hết niềm vui nỗi buồn vào từng con chữ.
Bạn bè có bàn tán về cuốn sách ngh́n trang anh đang viết về chân dung hay chân tướng các nhà văn. Tuy chưa chính thức công bố, nhưng qua một vài trang blog, anh có hé lộ những ǵ đang viết. Có người cho là anh yêu mọi người nên mới viết thế. Có người lại cho là viết khắt khe, tàn nhẫn quá. Thôi th́ cứ làm hết ḿnh đi. Được hoặc không được, sẽ có độc giả và thời gian làm chứng. Tôi lại nhớ truyện ngắn “Con chim biết chọn hạt” của anh dạo nào. Một liên tưởng bất chợt, rằng số phận chọn chúng ta, hay chúng ta chọn số phận. Nghĩ cho cùng, nhà văn chỉ biết nhờ, biết chọn con chữ chở hạnh phúc và khổ đau của ḿnh. Giăi bày và gửi gắm tới mọi người.
Vũ Từ Trang
(Nguồn: Văn nghệ số 28/2014)