tcl
21-04-2016, 01:21
Sean Bảo
Bài tặng Trẻ có ấn bản đầu tiên tại Cali vào Tháng Tư này.
http://baotreonline.com/wp-content/uploads/2016/04/wp_wp-content_uploads_2016_03_ve-vientay-01.jpg
Một buổi sáng ngày 24 tháng 1 năm 1848, người thợ mộc James Marshall đi dọc theo bờ Nam sông American, một con sông đổ xuôi từ rặng Sierra Nevada phía đông của California chảy ra vịnh San Francisco. Ông ta t́nh cờ t́m thấy lấp lánh dưới bờ sông cạn 2 cục kim loại quư giá, điều này làm thay đổi lịch sử tiểu bang California và cả nước Mỹ. Những cục vàng quư giá đầu tiên đó được t́m thấy trong khu xưởng cưa của John Sutter. Chủ nhân của trang trại này dù cố giấu kín, nhưng tiếng đồn vang xa, vang nhanh như gió theo những vó ngựa suốt dọc chiều ngang nước Mỹ, theo những bức điện tín lan xuống Mễ Tây Cơ, theo những cánh buồm hải hành đến tận Trung Hoa và cả đến Úc châu…
Trước tiên phải nói đến sự phát triển mở mang của nước Mỹ đă tăng đến 23% diện tích sau hiệp ước mua được Louisiana (Louisiana Purchase) từ Pháp năm 1803. Nước Mỹ đă mở rộng ra thêm về phía Tây kéo dài từ Louisiana đến tận Montana, Oregon về phía Bắc. Cuộc sát nhập Cộng Ḥa Texas năm 1845. Tiếp đó cuộc chiến tranh với Cộng Ḥa Mễ Tây Cơ kết thúc năm 1848 đă sát nhập phần đất phía Tây mênh mông c̣n lại (bao gồm California, Nevada, Utah, một phần New Mexico, Colorado.)
http://baotreonline.com/wp-content/uploads/2016/04/wp_wp-content_uploads_2016_03_ve-vientay-03.jpg
Ngư phủ người Hoa tại Monterey, California năm 1875 – NGUỒN _EN.WIKIPEDIA.ORG
Trước đó miền viễn Tây là vùng đất xa lạ đầy bí hiểm và trắc trở. V́ thế rất ít người Mỹ từ phía đông của sông Mississippi đến lập cư. Những người cư dân ở chung quanh Vịnh San Francisco hầu hết nói tiếng Tây Ban Nha suốt 3/4 thế kỷ bỗng qua một đêm thấy ḿnh bị vây quanh bởi bao nhiêu người xa lạ. Những người này đến từ các tiểu bang đầu tiên bên mạn đông sông Mississippi, họ là những anh thợ may sinh quán từ Đông Âu (như Levi Strauss, chủ nhân chiếc quần Jean xanh nổi tiếng cho đến bây giờ). Họ là những anh thư kư từ Luân Đôn, những quư tộc từ Nam Mỹ, những người thợ mỏ nghèo nàn ở Mễ Tây Cơ, những người Trung Hoa cơ cực đến từ lục địa và cả các tàu buôn chở đoàn tội phạm từ Úc Châu. Tất cả đến đây với một mục đích: đào vàng. Khoảng chừng hơn 300 ngàn người đến California trong một năm sau đó, 1849. Họ được biết với tên gọi “forty-niners” – những người bốn chín (đến California vào năm 1849). Họ đă làm thay đổi hoàn toàn bộ mặt California. Từ một thành phố vịnh ngái ngủ yên tĩnh, San Francisco năm 1848 chỉ có khoảng 1 ngàn ngôi nhà, một năm sau đă mọc thêm 35 ngàn. San Francisco đă hóa thân thành một thương cảng quốc tế nhộn nhịp tàu bè và khách.
Dọc theo con sông American quanh khu vực xưởng cưa của John Sutter và hầu như quanh bờ sông đó đâu đâu cũng có vàng, những người đến đầu tiên chỉ cần chiếc muỗng và con dao nhỏ có thể vớt vàng lên từ đáy ḷng sông cạn. Những lá thư của Chun Ming, một người Hoa vượt qua biển Thái B́nh về Hoa lục đă dấy lên cơn sóng đổ xô về châu Mỹ, năm 1852 đă có đến 25 ngàn người Trung Hoa đến California, có lúc cao điểm đến 2 ngàn người trong một ngày. Họ gọi San Francisco là Gold Mountain – Núi Vàng – Kim Sơn. Thư của người đi trước kể lại rằng vàng nhiều đến mức một người có thể đào vàng mà con lừa mang về không nổi. Những lá thư gởi về quê nhà của những người đào vàng cho biết trong một ngày họ có thể kiếm được số tiền hơn 1 năm trời ở quê. Một cha xứ đạo Mormon dự định đến đây truyền đạo, đă bỏ ư định và mở cửa hàng bán cuốc xẻng, dụng cụ đào vàng. Ông ta trở nên giàu có nhanh chóng. Những chiếc tàu buôn đă mang đến nhiều gỗ để xây dựng lán trại và nhà cửa, ngay cả mang đến hàng trăm con mèo, để bán cho những trang trại có nhiều chuột. Năm 1853 Levi Strauss cũng mang theo vải bố dày dự định bán cho người đào vàng làm lều và bọc mui xe ngựa, sau đó nhận thấy loại vải denim này phù hợp bền bỉ cho người thợ, ông ta may quần jean, cùng Jacob Davis sáng chế ra những nút đinh gắn vào túi quần 1871, những túi quần bền chắc để nhét các thỏi vàng vào… (chiếc quần jean ra đời từ ấy). Một người Hoa tên Wah Lee mở tiệm giặt ủi đầu tiên ở góc phố Washington và Grant. Ông trở thành nổi tiếng và dẫn đường cho các tiệm giặt ủi truyền thống của người Hoa sau này khắp nước Mỹ. Tất nhiên thành phố phát triển sầm uất nhanh chóng với đầy đủ các dịch vụ, ngân hàng, bưu điện, môi giới cầm đồ… Và các hệ lụy cũng kéo theo sau. Các ṣng bài, nhà chứa, cướp bóc và tội phạm. Điều thương tâm nhất là số phận của những người cư dân địa phương trong đó bao gồm các bộ lạc thổ dân da đỏ, người Mễ Tây Cơ bản xứ và thiểu số người Trung Hoa.
Thoạt đầu khi những người da trắng băng qua lănh thổ của họ để đến San Francisco, họ đă được lợi khi mua bán thực phẩm, nước uống và tính tiền với giá cao cũng như lộ phí băng qua lănh địa. Sau đó bệnh dịch tả (mà người da trắng mang đến) và các vụ cướp ngựa, giành đất của người da trắng cũng như xung đột giữa các bộ lạc đă dẫn đến nhiều cuộc chết chóc đẫm máu. Chính quyền phải nhúng tay can thiệp mua chuộc các thổ dân để người da trắng tiếp tục cuộc chinh phục viễn tây. Với sức mạnh vũ khí những người di dân đă đàn áp thổ dân không nương tay. Người thổ dân mất dần lănh thổ. Họ trở thành làm mướn cho những người đào vàng. Say sưa và nợ nần, đă đẩy một số trở thành nô lệ… Người thổ dân da đỏ gọi Kali là vàng, Fornia nghĩa là Wouldn’t you like some? California nghĩa là: bạn có muốn vàng không? Trước thời kỳ Gold Rush (đua nhau t́m vàng) có khoảng 300 ngàn thổ dân da đỏ. Trong ṿng 20 năm sau chỉ c̣n lại 30 ngàn.
Không phải vận may và thành công đến với tất cả “những người bốn chín”. Nhiều người đă chết, đă thất bại và quay về cố hương hay cố thử thời vận ở rải rác các tiểu bang khác. Làn sóng chống đối người di dân lên cao. Chính phủ địa phương đă có biện pháp hà khắc về thuế để giảm thiểu cạnh tranh khốc liệt ấy. Những nhóm người sắc tộc thiểu số và không cùng ngôn ngữ phải nhận lấy hậu quả nặng nề. Đầu tiên là thuế năm 1850 đánh cao đến 20 đô la một tháng cho những người không mang quốc tịch Mỹ (Foreign Miners Tax) tương đương hơn 500 đô la hôm nay. Hàng ngàn người đă bỏ miền đất hứa hẹn này và trở về cố hương. Thế nhưng những người Hoa nhỏ bé và lam lũ này vẫn nhẫn nhục chịu đựng ở lại. Họ tiếp tục bám lấy mảnh đất này, dù khắc nghiệt nhưng cũng tốt hơn nơi quê chốn họ sinh ra ngàn lần. Họ vẫn chăm chỉ quây quần với nhau. Họ vẫn giữ tập quán xưa, không nhậu nhẹt bài bạc, ăn món ăn quen, dùng ngôn ngữ mẹ đẻ, đa phần ít học nên họ không học được Anh Ngữ. Họ làm việc suốt cả ngày Chủ Nhật. Điều này trở thành cái gai trong mắt người Mỹ. Và thế là một luật thuế lần thứ nh́ ra đời, đánh thuế trực tiếp đến người Hoa. Một số người Hoa phải chuyển qua làm những dịch vụ khác như giặt ủi và xây dựng đường hỏa xa sau này.
Làm lụng cực khổ như vậy trong khi giá cả dịch vụ và thức ăn trở thành đắt đỏ đến mức không thể tưởng tượng được. Trong thời điểm cao trào năm 1849, một quả trứng giá đến 25 đô la theo thời giá hiện nay, nửa kư cà phê giá 100 đô và thay một đôi giày ủng để làm việc giá 2,500 đô! Nhiều thương gia và kỹ nghệ gia gián tiếp làm giàu lên nhanh chóng từ những người t́m vàng. Và họ đă bắt đầu sự nghiệp kinh doanh lẫy lừng từ nơi này. Philip Armour đă làm giàu bằng hệ thống dẫn nước trên máng để điều khiển ḍng chảy các con sông dẫn nước vào chỗ đăi vàng. Nhiều năm sau ông đă làm chủ các xưởng đóng thịt hộp theo dây chuyền ở Chicago. Trước khi xây dựng thành công hăng xe điện Studebaker Corporation ở Indiana, John Studebaker đă chế ra chiếc xe cút-kít 1 bánh (wheelbarrow) cho những người t́m vàng. Hai thương gia ngân hàng Henry Wells và William Fargo đă mở văn pḥng ở San Francisco và sớm trở thành một trong những nhà băng tiếng tăm Wells Fargo. Và tất nhiên có cả Levi Strauss như đă nói phía trên.
http://baotreonline.com/wp-content/uploads/2016/04/wp_wp-content_uploads_2016_03_ve-vientay-02.jpg
Cộng đồng người Việt Cali tưởng niệm trước Tượng Đài Thuyền Nhân VN trong nghĩa trang Westminster Memorial Park – _NGUỒN VIETBAO.COM
Hàng ngàn người đă giàu có và thay đổi cuộc đời. Nhưng oái oăm thay chủ nhân của xưởng cưa John Sutter lại không có được may mắn. Khi người thợ mộc của ông t́m được cục vàng đầu tiên, ông đă cố giữ kín, nhưng 1 tháng sau những người làm công đă bỏ trang trại để đi đăi vàng. Hàng ngàn người mới đến đă xâm lấn và phá hủy trang trại cùng đất đai trong khu vực. Bị thúc ép v́ nợ nần và nhà bị đốt cháy, ông dời đến Pennsylvania trong nỗ lực nhiều năm đ̣i chính phủ liên bang bồi thường tài sản. Ông thất bại và mất trong nghèo khó.
Những người tiên phong về miền viễn Tây hoang dă này cùng những thỏi vàng đầu tiên đă làm nên một tiểu bang California trẻ trung, năng động và giàu có. Năm 1850, chỉ sau 2 năm từ khi chính phủ mua lại vùng đất, California trở thành tiểu bang thứ 31 của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Kể từ đó California được gọi là tiểu bang vàng, có nền kinh tế đứng thứ 5 toàn nước Mỹ. Hiện giờ dù tiểu bang đă không c̣n t́m thấy vàng nhưng khí hậu ấm áp bốn mùa, nắng ấm chan ḥa từ biển Thái B́nh Dương, soi bóng chiếc cầu lịch sử Golden Gate như chiếc cổng vàng luôn bao dung chào đón người di dân bốn phương, trong đó có gần 1 triệu rưỡi người Việt.
Khác “những người bốn chín” năm xưa, những người Việt đến định cư ở miền đất này để t́m một thứ khác quư giá hơn vàng. Đó là tự do.
Sean Bảo (baotreonline)
Bài tặng Trẻ có ấn bản đầu tiên tại Cali vào Tháng Tư này.
http://baotreonline.com/wp-content/uploads/2016/04/wp_wp-content_uploads_2016_03_ve-vientay-01.jpg
Một buổi sáng ngày 24 tháng 1 năm 1848, người thợ mộc James Marshall đi dọc theo bờ Nam sông American, một con sông đổ xuôi từ rặng Sierra Nevada phía đông của California chảy ra vịnh San Francisco. Ông ta t́nh cờ t́m thấy lấp lánh dưới bờ sông cạn 2 cục kim loại quư giá, điều này làm thay đổi lịch sử tiểu bang California và cả nước Mỹ. Những cục vàng quư giá đầu tiên đó được t́m thấy trong khu xưởng cưa của John Sutter. Chủ nhân của trang trại này dù cố giấu kín, nhưng tiếng đồn vang xa, vang nhanh như gió theo những vó ngựa suốt dọc chiều ngang nước Mỹ, theo những bức điện tín lan xuống Mễ Tây Cơ, theo những cánh buồm hải hành đến tận Trung Hoa và cả đến Úc châu…
Trước tiên phải nói đến sự phát triển mở mang của nước Mỹ đă tăng đến 23% diện tích sau hiệp ước mua được Louisiana (Louisiana Purchase) từ Pháp năm 1803. Nước Mỹ đă mở rộng ra thêm về phía Tây kéo dài từ Louisiana đến tận Montana, Oregon về phía Bắc. Cuộc sát nhập Cộng Ḥa Texas năm 1845. Tiếp đó cuộc chiến tranh với Cộng Ḥa Mễ Tây Cơ kết thúc năm 1848 đă sát nhập phần đất phía Tây mênh mông c̣n lại (bao gồm California, Nevada, Utah, một phần New Mexico, Colorado.)
http://baotreonline.com/wp-content/uploads/2016/04/wp_wp-content_uploads_2016_03_ve-vientay-03.jpg
Ngư phủ người Hoa tại Monterey, California năm 1875 – NGUỒN _EN.WIKIPEDIA.ORG
Trước đó miền viễn Tây là vùng đất xa lạ đầy bí hiểm và trắc trở. V́ thế rất ít người Mỹ từ phía đông của sông Mississippi đến lập cư. Những người cư dân ở chung quanh Vịnh San Francisco hầu hết nói tiếng Tây Ban Nha suốt 3/4 thế kỷ bỗng qua một đêm thấy ḿnh bị vây quanh bởi bao nhiêu người xa lạ. Những người này đến từ các tiểu bang đầu tiên bên mạn đông sông Mississippi, họ là những anh thợ may sinh quán từ Đông Âu (như Levi Strauss, chủ nhân chiếc quần Jean xanh nổi tiếng cho đến bây giờ). Họ là những anh thư kư từ Luân Đôn, những quư tộc từ Nam Mỹ, những người thợ mỏ nghèo nàn ở Mễ Tây Cơ, những người Trung Hoa cơ cực đến từ lục địa và cả các tàu buôn chở đoàn tội phạm từ Úc Châu. Tất cả đến đây với một mục đích: đào vàng. Khoảng chừng hơn 300 ngàn người đến California trong một năm sau đó, 1849. Họ được biết với tên gọi “forty-niners” – những người bốn chín (đến California vào năm 1849). Họ đă làm thay đổi hoàn toàn bộ mặt California. Từ một thành phố vịnh ngái ngủ yên tĩnh, San Francisco năm 1848 chỉ có khoảng 1 ngàn ngôi nhà, một năm sau đă mọc thêm 35 ngàn. San Francisco đă hóa thân thành một thương cảng quốc tế nhộn nhịp tàu bè và khách.
Dọc theo con sông American quanh khu vực xưởng cưa của John Sutter và hầu như quanh bờ sông đó đâu đâu cũng có vàng, những người đến đầu tiên chỉ cần chiếc muỗng và con dao nhỏ có thể vớt vàng lên từ đáy ḷng sông cạn. Những lá thư của Chun Ming, một người Hoa vượt qua biển Thái B́nh về Hoa lục đă dấy lên cơn sóng đổ xô về châu Mỹ, năm 1852 đă có đến 25 ngàn người Trung Hoa đến California, có lúc cao điểm đến 2 ngàn người trong một ngày. Họ gọi San Francisco là Gold Mountain – Núi Vàng – Kim Sơn. Thư của người đi trước kể lại rằng vàng nhiều đến mức một người có thể đào vàng mà con lừa mang về không nổi. Những lá thư gởi về quê nhà của những người đào vàng cho biết trong một ngày họ có thể kiếm được số tiền hơn 1 năm trời ở quê. Một cha xứ đạo Mormon dự định đến đây truyền đạo, đă bỏ ư định và mở cửa hàng bán cuốc xẻng, dụng cụ đào vàng. Ông ta trở nên giàu có nhanh chóng. Những chiếc tàu buôn đă mang đến nhiều gỗ để xây dựng lán trại và nhà cửa, ngay cả mang đến hàng trăm con mèo, để bán cho những trang trại có nhiều chuột. Năm 1853 Levi Strauss cũng mang theo vải bố dày dự định bán cho người đào vàng làm lều và bọc mui xe ngựa, sau đó nhận thấy loại vải denim này phù hợp bền bỉ cho người thợ, ông ta may quần jean, cùng Jacob Davis sáng chế ra những nút đinh gắn vào túi quần 1871, những túi quần bền chắc để nhét các thỏi vàng vào… (chiếc quần jean ra đời từ ấy). Một người Hoa tên Wah Lee mở tiệm giặt ủi đầu tiên ở góc phố Washington và Grant. Ông trở thành nổi tiếng và dẫn đường cho các tiệm giặt ủi truyền thống của người Hoa sau này khắp nước Mỹ. Tất nhiên thành phố phát triển sầm uất nhanh chóng với đầy đủ các dịch vụ, ngân hàng, bưu điện, môi giới cầm đồ… Và các hệ lụy cũng kéo theo sau. Các ṣng bài, nhà chứa, cướp bóc và tội phạm. Điều thương tâm nhất là số phận của những người cư dân địa phương trong đó bao gồm các bộ lạc thổ dân da đỏ, người Mễ Tây Cơ bản xứ và thiểu số người Trung Hoa.
Thoạt đầu khi những người da trắng băng qua lănh thổ của họ để đến San Francisco, họ đă được lợi khi mua bán thực phẩm, nước uống và tính tiền với giá cao cũng như lộ phí băng qua lănh địa. Sau đó bệnh dịch tả (mà người da trắng mang đến) và các vụ cướp ngựa, giành đất của người da trắng cũng như xung đột giữa các bộ lạc đă dẫn đến nhiều cuộc chết chóc đẫm máu. Chính quyền phải nhúng tay can thiệp mua chuộc các thổ dân để người da trắng tiếp tục cuộc chinh phục viễn tây. Với sức mạnh vũ khí những người di dân đă đàn áp thổ dân không nương tay. Người thổ dân mất dần lănh thổ. Họ trở thành làm mướn cho những người đào vàng. Say sưa và nợ nần, đă đẩy một số trở thành nô lệ… Người thổ dân da đỏ gọi Kali là vàng, Fornia nghĩa là Wouldn’t you like some? California nghĩa là: bạn có muốn vàng không? Trước thời kỳ Gold Rush (đua nhau t́m vàng) có khoảng 300 ngàn thổ dân da đỏ. Trong ṿng 20 năm sau chỉ c̣n lại 30 ngàn.
Không phải vận may và thành công đến với tất cả “những người bốn chín”. Nhiều người đă chết, đă thất bại và quay về cố hương hay cố thử thời vận ở rải rác các tiểu bang khác. Làn sóng chống đối người di dân lên cao. Chính phủ địa phương đă có biện pháp hà khắc về thuế để giảm thiểu cạnh tranh khốc liệt ấy. Những nhóm người sắc tộc thiểu số và không cùng ngôn ngữ phải nhận lấy hậu quả nặng nề. Đầu tiên là thuế năm 1850 đánh cao đến 20 đô la một tháng cho những người không mang quốc tịch Mỹ (Foreign Miners Tax) tương đương hơn 500 đô la hôm nay. Hàng ngàn người đă bỏ miền đất hứa hẹn này và trở về cố hương. Thế nhưng những người Hoa nhỏ bé và lam lũ này vẫn nhẫn nhục chịu đựng ở lại. Họ tiếp tục bám lấy mảnh đất này, dù khắc nghiệt nhưng cũng tốt hơn nơi quê chốn họ sinh ra ngàn lần. Họ vẫn chăm chỉ quây quần với nhau. Họ vẫn giữ tập quán xưa, không nhậu nhẹt bài bạc, ăn món ăn quen, dùng ngôn ngữ mẹ đẻ, đa phần ít học nên họ không học được Anh Ngữ. Họ làm việc suốt cả ngày Chủ Nhật. Điều này trở thành cái gai trong mắt người Mỹ. Và thế là một luật thuế lần thứ nh́ ra đời, đánh thuế trực tiếp đến người Hoa. Một số người Hoa phải chuyển qua làm những dịch vụ khác như giặt ủi và xây dựng đường hỏa xa sau này.
Làm lụng cực khổ như vậy trong khi giá cả dịch vụ và thức ăn trở thành đắt đỏ đến mức không thể tưởng tượng được. Trong thời điểm cao trào năm 1849, một quả trứng giá đến 25 đô la theo thời giá hiện nay, nửa kư cà phê giá 100 đô và thay một đôi giày ủng để làm việc giá 2,500 đô! Nhiều thương gia và kỹ nghệ gia gián tiếp làm giàu lên nhanh chóng từ những người t́m vàng. Và họ đă bắt đầu sự nghiệp kinh doanh lẫy lừng từ nơi này. Philip Armour đă làm giàu bằng hệ thống dẫn nước trên máng để điều khiển ḍng chảy các con sông dẫn nước vào chỗ đăi vàng. Nhiều năm sau ông đă làm chủ các xưởng đóng thịt hộp theo dây chuyền ở Chicago. Trước khi xây dựng thành công hăng xe điện Studebaker Corporation ở Indiana, John Studebaker đă chế ra chiếc xe cút-kít 1 bánh (wheelbarrow) cho những người t́m vàng. Hai thương gia ngân hàng Henry Wells và William Fargo đă mở văn pḥng ở San Francisco và sớm trở thành một trong những nhà băng tiếng tăm Wells Fargo. Và tất nhiên có cả Levi Strauss như đă nói phía trên.
http://baotreonline.com/wp-content/uploads/2016/04/wp_wp-content_uploads_2016_03_ve-vientay-02.jpg
Cộng đồng người Việt Cali tưởng niệm trước Tượng Đài Thuyền Nhân VN trong nghĩa trang Westminster Memorial Park – _NGUỒN VIETBAO.COM
Hàng ngàn người đă giàu có và thay đổi cuộc đời. Nhưng oái oăm thay chủ nhân của xưởng cưa John Sutter lại không có được may mắn. Khi người thợ mộc của ông t́m được cục vàng đầu tiên, ông đă cố giữ kín, nhưng 1 tháng sau những người làm công đă bỏ trang trại để đi đăi vàng. Hàng ngàn người mới đến đă xâm lấn và phá hủy trang trại cùng đất đai trong khu vực. Bị thúc ép v́ nợ nần và nhà bị đốt cháy, ông dời đến Pennsylvania trong nỗ lực nhiều năm đ̣i chính phủ liên bang bồi thường tài sản. Ông thất bại và mất trong nghèo khó.
Những người tiên phong về miền viễn Tây hoang dă này cùng những thỏi vàng đầu tiên đă làm nên một tiểu bang California trẻ trung, năng động và giàu có. Năm 1850, chỉ sau 2 năm từ khi chính phủ mua lại vùng đất, California trở thành tiểu bang thứ 31 của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Kể từ đó California được gọi là tiểu bang vàng, có nền kinh tế đứng thứ 5 toàn nước Mỹ. Hiện giờ dù tiểu bang đă không c̣n t́m thấy vàng nhưng khí hậu ấm áp bốn mùa, nắng ấm chan ḥa từ biển Thái B́nh Dương, soi bóng chiếc cầu lịch sử Golden Gate như chiếc cổng vàng luôn bao dung chào đón người di dân bốn phương, trong đó có gần 1 triệu rưỡi người Việt.
Khác “những người bốn chín” năm xưa, những người Việt đến định cư ở miền đất này để t́m một thứ khác quư giá hơn vàng. Đó là tự do.
Sean Bảo (baotreonline)