Quada09
05-12-2022, 20:48
Về thói khôn vặt của chúng ta
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/12/1-2-324x235.jpeg (https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/12/1-2-324x235.jpeg)
Có lẽ khôn vặt, láu cá,… là “bản sắc thực sự” của dân tộc ta, hay ít ra, đó cũng là tập quán trong tư duy của phần đông dân ta. Nói như vậy không phải để miệt thị, mà cốt để xới xuống tận đáy tâm thức lưu cữu của chúng ta, để rồi hy vọng có thể đổi thay.
Tâm thức của một dân tộc chứa đựng trong các khía cạnh văn hóa của dân tộc ấy, đặc biệt là trong ca dao, tục ngữ, ngạn ngữ. Trong bài viết này tôi thử phân tích một vài câu ngạn ngữ nổi tiếng trong kho tàng dân gian để thấy được cái tâm thức đó.
Câu ngạn ngữ đầu tiên mà tôi muốn nói đến chính là câu rất nổi tiếng “im lặng là vàng”.
Câu này mới nghe có vẻ “minh triết”, nhưng suy ngẫm một chút sẽ nhận ra cái chất cơ hội của nó. Tôi không biết câu này xuất phát từ đâu và “cái ngữ cảnh mà từ đó nó xuất hiện” là như thế nào, nhưng khi nó được trích dẫn độc lập như một câu độc nhất như trên th́ nó hoàn toàn là một thứ ứng xử cơ hội.
Tôi từng có ít nhất hai “kinh nghiệm đau khổ” v́ cái câu này. Lần thứ nhất là khi c̣n học phổ thông. Trong một lần họp lớp, chúng tôi, một nhóm nhỏ, quyết tâm phản đối cái ǵ đó. Để rồi khi giáo viên chủ nhiệm hỏi có ai phản đối không, tôi giơ tay, và chờ đợi đám bạn kia giơ tay. Nhưng hỡi ôi, chúng im thin thít, và chỉ c̣n ḿnh tôi chịu trận. Bọn kia đă chọn im lặng.
Lần thứ hai cũng tương tự nhưng trong một cuộc họp ở công ty. Và cuối cùng cũng chỉ ḿnh tôi phản đối. Và… chịu trận.
“Im lặng là vàng” nghĩa là bạn cho rằng bạn cứ im lặng và hưởng lợi từ sự lên tiếng của người khác. Một sự hưởng lợi rất an toàn và… đểu giả, nếu không đểu cũng hèn hạ.
“Khởi thủy là lời” và chung cuộc cũng là lời. Thế giới sẽ thế nào nếu không c̣n ai nói? Người ta chỉ không nói khi họ không có/c̣n ǵ để nói, hoặc không có trách nhiệm phải nói.
Cho nên, im lặng chẳng bao giờ là vàng. Đó là sự thối thác, sự hèn nhát, hay ít tệ hơn, sự vô trách nhiệm.
Câu ngạn ngữ thứ hai là một câu mà chất cơ hội của nó vô cùng trơ trẽn. Thật lạ khi nó lại phổ biến trong dân gian đến vậy, như một châm ngôn.
“Ăn giỗ đi trước, lội nước theo sau”.
Chắc chẳng cần phải phân tích phân tiếc làm ǵ cái câu này. Nó quá tệ, nó phản ảnh một tâm thức láu cá đến tồi bại.
Khi đọc câu này, bạn sẽ hiểu tại sao dân tộc ta lại hiếm khi có cái ǵ mới. Bởi cái mới là thứ đầy rủi ro (giống như lội nước vậy) nó đ̣i hỏi phải dám làm và dám thất bại đến cay đắng th́ mới hy vọng thành công. Nếu không dám rủi ro làm ǵ có phát kiến.
Suốt cả ngàn năm chúng ta chẳng làm được ǵ đă đành, nhưng cũng chẳng học được ǵ cho ra tṛ. Nho giáo cũng chỉ là thứ bề ngoài lớt phớt để thi cử làm quan. Cả dân tộc chẳng có ai có tư tưởng riêng, chẳng ai dám nói cái ǵ lệch khỏi cái đă ghi trong sách. Đến kiến trúc cũng không có lấy một cái ǵ mới, xây rập khuôn như Tàu, nhưng nhỏ và xấu hơn. Hội họa th́ trống trơn. Từ vua đến dân chủ yếu thích tử vi, bói toán.
Tuyệt vời làm sao cho một nền văn hiến mấy ngàn năm.
Trà Đóa
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/12/1-2-324x235.jpeg (https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/12/1-2-324x235.jpeg)
Có lẽ khôn vặt, láu cá,… là “bản sắc thực sự” của dân tộc ta, hay ít ra, đó cũng là tập quán trong tư duy của phần đông dân ta. Nói như vậy không phải để miệt thị, mà cốt để xới xuống tận đáy tâm thức lưu cữu của chúng ta, để rồi hy vọng có thể đổi thay.
Tâm thức của một dân tộc chứa đựng trong các khía cạnh văn hóa của dân tộc ấy, đặc biệt là trong ca dao, tục ngữ, ngạn ngữ. Trong bài viết này tôi thử phân tích một vài câu ngạn ngữ nổi tiếng trong kho tàng dân gian để thấy được cái tâm thức đó.
Câu ngạn ngữ đầu tiên mà tôi muốn nói đến chính là câu rất nổi tiếng “im lặng là vàng”.
Câu này mới nghe có vẻ “minh triết”, nhưng suy ngẫm một chút sẽ nhận ra cái chất cơ hội của nó. Tôi không biết câu này xuất phát từ đâu và “cái ngữ cảnh mà từ đó nó xuất hiện” là như thế nào, nhưng khi nó được trích dẫn độc lập như một câu độc nhất như trên th́ nó hoàn toàn là một thứ ứng xử cơ hội.
Tôi từng có ít nhất hai “kinh nghiệm đau khổ” v́ cái câu này. Lần thứ nhất là khi c̣n học phổ thông. Trong một lần họp lớp, chúng tôi, một nhóm nhỏ, quyết tâm phản đối cái ǵ đó. Để rồi khi giáo viên chủ nhiệm hỏi có ai phản đối không, tôi giơ tay, và chờ đợi đám bạn kia giơ tay. Nhưng hỡi ôi, chúng im thin thít, và chỉ c̣n ḿnh tôi chịu trận. Bọn kia đă chọn im lặng.
Lần thứ hai cũng tương tự nhưng trong một cuộc họp ở công ty. Và cuối cùng cũng chỉ ḿnh tôi phản đối. Và… chịu trận.
“Im lặng là vàng” nghĩa là bạn cho rằng bạn cứ im lặng và hưởng lợi từ sự lên tiếng của người khác. Một sự hưởng lợi rất an toàn và… đểu giả, nếu không đểu cũng hèn hạ.
“Khởi thủy là lời” và chung cuộc cũng là lời. Thế giới sẽ thế nào nếu không c̣n ai nói? Người ta chỉ không nói khi họ không có/c̣n ǵ để nói, hoặc không có trách nhiệm phải nói.
Cho nên, im lặng chẳng bao giờ là vàng. Đó là sự thối thác, sự hèn nhát, hay ít tệ hơn, sự vô trách nhiệm.
Câu ngạn ngữ thứ hai là một câu mà chất cơ hội của nó vô cùng trơ trẽn. Thật lạ khi nó lại phổ biến trong dân gian đến vậy, như một châm ngôn.
“Ăn giỗ đi trước, lội nước theo sau”.
Chắc chẳng cần phải phân tích phân tiếc làm ǵ cái câu này. Nó quá tệ, nó phản ảnh một tâm thức láu cá đến tồi bại.
Khi đọc câu này, bạn sẽ hiểu tại sao dân tộc ta lại hiếm khi có cái ǵ mới. Bởi cái mới là thứ đầy rủi ro (giống như lội nước vậy) nó đ̣i hỏi phải dám làm và dám thất bại đến cay đắng th́ mới hy vọng thành công. Nếu không dám rủi ro làm ǵ có phát kiến.
Suốt cả ngàn năm chúng ta chẳng làm được ǵ đă đành, nhưng cũng chẳng học được ǵ cho ra tṛ. Nho giáo cũng chỉ là thứ bề ngoài lớt phớt để thi cử làm quan. Cả dân tộc chẳng có ai có tư tưởng riêng, chẳng ai dám nói cái ǵ lệch khỏi cái đă ghi trong sách. Đến kiến trúc cũng không có lấy một cái ǵ mới, xây rập khuôn như Tàu, nhưng nhỏ và xấu hơn. Hội họa th́ trống trơn. Từ vua đến dân chủ yếu thích tử vi, bói toán.
Tuyệt vời làm sao cho một nền văn hiến mấy ngàn năm.
Trà Đóa