BigBoy
14-03-2021, 05:48
Sáng hôm nay đang ngồi viết với nhau, chẳng biết cái ư nghĩ lan man nào đă xui anh Sen đột ngột bảo tôi:
– Này! Tri ạ, cái mặt anh trông thế nào ấy. Quả thực không chơi được!
Tôi ngửng đầu lên. Anh đang cười mỉm nh́n tôi. Tôi cười gượng. Và tự nhiên tôi buồn. Tôi nhớ đến cái lần đầu tiên tôi được gặp anh Đa. Sen giới thiệu chúng tôi, chúng tôi bắt tay nhau. Câu chuyện rất chóng trở nên thân mật. Bởi anh Đa và tôi là người đồng quận. Nhất là tôi đă được xem những bức vẽ của anh ngay từ hồi tôi chưa ra khỏi trường.
Tôi mến anh ngay. Anh nói chuyện rất có duyên. Cũng như tất cả những người đă chịu nhiều đau khổ quá, anh có tài làm cho người nghe chuyện của anh phải cười. Cười không nhịn được. Nhưng cười rồi mà ngao ngán ḷng. Chẳng biết những người khác được nghe chuyện anh Đa có thế không! Tôi th́ tôi đă thấy buồn. Tôi cứ nghĩ đến ba cái buồn của đời anh, cái buồn thứ nhất, làm thế nào mà nói được ra đây? Mà có nói sợ người ta cũng chỉ cười anh Đa, hoặc cười tôi là thích làm bộ điệu. Cái buồn thứ hai dễ nói hơn bởi người ta hiểu được hơn: ấy là cái buồn cảnh nhà nghèo. Cái buồn thứ ba khi nhàm tai, ấy là một cái buồn mà người ta phải nghe nói đến đă nhiều quá mất rồi: Cái buồn nhân t́nh đi lấy chồng! Tôi đă cười và có lẽ bây giờ tôi cũng c̣n cười, nếu anh Đa, nếu chỉ là một cậu học tṛ mới lớn lên. Đằng này anh đă ngoài tam tuần. Mà không vợ không con. Chao ôi! Có thể rằng cái buồn kia âm ỷ trong ḷng anh những từ ngày anh chưa hai mươi tuổi. Một cái buồn dằng dặc. Và tôi thấy tôi thương lắm, thương anh, thương tôi, thương cho đời hai ta. Tôi lại càng mến anh thêm nữa. Mến như một tâm hồn khao khát gặp một tâm hồn khao khát. Nhưng có bao giờ anh hiểu như thế, hỡi anh Đa mà đời có những ba mối buồn!
Anh không hiểu thật. Cách đây hơi lâu, một hôm đi chơi phố về anh Sen bảo tôi:
Tôi vừa gặp anh Đa. Tôi rủ anh Đa đến chơi với anh. Nhưng Đa từ chối. Anh ấy bảo: anh ấy sợ Tri lắm. Trông cái mặt Tri….không chơi được. Đa hỏi tôi măi: Tri làm sao thế? Hay là Tri không thích đùa? Mặt hắn có một cái ǵ khó tả!
Khó tả? Đó là một cách nói. Tôi th́ tôi hiểu rồi. Tôi hiểu anh muốn bảo: cái mặt tôi lạnh như nước đá và ngượng nghịu và vô duyên, và lố bịch và đủ hết. Tôi cười gượng và tôi buồn….chao ôi là buồn!
Hỡi thượng đế mà người ta đồn là rất công b́nh và chỉ làm toàn những điều nhân, sao Người lại cho tôi một cái mặt tai hại cho tôi đến thế? Một cái mặt…nó thế nào! Ai chỉ gặp tôi có một lần cũng phải có một cảm tưởng khó chịu về tôi, mặc dù tôi gặp ai cũng cố làm ḿnh không đến nỗi là một thằng đáng ghét. Tôi lễ phép, tôi nhă nhặn, hay thân mật tùy từng trường hợp. Tôi lựa ư mỗi người để chiều người. Thật công toi! Bởi rồi người ta cứ phải ghét tôi, ghét tôi tuy không có cớ để mà ghét mới khổ cho tôi chứ. Tôi khinh khỉnh ư? Tôi ngạo nghễ ư? Tôi lèo lá quá ư? Hay trái lại tôi khúm núm, tôi đê tiện quá. Hay là tôi thô tục. Không, không, họ không nói thế. Họ biết tôi không có một tí ǵ như thế. Nhưng cái mặt tôi…trông làm sao ấy. Chao ôi, chao ôi thế th́ tôi c̣n biết làm sao bây giờ! Sinh ra cái mặt tôi là giời…
Hồi c̣n nhỏ tôi phải xa nhà từ khi mới bảy tám tuổi đầu. Tôi ra tỉnh học. Tôi trọ tại một nhà bà d́. Cả một căn gác mênh mông chỉ có tôi và Đức – người con trai của d́ tôi. Đức xấp xỉ tuổi tôi và học cùng trường với tôi. Anh thích đi sớm hơn hoặc muộn hơn. Và bao giờ anh cũng đi với Ḱnh, con ông đội Thảo bên hàng xóm. D́ tôi thấy tôi cứ lủi thủi một ḿnh, ư chừng nghĩ cũng thương. Một hôm d́ gọi Đức vào mắng Đức:
Mày hư quá! Sao đi học không bảo em đi với? Nhà có hai anh em cũng đứa đi trước đứa đi sau. Từ mai c̣n thế rồi tao bảo! Rồi d́ tôi dịu dàng bảo tôi:
Cháu cứ đi với nó. Nếu nó không chịu đi với cháu hay bắt nạt cháu th́ cháu cứ bảo d́. D́ trị cho nó biết.
Tôi cúi đầu. Tuy c̣n bé tôi đă hiểu rằng: d́ tôi làm thế chẳng ích ǵ. Mà lại có hại cho tôi là khác nữa. Sự yêu hay ghét cũng như những ư nghĩ của người ta không thể dùng quyền mà ép buộc. Không thích đi với tôi thế nào Đức chẳng sinh hờn oán tôi. Nghĩ thế nên khi chỉ có một ḿnh tôi với Đức, tôi phải bảo:
D́ nói thế nhưng nếu anh không muốn đi với tôi th́ cứ đi một ḿnh. D́ chẳng biết đâu mà sợ. Không biết nghĩ thế nào mà Đức bảo:
Sợ th́ tao không sợ. Nhưng từ mai tao cứ đi với mày cũng được. Chúng ta gọi thằng Ḱnh nữa, cả ba thằng cùng đi.
Tôi rất mừng. Tôi mua kẹo về đăi Đức. Chúng tôi vừa nhai kẹo vừa cười cười nói nói, vui như ngày Tết mặc cái áo kép mới và cái quần trúc bâu c̣n sột soạt chạy thi nhau trên đường để đến mừng tuổi ấy.
Sáng hôm sau chúng tôi dồn sách vở của cả hai vào một cái cặp. Đức đi trước, tôi cắp cặp theo sau. Chúng tôi đi từ nhà trong ra. D́ tôi trông chúng tôi mỉm cười. Mặt tôi hớn hở! Nhưng thú thật cũng có hơi ngường ngượng – Th́ cũng giống như một cô con gái mặc cái áo mới ḿnh chưa quen. Chúng tôi sang nhà bên cạnh gọi Ḱnh. Ḱnh c̣n đang ăn xôi, miệng phúm phím chạy ra. Chúng tôi mỉm cười và gật đầu chào nhau, Ḱnh hỏi:
– Cả Tri cũng đi đấy à?
Đức gật đầu. Ḱnh có vẻ nghĩ ngợi một loáng. Rồi anh bảo:
Thôi hai đứa chúng mày đi trước. Tớ ăn rồi đi sau. Tôi vội bảo:
Anh cứ ăn, chúng tôi đứng đợi.
Anh xua tay và lắc đầu lia lịa:
Không, không. Tớ ăn c̣n lâu lắm. Chúng mày cứ đi. Cứ đi đi nhé. Ḱnh chạy tọt vào nhà trong, Đức bảo tôi:
– Mày đứng đợi đây một tí. Tao vào nhà xem sao.
Anh vào nhà. Hai anh nói chuyện với nhau đến hơn mười phút. Rồi Đức chạy ra kéo tôi đi.
Thôi kệ nó, chúng ḿnh đi đi.
Anh ấy chưa ăn xong kia à?
Xong rồi. Có một nắm xôi vừa bằng quả sung…
Thế th́ ta đợi anh ấy một lát.
Không đợi. Nó bảo: chúng ḿnh đi trước.
Đi được một quăng, Đức buột miệng bảo tôi:
Nó không thích đi với mày. Tôi sửng sốt:
V́ sao vậy? Tôi xấu chơi đến thế?
Không phải – không phải.
Hay là tôi vô ư mếch ḷng anh ấy điều ǵ?
Cũng không phải nốt. Nhưng nó bảo trông mày….làm sao ấy. Nó không thích mày.
Một chục năm sau. Chỉ c̣n vài ba năm nữa là tôi đă hai mươi – Đức cũng thế – Tôi thấy chúng tôi thay đổi. Tiếng nói khác đi. Mặt hơi trứng cá. Đức thích lăng quăng đi chơi phố. C̣n tôi đột nhiên sinh đăng trí và rất lắm lúc thành vẩn vơ. Một người nữa cũng thay đổi như Đức và tôi ấy là cô Nhung. Nhung con bà Thụy Thành, bạn của d́ tôi. Nhà Nhung ở liền bên. Trước kia những ngày nghỉ Nhung vẫn thương hay sang nhà d́ tôi đánh rải gianh với Đức. Tôi không được rủ chơi bao giờ cả. Tôi chỉ lẳng lặng đứng nh́n họ chơi. Bây giờ Nhung cũng nhớn vọt lên. Tóc bỏ rơi óng ánh như tơ và đă khá dài. Mắt long lanh. Má ửng hồng. Tiếng nói mềm hơn cũng như quần áo đă sửa sang hơn trước. Tuy vậy Nhung vẫn qua lại nhà d́ tôi một cách tự nhiên như thường. Nhung qua lại để nhờ Đức giảng cho một cái tính khó, hay giúp cho một vài ư để làm một bài luận văn Nhung nghĩ hàng buổi chưa ra câu nào. Tôi ngấm ngầm ghen với Đức. Và tôi thầm mong cho có khi nào Nhung đem sách sang mà không gặp Đức để tôi được giúp Nhung một lần. Nhưng không khi nào cả. Bởi Nhung có chắc chắn là có Đức ở nhà th́ mới sang.
May cho tôi, một lần Nhung sang th́ Đức đang bận học bài thi. Tôi th́ học xong rồi, đang tập vẽ. Đức bảo Nhung:
Tôi mải quá. Chú Tri ấy rỗi. Cô đưa sách chú ấy giảng cho mà làm. Tôi thấy tim đập mau thon thót. Ấy là tôi sung sướng. Tôi cố tươi cười, ngừng bút vẽ ngẩng đầu lên ngóng đợi. Nhung ngập ngừng một chút, rồi Nhung kêu lên:
– À, thôi em nghĩ ra được rồi. Em về làm đây.
Tôi toan mếu, tôi đau đớn lắm. Nhưng cũng chưa đau đớn bằng hôm sau Đức vừa cười hi hí vừa khoe với tôi:
Cô ả Nhung hôm nay phải phạt. Cái tính đố hôm qua chưa làm. Lúc bấy giờ kêu nghĩ ra rồi. Kỳ t́nh th́ cô ả có nghĩ ra được cái năm kia. Nó oán tôi ghê lắm nhé….
Tôi sầm mặt. Tôi c̣n đang t́m một cái ǵ để nói lảng đi cho đỡ ngượng th́ Đức bảo:
Cho đáng kiếp. Ai bảo hỏi Tri không chịu hỏi. Rồi anh nh́n tôi nói tiếp:
Này Tri ạ. Không hiểu sao Nhung nó sợ Tri lắm nhé. Nó bảo nó không dám hỏi Tri. Trông Tri…thế nào!
Vâng, vâng! Tôi biết rồi!…
Năm sau tôi đỗ bằng tốt nghiệp thành chung. Nhà nghèo như nhà tôi mà được học hành đến bậc ấy cũng là may lắm. Kể tốn kém có đến quá nửa cơ nghiệp rồi. Tôi bỏ học. Tôi nghĩ đến Nhung, trái tim rơm rớm máu. Tôi nghĩ đến những thiếu nữ khác đẹp hay xấu mà tôi đă gặp. Tôi nghĩ đến sự ơ hờ của bao người. Ḷng tôi buồn như một con chim lạc vào cái lúc chiều thẫm cho đất trời thành mênh mông.
Nhưng ở những người trẻ tuổi nhà nghèo những cái buồn thường phải sớm nhường chỗ cho những cái lo. Toàn là những cái lo tầm thường mà đến làm ta bực ḿnh. Ấy là cái lo không có gạo ăn, không có tiền mua thuốc cho một người mẹ ốm hay mua bát canh để cúng cha, không có áo cho thằng em trai vào vụ rét sắp tới này, hay không t́m được chỗ gả chồng cho một đứa em gái nhan sắc kém lại không có vốn. Những cái lo nhỏ nhặt, tủn mủn hơn thế nữa nhưng vẫn là phải lo.
Một hôm tôi xách một va ly nhỏ và cũ kỹ đáp xe lửa một ḿnh vào Nam. Lần đầu tiên tôi được đi xe. Ḷng tôi phấp phới bao nhiêu là hy vọng. Tôi hy vọng kiếm được cơm ăn và kiếm được nhiều tiền. Tôi hy vọng được nh́n rộng, biết xa. Hy vọng có thể mua sách để học thêm, đọc báo chí cho thỏa thích, cọ sát cái trí óc thô sơ của tôi với óc người thiên hạ. Cũng có cả hy vọng gặp mặt một người đàn bà không thờ ơ với tôi. Người ta bảo, vào Nam Kỳ, là đất bị ảnh hưởng nhiều của Tây Phương. T́nh cảm đấy bồng bột, những cử chỉ bề ngoài ít khép nép rụt rè; đàn ông đàn bà giao thiệp tự do hơn; những tâm hồn không thiếu sự nồng nàn cũng như trời có nhiều màu rực rỡ. Như thế th́ những cuộc trao duyên phải dễ dàng. Lo ǵ tôi không t́m được bạn?
Tôi sa vào một hiệu thợ may. Công việc của tôi rất linh tinh. Tôi giữ sổ sách và viết thư từ. Tôi cắp cặp đến những nhà người Pháp, đến các trại lính, các tàu binh để nhận hàng và giới thiệu hàng. Tôi lại đạp máy hoặc làm khuy. Tối đến tôi dạy mấy người thợ học để kiếm thêm một tháng vài chục bạc. Hồi ấy tiền tôi không thiếu thốn quá như trước nữa, nhưng mà t́nh…
Bao nhiêu lần thất bại, khiến bây giờ tôi sợ những thiếu nữ đi đường. Những nữ sinh nhí nhảnh không c̣n hợp với lứa tuổi tôi và nghề nghiệp của tôi. Và tôi rất trọng những tâm hồn trong sáng. Những cô bán hàng dành riêng cho những kẻ mua hàng và những cậu có nhiều th́ giờ để phất phơ. Gái giang hồ th́ bẩn thỉu. Tôi phải lánh xa tất cả những hạng người vừa mới kể. Tôi định t́m những người gần gũi hơn, gần gũi tôi hơn. Tôi để ư đến những cô gái làm khuy nút. Sau khi đă quan sát rơ t́nh h́nh xưởng thợ, tôi tính với tôi như thế này: Thợ gái có năm cô th́ cô Tám đă có chồng. C̣n lại bốn cô. Thợ trai có bảy người nhưng may mắn cho tôi là đă có đến bốn người có vợ. Nếu c̣n có đến bốn người chưa có vợ th́ tôi đành là không có phần. Phúc là lại c̣n thừa một cô thợ gái, tôi sẽ cố chiếm ḷng cô tư B́nh.
Giá tôi yêu tôi hơn một chút nữa th́ tôi phải tả B́nh với một cái dáng h́nh mộng mơ hơn. Nhưng tôi yêu sự thật thà. Mà muốn thật thà th́ phải nói là B́nh không đẹp lắm. Bảo cô xấu cũng được. Cái mũi lại to, c̣n cái miệng th́ lại cứ dẩu ra đằng trước. Tai hại nữa là cô lại có một cái răng bọc vàng. Đă thế người trông lại thưỡn thườn thườn. Uốn éo chẳng ra uốn éo. Cứng nhắc chẳng ra cứng nhắc. Chính ra th́ tôi muốn chữa cái nọ bằng cái kia. Tôi an ủi tôi bằng cách bảo tôi rằng: bàn tay cô dáng thon thon và tiếng nói của cô nghe rất ấm. Thế là được, cần ǵ đẹp, miễn là có duyên. Vậy tôi nhất định cho là cô có duyên lắm lắm. Và tôi lợi dụng từng dịp để có thể ngồi gần cô, chuyện tṛ cùng cô. Những lúc không bận đi đâu cũng không bận coi hàng tôi thích làm khuy. Cô B́nh dạy tôi làm. Tôi sướng run người mỗi khi tôi có thể chạm tay tôi vào tay cô một cái. Trời đất ơi, một cái tay đàn bà. Những buổi sáng thấy cô đến, tôi mỉm cười để chào cô. Những ngày cuối tháng được thay chủ phát lương, tôi hay bảo nhỏ với cô câu này:
Cô Tư đấy hả? Tôi đă phải đếm sẵn để riêng cho cô trong túi tôi đây rồi.
Dậy hả?
Và cô nhếch mép để hở cái răng bọc vàng. Tôi phải cố bảo tôi rằng: đấy là một nụ cười. Rồi tôi mơ màng….Như thế được nửa năm, tôi sốt ruột. Tôi thấy cần phải nói. Nhưng nói ra thế nào? Tôi ngậpngừng lâu lắm. Cứ nhất định nói rồi lại nhất định để thủng thỉnh rồi hăy nói. Rồi lại nhất định là phải nói. Mỗi lần tôi nhất định là một lần tim tôi nhảy chồm lên như một mụ đàn bà ghen tuông. Nó mệt. Nó bị đau không biết chừng. Thôi th́ tôi nói đi cho nó rồi!…
Một buổi trưa tôi nghĩ thế. Tôi hồi hộp đi vào xưởng thợ. Bọn thợ ăn cơm xong chạy sang hiệu cà phê cả. Chỉ c̣n vài anh ngủ mệt, không đáng ngại. Tôi rón rén lại gần cô Tư. Cô ngồi tựa lưng vào cái tủ đang cầm chiếc kéo cắt móng tay. Tôi ngồi xuống trước mặt cô. Người tôi sốt rét lên. Có lúc tôi thấy váng vất như đứng lơ lửng trên không khí. Một lúc lâu tôi mới run run gọi khẽ:
– Cô Tư à!
Cô vẫn nh́n cái kéo.
– Ǵ dậy anh?
Tôi không nói nữa. Tôi nh́n cô tṛng trọc. Tôi có ư dùng cái nh́n của tôi thay cho lời nói. Cô ngước mắt lên. Cô sửng sốt hiện ra nét mặt. Tôi choáng váng người khi thấy cô kêu lên rằng:
Trời ơi! Ăn Ba ngó ǵ mà kỳ dậy? Chà! Coi sợ quá! Rồi cô lay Bảy Huế nằm ngủ ngay gần đấy:
Ăn Bảy, ăn Bảy! Nè, dậy coi anh Ba Tri, ăn ngó tôi nè! Coi kỳ góa heng!
Mặt tôi nóng rực. Tôi chạy trốn. Cô Tư cười rú lên…Ngay chiều hôm ấy tôi đến nằm nhà một người bạn. Tôi sợ gặp cô Tư và bọn thợ nơi tôi làm quá. Có lẽ bấy giờ họ vẫn c̣n bàn chuyện của tôi mà cười. Tôi thẹn chết. Mười giờ khuya hôm ấy tôi về thu xếp quần áo và xin với chủ cho tôi không làm nữa. Sáng sớm hôm sau tôi khuân ḥm ra đi.
Tôi đă tưởng suốt đời tôi chẳng gặp t́nh. Nhưng mà tôi đă gặp. Và gặp một cách giản dị không ai ngờ.
Tôi về Bắc. Mẹ tôi bảo tôi nên lấy vợ. Tôi lấy vợ. Vợ tôi là một cô gái nhà quê không đẹp, có lẽ xấu nhưng được cái cũng là đàn bà mà lại thuộc cái hạng đặt đâu ngồi đấy. H́nh như y cũng nhận thấy cái mặt tôi làm sao ấy. Bởi mấy tháng đầu tôi thấy y buồn bă. Tôi cũng buồn. Nhưng rồi cũng quen đi. Cái ǵ lâu mà lại chẳng quen? Kể cả một cái mặt không chơi được.
Một hôm tôi thấy y nh́n tôi mỉm cười. Tôi gần ngất đi. Tôi lảo đảo. Thiếu một chút nữa tôi ngă lộn từ trên giường xuống đất. Y sợ hăi và đỡ lấy đầu tôi.
Ô hay! Làm sao thế, làm sao thế?
Không, không….
Thế sao đảo đồng đảo địa? Hay say rượu? Tôi mỉm cười:
Say em!
Và tôi nắm lấy bàn tay y. Y vội vàng rụt bàn tay lại. Y đỏ mặt. Y đập tay vào đầu tôi bảo:
– “Nợ” lắm!
Tôi muốn vừa chạy vừa kêu lên như nhà bác học:
Tôi đă thấy! Tôi đă thấy, tôi đă t́m thấy người t́nh của tôi đây rồi!. Tiếu thuyết thứ bảy
– Này! Tri ạ, cái mặt anh trông thế nào ấy. Quả thực không chơi được!
Tôi ngửng đầu lên. Anh đang cười mỉm nh́n tôi. Tôi cười gượng. Và tự nhiên tôi buồn. Tôi nhớ đến cái lần đầu tiên tôi được gặp anh Đa. Sen giới thiệu chúng tôi, chúng tôi bắt tay nhau. Câu chuyện rất chóng trở nên thân mật. Bởi anh Đa và tôi là người đồng quận. Nhất là tôi đă được xem những bức vẽ của anh ngay từ hồi tôi chưa ra khỏi trường.
Tôi mến anh ngay. Anh nói chuyện rất có duyên. Cũng như tất cả những người đă chịu nhiều đau khổ quá, anh có tài làm cho người nghe chuyện của anh phải cười. Cười không nhịn được. Nhưng cười rồi mà ngao ngán ḷng. Chẳng biết những người khác được nghe chuyện anh Đa có thế không! Tôi th́ tôi đă thấy buồn. Tôi cứ nghĩ đến ba cái buồn của đời anh, cái buồn thứ nhất, làm thế nào mà nói được ra đây? Mà có nói sợ người ta cũng chỉ cười anh Đa, hoặc cười tôi là thích làm bộ điệu. Cái buồn thứ hai dễ nói hơn bởi người ta hiểu được hơn: ấy là cái buồn cảnh nhà nghèo. Cái buồn thứ ba khi nhàm tai, ấy là một cái buồn mà người ta phải nghe nói đến đă nhiều quá mất rồi: Cái buồn nhân t́nh đi lấy chồng! Tôi đă cười và có lẽ bây giờ tôi cũng c̣n cười, nếu anh Đa, nếu chỉ là một cậu học tṛ mới lớn lên. Đằng này anh đă ngoài tam tuần. Mà không vợ không con. Chao ôi! Có thể rằng cái buồn kia âm ỷ trong ḷng anh những từ ngày anh chưa hai mươi tuổi. Một cái buồn dằng dặc. Và tôi thấy tôi thương lắm, thương anh, thương tôi, thương cho đời hai ta. Tôi lại càng mến anh thêm nữa. Mến như một tâm hồn khao khát gặp một tâm hồn khao khát. Nhưng có bao giờ anh hiểu như thế, hỡi anh Đa mà đời có những ba mối buồn!
Anh không hiểu thật. Cách đây hơi lâu, một hôm đi chơi phố về anh Sen bảo tôi:
Tôi vừa gặp anh Đa. Tôi rủ anh Đa đến chơi với anh. Nhưng Đa từ chối. Anh ấy bảo: anh ấy sợ Tri lắm. Trông cái mặt Tri….không chơi được. Đa hỏi tôi măi: Tri làm sao thế? Hay là Tri không thích đùa? Mặt hắn có một cái ǵ khó tả!
Khó tả? Đó là một cách nói. Tôi th́ tôi hiểu rồi. Tôi hiểu anh muốn bảo: cái mặt tôi lạnh như nước đá và ngượng nghịu và vô duyên, và lố bịch và đủ hết. Tôi cười gượng và tôi buồn….chao ôi là buồn!
Hỡi thượng đế mà người ta đồn là rất công b́nh và chỉ làm toàn những điều nhân, sao Người lại cho tôi một cái mặt tai hại cho tôi đến thế? Một cái mặt…nó thế nào! Ai chỉ gặp tôi có một lần cũng phải có một cảm tưởng khó chịu về tôi, mặc dù tôi gặp ai cũng cố làm ḿnh không đến nỗi là một thằng đáng ghét. Tôi lễ phép, tôi nhă nhặn, hay thân mật tùy từng trường hợp. Tôi lựa ư mỗi người để chiều người. Thật công toi! Bởi rồi người ta cứ phải ghét tôi, ghét tôi tuy không có cớ để mà ghét mới khổ cho tôi chứ. Tôi khinh khỉnh ư? Tôi ngạo nghễ ư? Tôi lèo lá quá ư? Hay trái lại tôi khúm núm, tôi đê tiện quá. Hay là tôi thô tục. Không, không, họ không nói thế. Họ biết tôi không có một tí ǵ như thế. Nhưng cái mặt tôi…trông làm sao ấy. Chao ôi, chao ôi thế th́ tôi c̣n biết làm sao bây giờ! Sinh ra cái mặt tôi là giời…
Hồi c̣n nhỏ tôi phải xa nhà từ khi mới bảy tám tuổi đầu. Tôi ra tỉnh học. Tôi trọ tại một nhà bà d́. Cả một căn gác mênh mông chỉ có tôi và Đức – người con trai của d́ tôi. Đức xấp xỉ tuổi tôi và học cùng trường với tôi. Anh thích đi sớm hơn hoặc muộn hơn. Và bao giờ anh cũng đi với Ḱnh, con ông đội Thảo bên hàng xóm. D́ tôi thấy tôi cứ lủi thủi một ḿnh, ư chừng nghĩ cũng thương. Một hôm d́ gọi Đức vào mắng Đức:
Mày hư quá! Sao đi học không bảo em đi với? Nhà có hai anh em cũng đứa đi trước đứa đi sau. Từ mai c̣n thế rồi tao bảo! Rồi d́ tôi dịu dàng bảo tôi:
Cháu cứ đi với nó. Nếu nó không chịu đi với cháu hay bắt nạt cháu th́ cháu cứ bảo d́. D́ trị cho nó biết.
Tôi cúi đầu. Tuy c̣n bé tôi đă hiểu rằng: d́ tôi làm thế chẳng ích ǵ. Mà lại có hại cho tôi là khác nữa. Sự yêu hay ghét cũng như những ư nghĩ của người ta không thể dùng quyền mà ép buộc. Không thích đi với tôi thế nào Đức chẳng sinh hờn oán tôi. Nghĩ thế nên khi chỉ có một ḿnh tôi với Đức, tôi phải bảo:
D́ nói thế nhưng nếu anh không muốn đi với tôi th́ cứ đi một ḿnh. D́ chẳng biết đâu mà sợ. Không biết nghĩ thế nào mà Đức bảo:
Sợ th́ tao không sợ. Nhưng từ mai tao cứ đi với mày cũng được. Chúng ta gọi thằng Ḱnh nữa, cả ba thằng cùng đi.
Tôi rất mừng. Tôi mua kẹo về đăi Đức. Chúng tôi vừa nhai kẹo vừa cười cười nói nói, vui như ngày Tết mặc cái áo kép mới và cái quần trúc bâu c̣n sột soạt chạy thi nhau trên đường để đến mừng tuổi ấy.
Sáng hôm sau chúng tôi dồn sách vở của cả hai vào một cái cặp. Đức đi trước, tôi cắp cặp theo sau. Chúng tôi đi từ nhà trong ra. D́ tôi trông chúng tôi mỉm cười. Mặt tôi hớn hở! Nhưng thú thật cũng có hơi ngường ngượng – Th́ cũng giống như một cô con gái mặc cái áo mới ḿnh chưa quen. Chúng tôi sang nhà bên cạnh gọi Ḱnh. Ḱnh c̣n đang ăn xôi, miệng phúm phím chạy ra. Chúng tôi mỉm cười và gật đầu chào nhau, Ḱnh hỏi:
– Cả Tri cũng đi đấy à?
Đức gật đầu. Ḱnh có vẻ nghĩ ngợi một loáng. Rồi anh bảo:
Thôi hai đứa chúng mày đi trước. Tớ ăn rồi đi sau. Tôi vội bảo:
Anh cứ ăn, chúng tôi đứng đợi.
Anh xua tay và lắc đầu lia lịa:
Không, không. Tớ ăn c̣n lâu lắm. Chúng mày cứ đi. Cứ đi đi nhé. Ḱnh chạy tọt vào nhà trong, Đức bảo tôi:
– Mày đứng đợi đây một tí. Tao vào nhà xem sao.
Anh vào nhà. Hai anh nói chuyện với nhau đến hơn mười phút. Rồi Đức chạy ra kéo tôi đi.
Thôi kệ nó, chúng ḿnh đi đi.
Anh ấy chưa ăn xong kia à?
Xong rồi. Có một nắm xôi vừa bằng quả sung…
Thế th́ ta đợi anh ấy một lát.
Không đợi. Nó bảo: chúng ḿnh đi trước.
Đi được một quăng, Đức buột miệng bảo tôi:
Nó không thích đi với mày. Tôi sửng sốt:
V́ sao vậy? Tôi xấu chơi đến thế?
Không phải – không phải.
Hay là tôi vô ư mếch ḷng anh ấy điều ǵ?
Cũng không phải nốt. Nhưng nó bảo trông mày….làm sao ấy. Nó không thích mày.
Một chục năm sau. Chỉ c̣n vài ba năm nữa là tôi đă hai mươi – Đức cũng thế – Tôi thấy chúng tôi thay đổi. Tiếng nói khác đi. Mặt hơi trứng cá. Đức thích lăng quăng đi chơi phố. C̣n tôi đột nhiên sinh đăng trí và rất lắm lúc thành vẩn vơ. Một người nữa cũng thay đổi như Đức và tôi ấy là cô Nhung. Nhung con bà Thụy Thành, bạn của d́ tôi. Nhà Nhung ở liền bên. Trước kia những ngày nghỉ Nhung vẫn thương hay sang nhà d́ tôi đánh rải gianh với Đức. Tôi không được rủ chơi bao giờ cả. Tôi chỉ lẳng lặng đứng nh́n họ chơi. Bây giờ Nhung cũng nhớn vọt lên. Tóc bỏ rơi óng ánh như tơ và đă khá dài. Mắt long lanh. Má ửng hồng. Tiếng nói mềm hơn cũng như quần áo đă sửa sang hơn trước. Tuy vậy Nhung vẫn qua lại nhà d́ tôi một cách tự nhiên như thường. Nhung qua lại để nhờ Đức giảng cho một cái tính khó, hay giúp cho một vài ư để làm một bài luận văn Nhung nghĩ hàng buổi chưa ra câu nào. Tôi ngấm ngầm ghen với Đức. Và tôi thầm mong cho có khi nào Nhung đem sách sang mà không gặp Đức để tôi được giúp Nhung một lần. Nhưng không khi nào cả. Bởi Nhung có chắc chắn là có Đức ở nhà th́ mới sang.
May cho tôi, một lần Nhung sang th́ Đức đang bận học bài thi. Tôi th́ học xong rồi, đang tập vẽ. Đức bảo Nhung:
Tôi mải quá. Chú Tri ấy rỗi. Cô đưa sách chú ấy giảng cho mà làm. Tôi thấy tim đập mau thon thót. Ấy là tôi sung sướng. Tôi cố tươi cười, ngừng bút vẽ ngẩng đầu lên ngóng đợi. Nhung ngập ngừng một chút, rồi Nhung kêu lên:
– À, thôi em nghĩ ra được rồi. Em về làm đây.
Tôi toan mếu, tôi đau đớn lắm. Nhưng cũng chưa đau đớn bằng hôm sau Đức vừa cười hi hí vừa khoe với tôi:
Cô ả Nhung hôm nay phải phạt. Cái tính đố hôm qua chưa làm. Lúc bấy giờ kêu nghĩ ra rồi. Kỳ t́nh th́ cô ả có nghĩ ra được cái năm kia. Nó oán tôi ghê lắm nhé….
Tôi sầm mặt. Tôi c̣n đang t́m một cái ǵ để nói lảng đi cho đỡ ngượng th́ Đức bảo:
Cho đáng kiếp. Ai bảo hỏi Tri không chịu hỏi. Rồi anh nh́n tôi nói tiếp:
Này Tri ạ. Không hiểu sao Nhung nó sợ Tri lắm nhé. Nó bảo nó không dám hỏi Tri. Trông Tri…thế nào!
Vâng, vâng! Tôi biết rồi!…
Năm sau tôi đỗ bằng tốt nghiệp thành chung. Nhà nghèo như nhà tôi mà được học hành đến bậc ấy cũng là may lắm. Kể tốn kém có đến quá nửa cơ nghiệp rồi. Tôi bỏ học. Tôi nghĩ đến Nhung, trái tim rơm rớm máu. Tôi nghĩ đến những thiếu nữ khác đẹp hay xấu mà tôi đă gặp. Tôi nghĩ đến sự ơ hờ của bao người. Ḷng tôi buồn như một con chim lạc vào cái lúc chiều thẫm cho đất trời thành mênh mông.
Nhưng ở những người trẻ tuổi nhà nghèo những cái buồn thường phải sớm nhường chỗ cho những cái lo. Toàn là những cái lo tầm thường mà đến làm ta bực ḿnh. Ấy là cái lo không có gạo ăn, không có tiền mua thuốc cho một người mẹ ốm hay mua bát canh để cúng cha, không có áo cho thằng em trai vào vụ rét sắp tới này, hay không t́m được chỗ gả chồng cho một đứa em gái nhan sắc kém lại không có vốn. Những cái lo nhỏ nhặt, tủn mủn hơn thế nữa nhưng vẫn là phải lo.
Một hôm tôi xách một va ly nhỏ và cũ kỹ đáp xe lửa một ḿnh vào Nam. Lần đầu tiên tôi được đi xe. Ḷng tôi phấp phới bao nhiêu là hy vọng. Tôi hy vọng kiếm được cơm ăn và kiếm được nhiều tiền. Tôi hy vọng được nh́n rộng, biết xa. Hy vọng có thể mua sách để học thêm, đọc báo chí cho thỏa thích, cọ sát cái trí óc thô sơ của tôi với óc người thiên hạ. Cũng có cả hy vọng gặp mặt một người đàn bà không thờ ơ với tôi. Người ta bảo, vào Nam Kỳ, là đất bị ảnh hưởng nhiều của Tây Phương. T́nh cảm đấy bồng bột, những cử chỉ bề ngoài ít khép nép rụt rè; đàn ông đàn bà giao thiệp tự do hơn; những tâm hồn không thiếu sự nồng nàn cũng như trời có nhiều màu rực rỡ. Như thế th́ những cuộc trao duyên phải dễ dàng. Lo ǵ tôi không t́m được bạn?
Tôi sa vào một hiệu thợ may. Công việc của tôi rất linh tinh. Tôi giữ sổ sách và viết thư từ. Tôi cắp cặp đến những nhà người Pháp, đến các trại lính, các tàu binh để nhận hàng và giới thiệu hàng. Tôi lại đạp máy hoặc làm khuy. Tối đến tôi dạy mấy người thợ học để kiếm thêm một tháng vài chục bạc. Hồi ấy tiền tôi không thiếu thốn quá như trước nữa, nhưng mà t́nh…
Bao nhiêu lần thất bại, khiến bây giờ tôi sợ những thiếu nữ đi đường. Những nữ sinh nhí nhảnh không c̣n hợp với lứa tuổi tôi và nghề nghiệp của tôi. Và tôi rất trọng những tâm hồn trong sáng. Những cô bán hàng dành riêng cho những kẻ mua hàng và những cậu có nhiều th́ giờ để phất phơ. Gái giang hồ th́ bẩn thỉu. Tôi phải lánh xa tất cả những hạng người vừa mới kể. Tôi định t́m những người gần gũi hơn, gần gũi tôi hơn. Tôi để ư đến những cô gái làm khuy nút. Sau khi đă quan sát rơ t́nh h́nh xưởng thợ, tôi tính với tôi như thế này: Thợ gái có năm cô th́ cô Tám đă có chồng. C̣n lại bốn cô. Thợ trai có bảy người nhưng may mắn cho tôi là đă có đến bốn người có vợ. Nếu c̣n có đến bốn người chưa có vợ th́ tôi đành là không có phần. Phúc là lại c̣n thừa một cô thợ gái, tôi sẽ cố chiếm ḷng cô tư B́nh.
Giá tôi yêu tôi hơn một chút nữa th́ tôi phải tả B́nh với một cái dáng h́nh mộng mơ hơn. Nhưng tôi yêu sự thật thà. Mà muốn thật thà th́ phải nói là B́nh không đẹp lắm. Bảo cô xấu cũng được. Cái mũi lại to, c̣n cái miệng th́ lại cứ dẩu ra đằng trước. Tai hại nữa là cô lại có một cái răng bọc vàng. Đă thế người trông lại thưỡn thườn thườn. Uốn éo chẳng ra uốn éo. Cứng nhắc chẳng ra cứng nhắc. Chính ra th́ tôi muốn chữa cái nọ bằng cái kia. Tôi an ủi tôi bằng cách bảo tôi rằng: bàn tay cô dáng thon thon và tiếng nói của cô nghe rất ấm. Thế là được, cần ǵ đẹp, miễn là có duyên. Vậy tôi nhất định cho là cô có duyên lắm lắm. Và tôi lợi dụng từng dịp để có thể ngồi gần cô, chuyện tṛ cùng cô. Những lúc không bận đi đâu cũng không bận coi hàng tôi thích làm khuy. Cô B́nh dạy tôi làm. Tôi sướng run người mỗi khi tôi có thể chạm tay tôi vào tay cô một cái. Trời đất ơi, một cái tay đàn bà. Những buổi sáng thấy cô đến, tôi mỉm cười để chào cô. Những ngày cuối tháng được thay chủ phát lương, tôi hay bảo nhỏ với cô câu này:
Cô Tư đấy hả? Tôi đă phải đếm sẵn để riêng cho cô trong túi tôi đây rồi.
Dậy hả?
Và cô nhếch mép để hở cái răng bọc vàng. Tôi phải cố bảo tôi rằng: đấy là một nụ cười. Rồi tôi mơ màng….Như thế được nửa năm, tôi sốt ruột. Tôi thấy cần phải nói. Nhưng nói ra thế nào? Tôi ngậpngừng lâu lắm. Cứ nhất định nói rồi lại nhất định để thủng thỉnh rồi hăy nói. Rồi lại nhất định là phải nói. Mỗi lần tôi nhất định là một lần tim tôi nhảy chồm lên như một mụ đàn bà ghen tuông. Nó mệt. Nó bị đau không biết chừng. Thôi th́ tôi nói đi cho nó rồi!…
Một buổi trưa tôi nghĩ thế. Tôi hồi hộp đi vào xưởng thợ. Bọn thợ ăn cơm xong chạy sang hiệu cà phê cả. Chỉ c̣n vài anh ngủ mệt, không đáng ngại. Tôi rón rén lại gần cô Tư. Cô ngồi tựa lưng vào cái tủ đang cầm chiếc kéo cắt móng tay. Tôi ngồi xuống trước mặt cô. Người tôi sốt rét lên. Có lúc tôi thấy váng vất như đứng lơ lửng trên không khí. Một lúc lâu tôi mới run run gọi khẽ:
– Cô Tư à!
Cô vẫn nh́n cái kéo.
– Ǵ dậy anh?
Tôi không nói nữa. Tôi nh́n cô tṛng trọc. Tôi có ư dùng cái nh́n của tôi thay cho lời nói. Cô ngước mắt lên. Cô sửng sốt hiện ra nét mặt. Tôi choáng váng người khi thấy cô kêu lên rằng:
Trời ơi! Ăn Ba ngó ǵ mà kỳ dậy? Chà! Coi sợ quá! Rồi cô lay Bảy Huế nằm ngủ ngay gần đấy:
Ăn Bảy, ăn Bảy! Nè, dậy coi anh Ba Tri, ăn ngó tôi nè! Coi kỳ góa heng!
Mặt tôi nóng rực. Tôi chạy trốn. Cô Tư cười rú lên…Ngay chiều hôm ấy tôi đến nằm nhà một người bạn. Tôi sợ gặp cô Tư và bọn thợ nơi tôi làm quá. Có lẽ bấy giờ họ vẫn c̣n bàn chuyện của tôi mà cười. Tôi thẹn chết. Mười giờ khuya hôm ấy tôi về thu xếp quần áo và xin với chủ cho tôi không làm nữa. Sáng sớm hôm sau tôi khuân ḥm ra đi.
Tôi đă tưởng suốt đời tôi chẳng gặp t́nh. Nhưng mà tôi đă gặp. Và gặp một cách giản dị không ai ngờ.
Tôi về Bắc. Mẹ tôi bảo tôi nên lấy vợ. Tôi lấy vợ. Vợ tôi là một cô gái nhà quê không đẹp, có lẽ xấu nhưng được cái cũng là đàn bà mà lại thuộc cái hạng đặt đâu ngồi đấy. H́nh như y cũng nhận thấy cái mặt tôi làm sao ấy. Bởi mấy tháng đầu tôi thấy y buồn bă. Tôi cũng buồn. Nhưng rồi cũng quen đi. Cái ǵ lâu mà lại chẳng quen? Kể cả một cái mặt không chơi được.
Một hôm tôi thấy y nh́n tôi mỉm cười. Tôi gần ngất đi. Tôi lảo đảo. Thiếu một chút nữa tôi ngă lộn từ trên giường xuống đất. Y sợ hăi và đỡ lấy đầu tôi.
Ô hay! Làm sao thế, làm sao thế?
Không, không….
Thế sao đảo đồng đảo địa? Hay say rượu? Tôi mỉm cười:
Say em!
Và tôi nắm lấy bàn tay y. Y vội vàng rụt bàn tay lại. Y đỏ mặt. Y đập tay vào đầu tôi bảo:
– “Nợ” lắm!
Tôi muốn vừa chạy vừa kêu lên như nhà bác học:
Tôi đă thấy! Tôi đă thấy, tôi đă t́m thấy người t́nh của tôi đây rồi!. Tiếu thuyết thứ bảy