phanngoc
04-01-2016, 04:16
Viện Dưỡng Lăo - Nursing Home ở Mỹ
Bs Trần Công Bảo
Nỗi buồn của người Việt già ở Nursing Home
Cổ nhân có câu: “sinh, lăo, bệnh, tử”. Bốn giai đoạn này không ai có thể tránh khỏi. Chuẩn bị ứng phó với bệnh tật và tuổi già của ḿnh và của thân nhân ḿnh là điều ai cũng có dịp nghĩ tới, kể cả chính kẻ viết bài này là tôi cũng đang sắp sửa bước vào tuổi “thất thập cổ lai hi”.
Anh bạn thân của tôi, Bs. TNT từ lâu có đề nghị tôi viết một bài về “Viện Dưỡng Lăo” (VDL) để giúp bà con ḿnh có thêm một chút khái niệm về VDL v́ anh biết trong suốt 27 năm qua tôi đă liên tục săn sóc cho các cụ già tại các viện dưỡng lăo, và cũng đă là “Giám Đốc Y Tế” (Medical Director) của nhiều VDL trong vùng. Nay tôi muốn chia xẻ cùng qúy bạn một số kinh nghiệm và hiểu biết về VDL.
Trong Việt ngữ chúng ta thường dùng từ Viện Dưỡng Lăo, nhưng trong Anh ngữ th́ có nhiều từ khác nhau như Nursing home, Convalescent home, Rehabilitation and Nursing center, Skilled nursing facility (SNF), Rest home… Nói chung, VDL là một nơi cho những người bị yếu kém về thể xác không thể tự săn sóc cho ḿnh được trong cuộc sống hàng ngày. Thí dụ như không thể nấu nướng, giặt giũ, đi chợ… nặng hơn nữa như không đủ sức để làm những việc tối cần thiết cho cuộc sống như ăn uống, đi tiêu, đi tiểu… hoặc cần phải có thuốc men đúng lúc mà không thể tự làm được.
Khi nói tới VDL người ta thường chỉ nghĩ tới những người già mà thôi. Thật ra có nhiều người “trẻ” nhưng v́ tật bệnh không thể tự lo cho ḿnh được cần phải có sự giúp đỡ của SNF (skilled nursing facility). Vậy thế nào là VDL?
VDL là nơi cung cấp những dịch vụ cần thiết cho cuộc sống hàng ngày cho những người không đủ khả năng lo cho chính ḿnh. Tùy theo mức độ trầm trọng của bệnh tật mà có những VDL khác nhau:
1- Skilled Nursing Facility (SKF): là nơi cung cấp những dịch vụ cho những người bị khuyết tật nặng như tai biến mạch máu năo gây nên bán thân bất toại, hôn mê lâu dài, hoàn toàn không c̣n khả năng ngay cả trong việc ăn, nuốt, tiêu, tiểu… Thường thường tại SNF có hai phần: phục hồi (rehabilitation) và săn sóc sức khỏe (nursing care). Có những người sau khi được giải phẫu thay xương khớp háng (hip replacement), thay đầu gối (knee replacement), hay mổ tim (bypass, thay valve tim) … cần thời gian tập dượt để phục hồi (rehabilitation). Sau đó họ có thể về nhà sinh hoạt b́nh thường cùng gia đ́nh.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/snf-2.jpg
2- Intermediate care facility (ICF): cung cấp dịch vụ cho những người bệnh như tật nguyền, già cả nhưng không cần săn sóc cao cấp (intensive care). Thường thường những người này không có thân nhân để lo cho ḿnh nên phải vào đây ở cho đến ngày cuối cùng (custody care).
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/15192447-300x172.jpg
3- Assisted living facility (ALF): Thường thường những người vào ALF vẫn c̣n khả năng tự lo những nhu cầu căn bản như tắm rửa, thay quần áo, đi tiêu, đi tiểu một ḿnh được. Họ chỉ cần giúp đỡ trong việc bếp núc, theo dơi thuốc men và chuyên chở đi thăm bác sĩ, nhà thờ, chùa chiền hay mua sắm lặt vặt. Họ vẫn c̣n phần nào “độc lập”.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/Assisted-Living-300x200.jpg
4- VDL cho những người quá lú lẫn (Alzheimer facility): có những bệnh nhân bị lú lẫn nặng, đến nỗi không nhận ra người thân như vợ, chồng, con cháu nữa. Không biết tự đi vào buồng tắm, pḥng vệ sinh để làm những công việc tối thiểu. Họ không biết họ ở đâu, dễ đi lang thang và lạc đường. Nếu ở nhà th́ phải có người lo cho 24/24. Những VDL dành riêng cho những bệnh nhân này, thường là “locked facilty”, cửa ra vào được khóa lại để bệnh nhân không thể đi lạc ra ngoài. Cách đây khá lâu đă có trường hợp một bệnh nhân đi ra khỏi viện, lạc đường, bị xe lửa cán chết! Từ đó có locked facilty. Đôi khi cũng có những bệnh nhân được gắn alarm vào cổ chân. Nếu bệnh nhân đi qua cửa th́ alarm sẽ báo động và nhân viên sẽ kịp thời mang về lại.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/dola-11-300x200.jpg (http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/dola-11.jpg)
NHỮNG DỊCH VỤ ĐƯỢC CUNG CẤP TẠI VDL: Điều này tùy theo từng viện. Tuy nhiên những dịch vụ sau đây là cần thiết:
1- Pḥng ngủ.
2-Ăn uống
3-Theo dơi thuốc men
4-Những điều tối thiểu hàng ngày như tắm rửa, thay quần áo, vệ sinh cá nhân…
5-...24/24 lo cho những trường hợp bệnh khẩn cấp.
6-Sinh hoạt hàng ngày như giải trí, tôn giáo…
7- Vật lư trị liệu. Dịch vụ này rất quan trọng để giúp người bệnh có thể phục hồi càng nhiều càng tốt. Trong vật lư trị liệu có nhiều dịch vụ khác nhau:
a- Tập dượt (physical therapy): như tập đi, tập lên xuống cầu thang, tập tự vào giường ngủ hay ra khỏi giường một cách an toàn, không vấp ngă…
b- Speech therapy: tập nói, tập nuốt khi ăn uống… Có những bệnh nhân bị stroke, không thể nói hay ăn được, cần được tập để phục hồi chức năng này.
c- Occupational therapy: Tập mang giầy, bí tất (vớ)… Tập sử dụng bếp gaz, bếp điện cho an toàn để tránh bị tai nạn.
AI TRẢ TIỀN CHO VDL? Có nhiều nguồn tài trợ khác nhau:
1-Medicare
2-Medicaid (ở California là Medi-Cal).
3-Bảo hiểm tư, có nhiều người mua sẵn bảo hiểm cho VDL.
4-Tiền để dành của người bệnh (personal funds).
MEDICARE là do qũy liên bang, chỉ trả tối đa 100 ngày cho những bệnh nhân cần tập dượt để phục hồi chức năng tại một Skilled Nursing Facility (SNF). Thường những bệnh nhân bị stroke, găy xương… cần dịch vụ này. Medicare KHÔNG TRẢ cho custody care.
MEDICAID là do qũy liên bang và tiểu bang. Qũy này trả nhiều hay ít là tùy từng tiểu bang. Medicaid trả cho dịch vụ y tế và custody care.
BẢO HIỂM TƯ th́ tuy theo từng trường hợp sẽ có những quyền lợi khác nhau, nhưng thường rất hạn chế.
Hiện nay người ta ước lượng trên nước Mỹ có khoảng 1.4 triệu người sống trong 15,800 VDL. Các VDL này đặt dưới sự kiểm soát của bộ y tế, đặc biệt là do Center for Medicare & Medicaid Services (CMS) giám sát. Hàng năm các VDL đều phải trải qua một cuộc kiểm tra rất gắt gao (survey) của CMS. VDL nào không đúng tiêu chuẩn th́ có thể bị đóng cửa! Mục đích kiểm tra của CMS là để bảo đảm cho các bệnh nhân tại VDL được săn sóc an toàn, đầy đủ với chất lượng cao. Đồng thời tránh những trường hợp bị bỏ bê (negligence) hay bạo hành (abuse) về thể xác lẫn tinh thần. Tại mỗi VDL đều có lưu trữ hồ sơ kiểm tra cho công chúng xem. Bất cứ ai cũng có thể xem kết quả của các cuộc kiểm tra này. Tất cả các VDL đều phải có các biện pháp để bảo đảm sự săn sóc cho bệnh nhân theo đúng tiêu chuẩn. Nếu không sẽ bị phạt tiền, và có những trường hợp bị đóng cửa.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/65_homeslider4-960x320-300x100.jpg (http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/65_homeslider4-960x320.jpg)
Trên đây tôi đă tŕnh bày sơ qua về những điểm chính của VDL. Tuy nhiên, như quư bạn đă từng nghe và biết, có nhiều khác biệt giữa những VDL. Theo tôi nhận xét th́ quan niệm chung của mọi người là “không muốn vào VDL”. Chúng ta từng nghe những chuyện không tốt th́ nhiều, mà những chuyện tốt th́ ít. “Tiếng lành đồn gần, tiếng dữ đồn xa”, là câu ngạn ngữ người ḿnh vẫn nói từ xa xưa đến nay. Tôi đă đọc không biết bao nhiêu là bài viết về việc con cái “bất hiếu”, bỏ bố mẹ, ông bà vào VDL rồi không đoái hoài tới. Tôi cũng thấy nhiều trường hợp các cụ vào VDL một thời gian rồi không muốn về nhà với con cháu nữa! Trên đời này không có ǵ là tuyệt đối cả, trong cái hay có cái dở, và trong cái dở lại có thể t́m ra cái hay. Vậy chúng ta rút tỉa được kinh nghiệm ǵ trong vấn đề này? Tôi chỉ xin nêu lên những nhận xét chủ quan của riêng tôi mà thôi. Có thể quư vị không đồng ư hết, nhưng nếu rút tỉa được ít nhiều ư kiến xây dựng th́ “cũng tốt thôi”.
NHỮNG “BỆNH” CÓ THỂ DO VDL GÂY RA:
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/depression-hurts-source-large-150x150.jpg
1- Lo lắng (anxiety): Trong tháng 9/2011 những nhà nghiên cứu hỏi ư kiến của 378 bệnh nhân trên 60 tuổi nằm VDL tại thành phố Rochester, New York. Kết qủa là có trên 27.3% trả lời là họ bị bệnh lo lắng, từ vừa đến nặng. Nếu không được chữa trị sẽ đưa đến bệnh trầm cảm (depression). Nên nhớ là 378 bệnh nhân này là người Mỹ chính cống, sinh ra và lớn lên tại Mỹ. Chúng ta hăy tưởng tượng người Việt ḿnh không biết rành tiếng Anh, không am tường phong tục, tập quán th́ sự khó khăn sẽ nhiều như thế nào! C̣n một vấn đề nữa là thức ăn, chúng ta quen “nước mắm, thịt kho”…, làm sao mà có thể nuốt hamburger, sandwich… ngày này qua ngày khác! Các vấn đề này càng làm bệnh lo lắng, trầm cảm nặng thêm!
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/1222157805140_dungthuoc350-150x150.jpg
2-Phản ứng của thuốc (adverse drug reactions): Trong tháng 1/2012 ngựi ta theo dơi các bệnh nhân tại VDL, kết qủa là ít nhất 40% các bệnh nhân dùng trên 9 loại thuốc khác nhau. Uống càng nhiều thuốc th́ phản ứng càng nhiều. Có ba loại phản ứng khác nhau:
a- Phản ứng phụ (side effects): thí dụ như uống aspirin làm bao tử khó chịu, thuốc cao máu làm táo bón… Loại này thường xảy ra, không cần phải ngưng thuốc.
b- Drug interference (tạm dịch là thuốc đối tác với nhau): có nhiều loại thuốc uống chung với nhau sẽ làm tăng hoặc giảm sức tác dụng. Thí dụ thuốc loăng máu coumadin mà uống chung với thuốc tim như amiodarone sẽ làm dễ chảy máu. Có những thức ăn hay nước uống dùng chung với thuốc cũng ảnh hưởng đến thuốc. Thí dụ uống nước bưởi hay nho với một vài loại thuốc cũng sẽ tăng sức tác dụng của thuốc, dễ gây ngộ độc.
c- Dị ứng với thuốc (allergic reaction): Loại này nguy hiểm hơn, thường làm da nổi mề đay, đỏ, ngứa. Nếu nặng th́ có thể chết được như phản ứng với penicillin chẳng hạn. Nếu bị dị ứng th́ phải ngưng thuốc ngay.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/fall-150x150.jpg
3- Ngă té (fall): Người già rất dễ bị té ngă gây nên nhiều biến chứng quan trọng như chảy máu trong đầu (intracranial bleeding), găy xương (như găy cổ xương đùi, tay…). Khi già quá hoặc có những bệnh ảnh hưởng đến sự di chuyển, không c̣n đi lại vững vàng, nhanh nhẹn như lúc trẻ nên dễ vấp, té ngă.
4- Da bị lở loét (decubitus ulcers): Những người bị liệt giường, không đủ sức để tự ḿnh xoay trở trên giường, rất dễ bị lở loét da gây nên nhiều biến chứng tai hại.
5- Nhiễm trùng (infection): như sưng phổi, nhiễm trùng đường tiểu…nhất là những người cần phải dùng máy móc như máy thở (respirator), ống thông tiểu (Folley catheter)…
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/nuoc_77cfc-150x150.jpg
6- Thiếu dinh dưỡng, thiếu nước (malnutrition, dehydration): Ở các cụ già th́ trung tâm khát (thirst center) trong năo không c̣n nhạy cảm nữa, nên nhiều khi cơ thể cần nước mà không thấy khát không uống nên bị thiếu nước. Cái cảm giác “ngon miệng (appetite) cũng giảm đi nên không muốn ăn nhiều gây nên t́nh trạng thiếu dinh dưỡng.
VẬY CÓ NÊN VÀO VDL KHÔNG? Việc này th́ tùy trường hợp. Theo tôi:
1- Nếu c̣n có thể ở nhà được mà vẫn an toàn th́ ở nhà tốt hơn. Nếu tài chánh cho phép, th́ dù ḿnh không đủ khả năng lo cho ḿnh, ḿnh vẫn có thể mướn người “bán thời gian” (part time) đến lo cho ḿnh vài giờ mỗi ngày, giúp ăn uống, tắm rửa, dọn dẹp trong nhà, thuốc men, chở đi bác sĩ…
2-Nếu không thể ở nhà được, mà tài chánh cho phép th́ có thể ở những assisted living facilities. Ở đây thường họ chỉ nhận tiền (personal funds) chứ không nhận medicare & medicaid. Tại đây th́ sự săn sóc sẽ tốt hơn.
3-Group homes (nhà tư): Có những người nhận săn sóc cho chừng 4-6 người mỗi nhà. Họ cũng lo việc ăn uống, chỗ ở, thuốc men, chở đi bác sĩ…Thường th́ rẻ hơn tùy từng group.
4- Nếu “chẳng đặng đừng” phải vào VDL th́ phải làm sao để có được sự săn sóc “tốt nhất”?
a- Làm sao để lựa chọn VDL:
- Vào internet để xem ranking của VDL (tương tự như các tiệm ăn có xếp loại A, B, C…)
- Mỗi VDL đều phải có cuốn sổ phúc tŕnh về các cuộc kiểm tra (survey) do bộ y tế làm hàng năm. Trong đó bộ y tế sẽ nêu lên những khuyết điểm mà họ đă t́m thấy. Cuốn sổ này được để ở khu công cộng (public area) trong khuôn viên của VDL. Hỏi receptionist th́ họ sẽ chỉ cho.
- Hỏi ư kiến thân nhân những người có thân nhân đang nằm tại đó.
- Quan sát bên trong và ngoài của VDL: xem có sạch sẽ, không mùi hôi, nước tiểu. Theo dơi cách đối xử, săn sóc của nhân viên với bệnh nhân.
- Nếu có thể th́ t́m một VDL có nhiều người Việt đang ở để có nhân viên nói tiếng Việt, có thức ăn Việt, có chương tŕnh giải trí theo kiểu Việt.
b- Nếu đă quyết định chọn VDL cho người thân rồi th́ phải làm ǵ sau đó?
– Chuẩn bị tư tưởng không những cho bệnh nhân mà con cho cả chính ḿnh và mọi người trong gia đ́nh để có được sự chấp nhận (acceptance) càng nhiều càng tốt.
– Thăm viếng thường xuyên: Nếu nhà đông con cháu th́ không nên đến thật đông một lần rồi sau đó nhiều ngày không có ai đến. Nếu được, nhất là trong vài tháng đầu, luân phiên nhau tới, mỗi ngày một lần một vài người. Làm lịch tŕnh ai đi thăm ngày nào, giờ nào…
– Nên làm một cuốn sổ “thông tin” (communication book) để cạnh giường. Trong cuốn sổ này mỗi khi ai đến thăm th́ viết ngày giờ, tên người đến thăm, và nhận xét xem bệnh nhân có vấn đề ǵ cần lưu ư, giải quyết. Nếu không có vấn đề ǵ th́ cũng nên viết vào là không có hoặc cho nhận xét về vui, buồn, than thở của bệnh nhân…
– Cuối tuần hay ngày lễ: nên có người vào hoặc mang bệnh nhân về nhà nửa buổi để được sống với không khí gia đ́nh dù ngắn ngủi, hay đưa ra khỏi VDL để làm đầu, tóc hoặc tới tiệm ăn cho khuây khỏa…
– Nên sắp xếp để bệnh nhân có sách báo, băng nhạc bằng tiếng Việt cho bệnh nhân giải trí.
– Cho dù có những bệnh nhân bị hôn mê bất tỉnh lâu dài, nhưng khi đến thăm hăy cứ th́ thầm bên tai họ những lời yêu thương, những kỷ niệm cũ. Nắm tay, xoa dầu để tỏ t́nh thương yêu. Tuy họ không có thể cảm thấy được 100% nhưng chắc chắn họ vẫn c̣n một chút nhận thức, làm họ hạnh phúc hơn, mặc dù ḿnh không nhận thấy. Để bên đầu giường những băng nhạc, câu kinh mà khi c̣n khỏe họ đă thích nghe.
– Một điều chót mà theo kinh nghiệm của tôi, rất có hiệu qủa: đối xử tốt nhưng nghiêm túc với nhân viên của VDL:
Đối xử tốt: lịch sự, nhẹ nhàng, không thiếu những lời cám ơn cho những nhân viên phục vụ tốt. Thỉnh thoảng mua một vài món quà nhỏ cho họ (tôi xin nhấn mạnh “nhỏ thôi”– đừng nên coi đây là hối lộ) như đồ ăn, thức uống … để bày tỏ ḷng biết ơn của ḿnh. Ḿnh tốt với họ th́ họ sẽ quan tâm đến ḿnh nhiều hơn. Người ḿnh vẫn nói: “Có qua có lại mới toại ḷng nhau”).
Tuy nhiên đối xử tốt không có nghĩa là ḿnh chấp nhận những sai trái của họ. Thí dụ ḿnh đă báo cáo những thay đổi về sức khỏe của bệnh nhân cho họ mà không ai quan tâm giải quyết th́ ḿnh phải lịch sự nêu ra liền. Nếu cần th́ gặp ngay những người có trách nhiệm như charge nurse, nursing director và ngay cả giám đốc của VDL để được giải quyết. Nên nhớ là phải lịch sự, nhă nhặn nhưng cương quyết th́ họ sẽ nể phục ḿnh. Tôi đă thấy nhiều trường hợp đạt yêu cầu một cách rất khả quan.
Trên đây là những kinh nghiệm của tôi xin chia sẻ với quư bạn. Dĩ nhiên là không hoàn toàn đầy đủ tất cả những ǵ quư bạn mong muốn, nhưng hy vọng cũng đáp ứng được phần nào những ưu tư, lo lắng cho người thân của quư bạn.
Bs. Trần Công Bảo
_http://vietlifestyles.com/
Bs Trần Công Bảo
Nỗi buồn của người Việt già ở Nursing Home
Cổ nhân có câu: “sinh, lăo, bệnh, tử”. Bốn giai đoạn này không ai có thể tránh khỏi. Chuẩn bị ứng phó với bệnh tật và tuổi già của ḿnh và của thân nhân ḿnh là điều ai cũng có dịp nghĩ tới, kể cả chính kẻ viết bài này là tôi cũng đang sắp sửa bước vào tuổi “thất thập cổ lai hi”.
Anh bạn thân của tôi, Bs. TNT từ lâu có đề nghị tôi viết một bài về “Viện Dưỡng Lăo” (VDL) để giúp bà con ḿnh có thêm một chút khái niệm về VDL v́ anh biết trong suốt 27 năm qua tôi đă liên tục săn sóc cho các cụ già tại các viện dưỡng lăo, và cũng đă là “Giám Đốc Y Tế” (Medical Director) của nhiều VDL trong vùng. Nay tôi muốn chia xẻ cùng qúy bạn một số kinh nghiệm và hiểu biết về VDL.
Trong Việt ngữ chúng ta thường dùng từ Viện Dưỡng Lăo, nhưng trong Anh ngữ th́ có nhiều từ khác nhau như Nursing home, Convalescent home, Rehabilitation and Nursing center, Skilled nursing facility (SNF), Rest home… Nói chung, VDL là một nơi cho những người bị yếu kém về thể xác không thể tự săn sóc cho ḿnh được trong cuộc sống hàng ngày. Thí dụ như không thể nấu nướng, giặt giũ, đi chợ… nặng hơn nữa như không đủ sức để làm những việc tối cần thiết cho cuộc sống như ăn uống, đi tiêu, đi tiểu… hoặc cần phải có thuốc men đúng lúc mà không thể tự làm được.
Khi nói tới VDL người ta thường chỉ nghĩ tới những người già mà thôi. Thật ra có nhiều người “trẻ” nhưng v́ tật bệnh không thể tự lo cho ḿnh được cần phải có sự giúp đỡ của SNF (skilled nursing facility). Vậy thế nào là VDL?
VDL là nơi cung cấp những dịch vụ cần thiết cho cuộc sống hàng ngày cho những người không đủ khả năng lo cho chính ḿnh. Tùy theo mức độ trầm trọng của bệnh tật mà có những VDL khác nhau:
1- Skilled Nursing Facility (SKF): là nơi cung cấp những dịch vụ cho những người bị khuyết tật nặng như tai biến mạch máu năo gây nên bán thân bất toại, hôn mê lâu dài, hoàn toàn không c̣n khả năng ngay cả trong việc ăn, nuốt, tiêu, tiểu… Thường thường tại SNF có hai phần: phục hồi (rehabilitation) và săn sóc sức khỏe (nursing care). Có những người sau khi được giải phẫu thay xương khớp háng (hip replacement), thay đầu gối (knee replacement), hay mổ tim (bypass, thay valve tim) … cần thời gian tập dượt để phục hồi (rehabilitation). Sau đó họ có thể về nhà sinh hoạt b́nh thường cùng gia đ́nh.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/snf-2.jpg
2- Intermediate care facility (ICF): cung cấp dịch vụ cho những người bệnh như tật nguyền, già cả nhưng không cần săn sóc cao cấp (intensive care). Thường thường những người này không có thân nhân để lo cho ḿnh nên phải vào đây ở cho đến ngày cuối cùng (custody care).
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/15192447-300x172.jpg
3- Assisted living facility (ALF): Thường thường những người vào ALF vẫn c̣n khả năng tự lo những nhu cầu căn bản như tắm rửa, thay quần áo, đi tiêu, đi tiểu một ḿnh được. Họ chỉ cần giúp đỡ trong việc bếp núc, theo dơi thuốc men và chuyên chở đi thăm bác sĩ, nhà thờ, chùa chiền hay mua sắm lặt vặt. Họ vẫn c̣n phần nào “độc lập”.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/Assisted-Living-300x200.jpg
4- VDL cho những người quá lú lẫn (Alzheimer facility): có những bệnh nhân bị lú lẫn nặng, đến nỗi không nhận ra người thân như vợ, chồng, con cháu nữa. Không biết tự đi vào buồng tắm, pḥng vệ sinh để làm những công việc tối thiểu. Họ không biết họ ở đâu, dễ đi lang thang và lạc đường. Nếu ở nhà th́ phải có người lo cho 24/24. Những VDL dành riêng cho những bệnh nhân này, thường là “locked facilty”, cửa ra vào được khóa lại để bệnh nhân không thể đi lạc ra ngoài. Cách đây khá lâu đă có trường hợp một bệnh nhân đi ra khỏi viện, lạc đường, bị xe lửa cán chết! Từ đó có locked facilty. Đôi khi cũng có những bệnh nhân được gắn alarm vào cổ chân. Nếu bệnh nhân đi qua cửa th́ alarm sẽ báo động và nhân viên sẽ kịp thời mang về lại.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/dola-11-300x200.jpg (http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/dola-11.jpg)
NHỮNG DỊCH VỤ ĐƯỢC CUNG CẤP TẠI VDL: Điều này tùy theo từng viện. Tuy nhiên những dịch vụ sau đây là cần thiết:
1- Pḥng ngủ.
2-Ăn uống
3-Theo dơi thuốc men
4-Những điều tối thiểu hàng ngày như tắm rửa, thay quần áo, vệ sinh cá nhân…
5-...24/24 lo cho những trường hợp bệnh khẩn cấp.
6-Sinh hoạt hàng ngày như giải trí, tôn giáo…
7- Vật lư trị liệu. Dịch vụ này rất quan trọng để giúp người bệnh có thể phục hồi càng nhiều càng tốt. Trong vật lư trị liệu có nhiều dịch vụ khác nhau:
a- Tập dượt (physical therapy): như tập đi, tập lên xuống cầu thang, tập tự vào giường ngủ hay ra khỏi giường một cách an toàn, không vấp ngă…
b- Speech therapy: tập nói, tập nuốt khi ăn uống… Có những bệnh nhân bị stroke, không thể nói hay ăn được, cần được tập để phục hồi chức năng này.
c- Occupational therapy: Tập mang giầy, bí tất (vớ)… Tập sử dụng bếp gaz, bếp điện cho an toàn để tránh bị tai nạn.
AI TRẢ TIỀN CHO VDL? Có nhiều nguồn tài trợ khác nhau:
1-Medicare
2-Medicaid (ở California là Medi-Cal).
3-Bảo hiểm tư, có nhiều người mua sẵn bảo hiểm cho VDL.
4-Tiền để dành của người bệnh (personal funds).
MEDICARE là do qũy liên bang, chỉ trả tối đa 100 ngày cho những bệnh nhân cần tập dượt để phục hồi chức năng tại một Skilled Nursing Facility (SNF). Thường những bệnh nhân bị stroke, găy xương… cần dịch vụ này. Medicare KHÔNG TRẢ cho custody care.
MEDICAID là do qũy liên bang và tiểu bang. Qũy này trả nhiều hay ít là tùy từng tiểu bang. Medicaid trả cho dịch vụ y tế và custody care.
BẢO HIỂM TƯ th́ tuy theo từng trường hợp sẽ có những quyền lợi khác nhau, nhưng thường rất hạn chế.
Hiện nay người ta ước lượng trên nước Mỹ có khoảng 1.4 triệu người sống trong 15,800 VDL. Các VDL này đặt dưới sự kiểm soát của bộ y tế, đặc biệt là do Center for Medicare & Medicaid Services (CMS) giám sát. Hàng năm các VDL đều phải trải qua một cuộc kiểm tra rất gắt gao (survey) của CMS. VDL nào không đúng tiêu chuẩn th́ có thể bị đóng cửa! Mục đích kiểm tra của CMS là để bảo đảm cho các bệnh nhân tại VDL được săn sóc an toàn, đầy đủ với chất lượng cao. Đồng thời tránh những trường hợp bị bỏ bê (negligence) hay bạo hành (abuse) về thể xác lẫn tinh thần. Tại mỗi VDL đều có lưu trữ hồ sơ kiểm tra cho công chúng xem. Bất cứ ai cũng có thể xem kết quả của các cuộc kiểm tra này. Tất cả các VDL đều phải có các biện pháp để bảo đảm sự săn sóc cho bệnh nhân theo đúng tiêu chuẩn. Nếu không sẽ bị phạt tiền, và có những trường hợp bị đóng cửa.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/65_homeslider4-960x320-300x100.jpg (http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/65_homeslider4-960x320.jpg)
Trên đây tôi đă tŕnh bày sơ qua về những điểm chính của VDL. Tuy nhiên, như quư bạn đă từng nghe và biết, có nhiều khác biệt giữa những VDL. Theo tôi nhận xét th́ quan niệm chung của mọi người là “không muốn vào VDL”. Chúng ta từng nghe những chuyện không tốt th́ nhiều, mà những chuyện tốt th́ ít. “Tiếng lành đồn gần, tiếng dữ đồn xa”, là câu ngạn ngữ người ḿnh vẫn nói từ xa xưa đến nay. Tôi đă đọc không biết bao nhiêu là bài viết về việc con cái “bất hiếu”, bỏ bố mẹ, ông bà vào VDL rồi không đoái hoài tới. Tôi cũng thấy nhiều trường hợp các cụ vào VDL một thời gian rồi không muốn về nhà với con cháu nữa! Trên đời này không có ǵ là tuyệt đối cả, trong cái hay có cái dở, và trong cái dở lại có thể t́m ra cái hay. Vậy chúng ta rút tỉa được kinh nghiệm ǵ trong vấn đề này? Tôi chỉ xin nêu lên những nhận xét chủ quan của riêng tôi mà thôi. Có thể quư vị không đồng ư hết, nhưng nếu rút tỉa được ít nhiều ư kiến xây dựng th́ “cũng tốt thôi”.
NHỮNG “BỆNH” CÓ THỂ DO VDL GÂY RA:
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/depression-hurts-source-large-150x150.jpg
1- Lo lắng (anxiety): Trong tháng 9/2011 những nhà nghiên cứu hỏi ư kiến của 378 bệnh nhân trên 60 tuổi nằm VDL tại thành phố Rochester, New York. Kết qủa là có trên 27.3% trả lời là họ bị bệnh lo lắng, từ vừa đến nặng. Nếu không được chữa trị sẽ đưa đến bệnh trầm cảm (depression). Nên nhớ là 378 bệnh nhân này là người Mỹ chính cống, sinh ra và lớn lên tại Mỹ. Chúng ta hăy tưởng tượng người Việt ḿnh không biết rành tiếng Anh, không am tường phong tục, tập quán th́ sự khó khăn sẽ nhiều như thế nào! C̣n một vấn đề nữa là thức ăn, chúng ta quen “nước mắm, thịt kho”…, làm sao mà có thể nuốt hamburger, sandwich… ngày này qua ngày khác! Các vấn đề này càng làm bệnh lo lắng, trầm cảm nặng thêm!
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/1222157805140_dungthuoc350-150x150.jpg
2-Phản ứng của thuốc (adverse drug reactions): Trong tháng 1/2012 ngựi ta theo dơi các bệnh nhân tại VDL, kết qủa là ít nhất 40% các bệnh nhân dùng trên 9 loại thuốc khác nhau. Uống càng nhiều thuốc th́ phản ứng càng nhiều. Có ba loại phản ứng khác nhau:
a- Phản ứng phụ (side effects): thí dụ như uống aspirin làm bao tử khó chịu, thuốc cao máu làm táo bón… Loại này thường xảy ra, không cần phải ngưng thuốc.
b- Drug interference (tạm dịch là thuốc đối tác với nhau): có nhiều loại thuốc uống chung với nhau sẽ làm tăng hoặc giảm sức tác dụng. Thí dụ thuốc loăng máu coumadin mà uống chung với thuốc tim như amiodarone sẽ làm dễ chảy máu. Có những thức ăn hay nước uống dùng chung với thuốc cũng ảnh hưởng đến thuốc. Thí dụ uống nước bưởi hay nho với một vài loại thuốc cũng sẽ tăng sức tác dụng của thuốc, dễ gây ngộ độc.
c- Dị ứng với thuốc (allergic reaction): Loại này nguy hiểm hơn, thường làm da nổi mề đay, đỏ, ngứa. Nếu nặng th́ có thể chết được như phản ứng với penicillin chẳng hạn. Nếu bị dị ứng th́ phải ngưng thuốc ngay.
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/fall-150x150.jpg
3- Ngă té (fall): Người già rất dễ bị té ngă gây nên nhiều biến chứng quan trọng như chảy máu trong đầu (intracranial bleeding), găy xương (như găy cổ xương đùi, tay…). Khi già quá hoặc có những bệnh ảnh hưởng đến sự di chuyển, không c̣n đi lại vững vàng, nhanh nhẹn như lúc trẻ nên dễ vấp, té ngă.
4- Da bị lở loét (decubitus ulcers): Những người bị liệt giường, không đủ sức để tự ḿnh xoay trở trên giường, rất dễ bị lở loét da gây nên nhiều biến chứng tai hại.
5- Nhiễm trùng (infection): như sưng phổi, nhiễm trùng đường tiểu…nhất là những người cần phải dùng máy móc như máy thở (respirator), ống thông tiểu (Folley catheter)…
http://vietlifestyles.com/wp-content/uploads/2013/08/nuoc_77cfc-150x150.jpg
6- Thiếu dinh dưỡng, thiếu nước (malnutrition, dehydration): Ở các cụ già th́ trung tâm khát (thirst center) trong năo không c̣n nhạy cảm nữa, nên nhiều khi cơ thể cần nước mà không thấy khát không uống nên bị thiếu nước. Cái cảm giác “ngon miệng (appetite) cũng giảm đi nên không muốn ăn nhiều gây nên t́nh trạng thiếu dinh dưỡng.
VẬY CÓ NÊN VÀO VDL KHÔNG? Việc này th́ tùy trường hợp. Theo tôi:
1- Nếu c̣n có thể ở nhà được mà vẫn an toàn th́ ở nhà tốt hơn. Nếu tài chánh cho phép, th́ dù ḿnh không đủ khả năng lo cho ḿnh, ḿnh vẫn có thể mướn người “bán thời gian” (part time) đến lo cho ḿnh vài giờ mỗi ngày, giúp ăn uống, tắm rửa, dọn dẹp trong nhà, thuốc men, chở đi bác sĩ…
2-Nếu không thể ở nhà được, mà tài chánh cho phép th́ có thể ở những assisted living facilities. Ở đây thường họ chỉ nhận tiền (personal funds) chứ không nhận medicare & medicaid. Tại đây th́ sự săn sóc sẽ tốt hơn.
3-Group homes (nhà tư): Có những người nhận săn sóc cho chừng 4-6 người mỗi nhà. Họ cũng lo việc ăn uống, chỗ ở, thuốc men, chở đi bác sĩ…Thường th́ rẻ hơn tùy từng group.
4- Nếu “chẳng đặng đừng” phải vào VDL th́ phải làm sao để có được sự săn sóc “tốt nhất”?
a- Làm sao để lựa chọn VDL:
- Vào internet để xem ranking của VDL (tương tự như các tiệm ăn có xếp loại A, B, C…)
- Mỗi VDL đều phải có cuốn sổ phúc tŕnh về các cuộc kiểm tra (survey) do bộ y tế làm hàng năm. Trong đó bộ y tế sẽ nêu lên những khuyết điểm mà họ đă t́m thấy. Cuốn sổ này được để ở khu công cộng (public area) trong khuôn viên của VDL. Hỏi receptionist th́ họ sẽ chỉ cho.
- Hỏi ư kiến thân nhân những người có thân nhân đang nằm tại đó.
- Quan sát bên trong và ngoài của VDL: xem có sạch sẽ, không mùi hôi, nước tiểu. Theo dơi cách đối xử, săn sóc của nhân viên với bệnh nhân.
- Nếu có thể th́ t́m một VDL có nhiều người Việt đang ở để có nhân viên nói tiếng Việt, có thức ăn Việt, có chương tŕnh giải trí theo kiểu Việt.
b- Nếu đă quyết định chọn VDL cho người thân rồi th́ phải làm ǵ sau đó?
– Chuẩn bị tư tưởng không những cho bệnh nhân mà con cho cả chính ḿnh và mọi người trong gia đ́nh để có được sự chấp nhận (acceptance) càng nhiều càng tốt.
– Thăm viếng thường xuyên: Nếu nhà đông con cháu th́ không nên đến thật đông một lần rồi sau đó nhiều ngày không có ai đến. Nếu được, nhất là trong vài tháng đầu, luân phiên nhau tới, mỗi ngày một lần một vài người. Làm lịch tŕnh ai đi thăm ngày nào, giờ nào…
– Nên làm một cuốn sổ “thông tin” (communication book) để cạnh giường. Trong cuốn sổ này mỗi khi ai đến thăm th́ viết ngày giờ, tên người đến thăm, và nhận xét xem bệnh nhân có vấn đề ǵ cần lưu ư, giải quyết. Nếu không có vấn đề ǵ th́ cũng nên viết vào là không có hoặc cho nhận xét về vui, buồn, than thở của bệnh nhân…
– Cuối tuần hay ngày lễ: nên có người vào hoặc mang bệnh nhân về nhà nửa buổi để được sống với không khí gia đ́nh dù ngắn ngủi, hay đưa ra khỏi VDL để làm đầu, tóc hoặc tới tiệm ăn cho khuây khỏa…
– Nên sắp xếp để bệnh nhân có sách báo, băng nhạc bằng tiếng Việt cho bệnh nhân giải trí.
– Cho dù có những bệnh nhân bị hôn mê bất tỉnh lâu dài, nhưng khi đến thăm hăy cứ th́ thầm bên tai họ những lời yêu thương, những kỷ niệm cũ. Nắm tay, xoa dầu để tỏ t́nh thương yêu. Tuy họ không có thể cảm thấy được 100% nhưng chắc chắn họ vẫn c̣n một chút nhận thức, làm họ hạnh phúc hơn, mặc dù ḿnh không nhận thấy. Để bên đầu giường những băng nhạc, câu kinh mà khi c̣n khỏe họ đă thích nghe.
– Một điều chót mà theo kinh nghiệm của tôi, rất có hiệu qủa: đối xử tốt nhưng nghiêm túc với nhân viên của VDL:
Đối xử tốt: lịch sự, nhẹ nhàng, không thiếu những lời cám ơn cho những nhân viên phục vụ tốt. Thỉnh thoảng mua một vài món quà nhỏ cho họ (tôi xin nhấn mạnh “nhỏ thôi”– đừng nên coi đây là hối lộ) như đồ ăn, thức uống … để bày tỏ ḷng biết ơn của ḿnh. Ḿnh tốt với họ th́ họ sẽ quan tâm đến ḿnh nhiều hơn. Người ḿnh vẫn nói: “Có qua có lại mới toại ḷng nhau”).
Tuy nhiên đối xử tốt không có nghĩa là ḿnh chấp nhận những sai trái của họ. Thí dụ ḿnh đă báo cáo những thay đổi về sức khỏe của bệnh nhân cho họ mà không ai quan tâm giải quyết th́ ḿnh phải lịch sự nêu ra liền. Nếu cần th́ gặp ngay những người có trách nhiệm như charge nurse, nursing director và ngay cả giám đốc của VDL để được giải quyết. Nên nhớ là phải lịch sự, nhă nhặn nhưng cương quyết th́ họ sẽ nể phục ḿnh. Tôi đă thấy nhiều trường hợp đạt yêu cầu một cách rất khả quan.
Trên đây là những kinh nghiệm của tôi xin chia sẻ với quư bạn. Dĩ nhiên là không hoàn toàn đầy đủ tất cả những ǵ quư bạn mong muốn, nhưng hy vọng cũng đáp ứng được phần nào những ưu tư, lo lắng cho người thân của quư bạn.
Bs. Trần Công Bảo
_http://vietlifestyles.com/