Anamit
28-11-2015, 22:25
Người Bạn Lạ Đời
Thứ Bảy, 28 tháng Mười Một năm 2015 19:01Tác Giả: Kha Tiệm Ly
http://saigonecho.com/images/2015/VanHoc/nguoi_ban_la_doi.jpg
Tôi với nó bản tính khác nhau một trời một vực, như đen với trắng. Thế mà định mệnh lại xui khiến tôi phải là bạn thân với nó suốt hơn mười năm trời, kể từ những năm đầu Tiểu học, cho đến ngày ghi danh vào Đại học. Bản tính khác nhau, chơi nhau là khó. Đàng nầy tôi và nó lại là đôi bạn thân suốt một thời gian dài, nghĩ cũng lạ.
Tôi th́ chăm chỉ, cần mẫn; nó th́ lựi biếng, cẩu thả. Tôi th́ keo kiệt, nhút nhát; nó th́ rộng răi, gan dạ. Tôi th́ ưa câu mâu những chuyện nhỏ nhặt, c̣n nó th́ không để ư những điều tiểu tiết. Nói chung, hai đứa không có cái ǵ hạp nhau, mà lại rất thân nhau,“biết” nhau, rơ thật lạ đời!
Tôi chưa thấy nó học bài ở nhà bao giờ. Khi thầy kêu trả bài, th́ nó… mới bắt đầu học! Nh́n vẻ mặt khẩn trương của nó lúc nầy thật tội nghiệp. Nếu nó xui xẻo mà bị thầy kêu lên lần đầu tiên, th́ “ăn trứng vịt” là cái chắc; nhưng nếu thầy kêu nó sau vài ba bạn th́ nó đọc cũng khá xuôi tai! Dù thế nào, vẻ mặt thầy cũng tạm hài ḷng với đứa học tṛ “siêng năng” nầy, bởi những con muỗi mà nó đập và kẹp vào tập mỗi tối, đă đủ chứng minh rằng nó đă có học bài!
Học hành cà tàng như vậy mà không ḱ thi nào nó bị rớt, kể cả Tú tài toàn phần nó cũng “Bảng hổ danh đề”!
Hồi xem kết quả Tú tài 2, thằng nào thằng nấy mặt mày vẫn c̣n xanh lè, v́ những tháng thức khuya gạo bài trối chết; c̣n nó vẫn hồng hào mà c̣n có vẻ lên cân! Nó đến trước tự lúc nào. Nh́n cái bản mặt đầy thỏa măn, và cái giọng láu cá của nó mà phát tức:
- Hà, hà! Chúc mừng tụi bây đậu hạng cao, và chúc mừng tao đậu… hạng chót! H́, h́!…
Hồi đó “hạng cao” là Ưu và B́nh, dành cho những thí sinh xuất sắc ở mọi môn; kế đó là B́nh Thứ rồi cuối cùng là Thứ. Sức học chúng tôi thuộc hạng xoàng, nếu đậu được B́nh Thứ là cũng là chó ngáp phải ruồi, chứ nói chi “đậu cao” như nó mỉa mai. Nhưng đậu hạng nào cũng vui, “Đậu hạng chót c̣n hơn rớt hạng nhất” mà, nhất là cả bọn đều đậu, lại càng vui hơn.
Nó mời chúng tôi đi tẩm bổ, gọi là để ăn mừng (Hồi đó không ai dùng từ “bồi dưỡng”). Găi đúng chỗ ngứa, chúng tôi khoái ra mặt. Một là được ăn miễn phí, hai là ăn… cho bỏ ghét cái tật xỏ ngọt hồi năy của nó: “Tụi bây đậu hạng cao, tao đậu hạng chót”.
Đậu th́ ai cũng mừng, cũng như ăn chùa th́ ai cũng khoái. Nhưng mấy thằng kia cũng hơi e dè. Biết ư, nó trấn an:
- Tụi bây khỏi lo. Tao cho tụi bây thả cửa một bữa. Nay má tao cho tiền ăn mừng.
Nói “thả cửa”, nhưng thực ra không có ǵ lớn: Mỗi đứa một tô hủ tiếu và một chai nước ngọt cũng đủ no. Tôi háo ăn nên “thiếm xực” thêm cái bánh bao th́ cành hông, đi muốn không nổi! Hồi đó các cậu Tú chúng tôi không ai uống rượu, hút thuốc, xem đó là sự sa đọa, nên một chầu ăn bốn người cũng chẳng tốn bao nhiêu tiền. Chả bằng các cậu lớp 8, lớp 9 ngày nay, rượu đế th́ “chơi” trăm phần trăm, cụng ly côm cốp; thuốc th́ phà như khói tàu, nói chuyện th́ luôn “xổ nho”. Thật là “Hậu sanh khả uư”!
Chúng tôi bàn nhau về dự định tương lai. Thường th́ cũng theo các đàn anh đi trước, là cứ thi đại vào Y, vào Dược, dù biết khó chen chân. Bởi chúng tôi tài sơ, lại thiếu “đức”… Trần Hưng Đạo! (*) Nhưng cũng thi để cầu may, ông bà ta cũng đă chẳng bảo “ Học tài thi phận” đó sao?
Chúng tôi ai cũng mơ được thành Bác sĩ, v́ nếu là Bác sĩ th́ kể như nắm được thần chú mở cửa kho tàng; và nếu cộng thêm một ít vô nhân, bôi đen lương tâm chút xíu nữa th́ nhà lầu xe hơi có trong chớp mắt. Lại tha hồ nạt nộ bệnh nhân, những người mà hàng ngày vừa khúm núm, năn nỉ ỉ ôi, vừa dâng tiền cho ḿnh. Bác sĩ thời ấy có người gọi là “Quan Thầy”, tức Ông Quan Thầy Thuốc; Kiểu như các Quan Ngự Y thời xưa vậy mà. Nhưng Quan Thầy th́ oai phong hơn Quan Ngự Y trong phim nhiều, và cái mặt kênh kênh cũng đáng ghét hơn!
Nhớ một lần tôi sưng khớp gối, tới Bác sĩ. Vừa vào pḥng, ông ta nh́n tôi với cặp mắt như là cặp mắt của… ác mẫu Tào Thị nh́n Tấn Lực:
- Cái ǵ đây? (Ư Quan Thầy hỏi: “Mầy bệnh ǵ ?”)
- Dạ! Cái đầu gối nó trật khớp sao mà đau quá!
Quan Thầy quát:
- Vô đây đừng có nói xàm! Đă biết trật khớp sao không ở nhà trị. Vô đây làm chi?
Từ đó tôi càng khoái cái nghề Bác sĩ hơn, bởi vừa có tiền, vừa nạt nộ con bệnh thoải mái.
Lại một lần nằm viện. Vừa đến giường tôi, Bác sĩ lệnh:
- Quay mặt bên kia nói chuyện!
Và sau khi ấn ấn vào bụng tôi mấy cái, th́ cô Y tá đi theo vội xịt Alcool vào chiếc khăn trắng cho bác sĩ lau tay tiệt trùng. Vừa xấu hổ, vừa tủi thân. Tức cảnh sinh t́nh, tôi liền nghĩ ra “Chuyện cười một trăm chữ”, để khi nào chúng bạn đến thăm kể cho chúng nghe chơi. Chuyện đại khái như sau:
- Cái ǵ dơ nhất?
Tụi nó lao nhao: “Thiếu ǵ!”. Tôi lại hỏi:
- Vậy chứ cái ǵ sạch nhất?
Nó trả lời:
- Cũng hàng trăm thứ. Hay là mầy đố mẹo? Vậy th́ là lau! Người ta không nói “Sạch như lau” là ǵ? Hi hi!
Tôi phục trí thông minh của nó; và cho luôn lời giải đáp:
- Bậy! Tiền!
- Mầy mới khùng! Tiền là chúa dơ. Nó qua tay không biết bao nhiêu người cùi… Nó dơ hơn tất cả mọi thứ.
- Hứ, Bác sĩ luôn rửa tay sau khi khám bệnh, sau khi vệ sinh, nhưng sau khi cầm tiền, có ai thấy bác sĩ rửa tay bao giờ đâu? Như thế không phải là tiền sạch nhất hay sao?
Đến nay hơn bốn mươi năm mà “tuyệt tác” nầy tôi vẫn lấy làm tâm đắc lắm.
Có câu “Lực bất ṭng tâm”; lại có câu “Ghét của nào trời tao của đó”. Tôi thích làm Bác sĩ, trời chẳng cho; nhưng ghét cái nghề viết, th́ trời lại bắt phải dính vào!
Ngày ghi danh vào Đại học (Đại học Văn khoa và Đại học Luật khoa thời ấy khỏi thi tuyển), ai cũng tranh thủ để được ghi tên trước. Riêng nó th́ đứng im ĺm một góc, dáng suy tư. Chừng chúng tôi làm thủ tục xong, nó vẫn im ĺm như gỗ! Hỏi vài lần nó mới nói:
- Tụi bây cố học thành tài. Tao không học đâu. Từ nay, có lẽ chúng ḿnh khó gặp.
Cả bọn ngơ ngác v́ quyết định bất ngờ của nó. Tụi tôi bảo:
- Mầy có bệnh (tâm thần) không vậy? Không học là đi lính đó.
Nó nh́n chúng tôi với đôi mắt cương quyết:
- Tụi mầy yên tâm, không có lính nào bắt tao được đâu!
Trong bọn, tôi thân thiện với nó nhất, và cũng “biết” nó nhất (tri kỉ mà !). Nó là thằng “duy ư chí”, đă quyết định th́ khó đổi thay. Biết can ngăn cũng vô ích, nên tôi đành nh́n nó băng qua đường. Nh́n nó đi đến khuất bóng mà dạ ngùi ngùi!
Tôi như mất một thứ ǵ quí giá lớn lao. Ngày sau tôi đến nhà t́m nó, hi vọng mong manh là nó đổi ư. Nhưng nó đă đi thật rồi!
Sau một đêm biển xanh c̣n biến thành ruộng dâu; th́ với hơn bốn mươi năm, bọn chúng tôi không khỏi trải qua nhiều cuộc tang thương! Không đứa nào c̣n ở chỗ cũ. Có khi nhớ cũng muốn t́m, nhưng biển đời mênh mông, biết đâu tăm cá?
Một lần lễ chùa, tôi t́nh cờ gặp lại nó. Nó là… trụ tŕ tại một chùa X... ! Dù thân nó tṛn trịa, mặt no đầy, da dẻ hồng hào khác hẳn thuở xưa. Dù nó đang “Đầu tṛn áo vuông”, dù có dáng oai nghi của một nhà tu, tôi cũng nhận ra ngay. Tôi vừa bàng hoàng, vừa mừng. Mừng v́ được gặp lại người bạn thân; bàng hoàng v́ không biết ma đưa lối quỉ dẫn đường thế nào mà kéo nó đến cửa thiền!
Đợi lúc vắng khách thập phương, tôi nhẹ nhàng đến bên nó, chấp tay có vẻ cung kính, nhưng lời nói lại có phần đùa nhiều hơn :
- Bạch thầy! Thầy c̣n nhớ… con không?
Nó sững một giây, rồi vỗ mạnh vào vai tôi, lớn tiếng mừng rỡ. Như quên ḿnh là nhà sư:
- Thằng quỉ, sao mầy lại ở đây?
Câu nầy đáng lư tôi hỏi nó mới đúng hơn. Tôi vẫn chấp tay, cười cười:
- Dạ !… con là Phật tử…
Nó nắm tay tôi kéo đi, dẫn tôi qua một dăy pḥng. Đến môt pḥng riêng biệt, trên có hàng chữ “Pḥng Trụ Tŕ”, nó đẩy tôi vào. Đó là một pḥng tương đối rộng, ngăn nắp sạch sẽ; bày biện đơn sơ, khác với bản tính cẩu thả và … “ở dơ” (!) của nó. Đảo mắt một ṿng, tôi hỏi nó:
- Theo tôi biết, chỗ ngủ của trụ tŕ như hàng đại gia. Sao chỗ của thầy đơn giản quá vậy?
Nó không đáp, mà hỏi lại:
- Tụi bây thế nào rồi? Thầy bà ǵ! Tao thèm “mầy, tao” lắm!
Tôi cười h́ h́, cũng không trả lời, mà lại hỏi:
- Nếu thầy cho phép… Vậy chứ sao mầy là trụ tŕ ngang xương vậy?
Nó tự hào:
- Sao lại ngang xương? Đó là sự suy nghĩ đầy trí tuệ của tao: Từ lúc tụi bây ghi danh vào Đại học, tao nghĩ, dù tụi ḿnh có học hết Đại học đi nữa, th́ khi ra trường làm được cái ǵ với cái bằng Cử nhân Văn chương hay Cử nhân Luật? Là luật sư, nếu tụi ḿnh có chút lương tri th́ chẳng nói chi; bằng không th́ sẽ v́ tiền mà dùng miệng lưỡi cú diều thay đen đổi trắng, làm nghiêng cán cân công lư, th́ tạo ác biết bao nhiêu? Nếu an phận thủ thường làm nghề “Bán cháo phổi” (dạy học), th́ thường ngày phải hít bao bụi phấn, đến già không chừng cũng sẽ vô Viện Bài Lao! Đó là chưa nói không may thi rớt, bị sa vào lính, lại phải làm bia cho họng súng AK? Sống là một trường tranh đấu. Mạnh được yếu thua. “Khôn th́ ăn trước ngồi trên, dại th́ ra đứng hai bên cột đ́nh”.
Tôi nóng mặt:
- V́ vậy mầy mới chọn nghề thầy chùa?
- Đúng vậy! Th́ đă sao chứ? Làm nghề thầy chùa th́ dù có chiến tranh khốc liệt thế nào, tao cũng khỏi phải đi lính, nên luôn mang chữ thọ trước ngực! Cái ăn cái mặc khỏi chạy đổ mồ hôi. Tiền th́ có người quỳ dâng tận tay, Cơm th́ có người hầu hàng buổi. Chỗ ở th́ đồ sộ nguy nga. Trăm kẻ kêu bằng thầy, vạn người xưng là con. Ở ngoài đời, dù cho kẻ có đại quyền, cũng chưa hẳn được tôn trọng như vậy. Có ǵ không tốt chứ?
- Chùa mầy giàu như vầy, sao chỗ ngủ cùa mầy bèo quá vậy?
Nó cười:
- Mầy cứ măi giữ cái đầu non nớt của mầy, th́ làm sao thấu lư chuyện đời? Tao xây biệt thự cho mẹ tao hàng tỉ c̣n được, th́ huống chi cái chỗ nằm cỏn con nầy? Thường th́ con người ta có tiền th́ hay phô trương, không ngoại trừ những kẻ “tu hành”. Vật dụng th́ xài những thứ đắt tiền, đi xe máy đời mới, thậm chí sắm cả xe con. Đó là những thằng ngu! Bá tánh có hàng vạn người, nhưng có cả hàng triệu đôi mắt. Đừng bảo họ mệ muội mà lầm ! Họ cúng dường Tam Bảo là để trùng tu chùa chiền, hương hoa cho Phật, chứ nào để cho trụ tŕ lấy đó mà xài sang, xa hoa phung phí? Ai đời trụ tŕ mà kéo cả vợ con vào chùa, thật là chướng mắt ! Ai đời sau giờ công phu th́ vứt áo cà sa đi nhậu với loại đàn bà goá điếm đàng. Thầy chùa ǵ mà vừa dứt tiếng mơ th́ vội trốn về nhà hú hí với vợ con. Ai đời lại chiều chiều lại mặc quần sọt đi đánh Tenis như hạng thượng lưu…
- Vậy mầy sống thanh đạm thế nầy là để che mắt thế gian?
Như không để ư đến câu hỏi của tôi, nó tiếp:
- Trong đám sâu độc có thể làm hỏng hoa sen Phật giáo, th́ cũng không thiếu những bậc đại sư hết ḷng v́ đạo, xả thân v́ Pháp, nếu không th́ làm ǵ Phật giáo tồn tại đến ngày nay? Tao không phải là chân tu, nhưng cũng biết dừng lại đúng lúc. Trước là tao che mắt thế gian thực đó, nhưng giờ th́ chưa hẳn. Trong mấy mươi năm niệm tŕ kinh chú, tao cũng đă ít nhiều thấm nhuần giáo lư của Đấng Chí Tôn. Lấy tiền bạc của đàn na tín thí cúng dường mà làm của riêng ḿnh, th́ kiếp sau cũng phải mang lông đội sừng để trả nợ mà thôi! Mầy khỏi lo.
Tôi ầm ừ định hỏi nó một câu, th́ nó lại hỏi tôi, như để cho không khí bớt ngột ngạt:
- C̣n mầy sao rồi? Có viết lách ǵ không?
- Tao tự bỏ dạy. Làm đủ tứ nghề. Có viết chút đỉnh để kiếm tiền xài vặt.
Tôi nói “xài vặt” cho oai, chứ thực ra là để phụ thêm vào việc thu nhập ít ỏi của ḿnh.
- Thu nhập?
Tôi ghét cái hất hàm có vẻ cao ngạo của nó nên trả đũa:
- Làm ǵ bằng cái nghề buôn thần bán thánh của mầy!
Chợt thấy ḿnh hơi quá lố, tôi cười giả lả:
- Viết mà để lănh nhuận bút th́ chẳng bao nhiêu, nhưng tao có thêm cái nghề bán chữ nên cũng tạm ổn.
Nó nh́n tôi, như muốn hỏi “bán chữ” là ǵ. Tôi giải thích:
- Như vầy : Có lắm tên nghèo chữ, mà lại giàu tiền, lại háo danh, nên nó mua bài của tao, mỗi bài thường giá gấp năm lần nhuận bút! Hoặc có kẻ khoái nịnh, bảo tao viết tán dương. Tao làm luôn. Thường th́ mối nầy rất xộp.
- Được nhiều “mối” không?
- Kẻ háo danh lúc nào không có? Có khi c̣n rộ lên như một phong trào! Thằng nầy xuất bản tập thơ, thường th́ để… cho, v́ nếu bán cũng chẳng ai mua ! Th́ thằng kia cũng phải cố làm cho bằng được, thế là tao lại có chuyện làm! Lắm khi làm không xuể, tao phải “chia hàng” cho bạn nghèo của tao, mới xuể!
Nó cười sặc, ngụm nước trà bắn ra tùm lum:
- Văn chương mà mầy làm như mớ cá, mớ rau!
Không khí có vẻ dễ thở một chút. Nó lấy tay áo cà sa lau miệng, “giảng pháp”:
- Danh lợi là hai miếng mồi béo bở mà kẻ phàm phu nào cũng thích: Thùng “Cúng Dường Tam Bảo” của mỗi chùa thường là chỉ có tờ mười ngàn, hai chục ngàn, năm chục ngàn. Những kẻ cúng dường bạc triệu, th́ đ̣i cho được gặp trụ tŕ để được ghi tên; như là một kí hiệu cho trụ tŕ biết, hầu lần sau được tiếp đón nhiệt t́nh! Hoặc để lên mặt, hay phơi bày một chút giàu sang cho người xung quanh thán phục. Hay để khoe ḿnh đă tạo nhiều “phước đức”! Trong lúc đó, cha mẹ ở nhà, mới chính là Phật trước mắt, th́ lại bỏ bê, không màng tới.
Cũng v́ chữ lợi mà mầy ca tụng phường vô sỉ, mập mờ đen trắng thị phi. Cứ tưởng đơn giản là tiền trao cháo múc, hết xôi rồi việc, chứ đâu có ngờ là bút sa gà chết! Mầy đă vô t́nh bôi nhoà ư thức, làm lệch đường nhận định của kẻ hậu sinh. Xét ra cũng là tội ác!
Tôi giật ḿnh v́ dường như nó nói đúng! Không ngờ cái thằng quỉ sứ nầy sau bốn mươi năm ăn tương chao lại có những lư luận sâu xa, sắc bén như vậy. Tôi thường dùng cụm từ “Những phường háo lợi háo danh” một cách khinh miệt. Nhưng nay, nhờ nó mà tôi phát hiện chính tôi cũng đă đồng hội đồng thuyền với bọn người ấy. Mắt tôi đă “tinh tường” thấy được hạt cát nhỏ bé trong mắt người khác, nhưng lại đui mù không thấy được cọng rơm tổ bố trong mắt của ḿnh! Với bộ óc tí ti như óc tép riu của tôi, lại c̣n bất hạnh mang thêm cái tự ái lớn như đầu ḅ. Tôi t́m cách quơ quào của một người thua cuộc:
- Vậy chứ cái nghề bán ḷng tin của mầy có phước lắm?
Nó lặng thinh. Trong cái im ĺm đó, đă chứa đựng cả ḷng vị tha to lớn, hay chứng tỏ ḷng nó đă lắng mọi sân si. Tôi cũng chẳng nói lời nào. Nhưng sự lặng yên nầy lại mang nhiều xấu hổ của kẻ thiếu tài. Nó là một thằng thông minh từ c̣n bé tí; và tôi, lúc nào cũng thấp hơn nó một cái đầu.
Thứ Bảy, 28 tháng Mười Một năm 2015 19:01Tác Giả: Kha Tiệm Ly
http://saigonecho.com/images/2015/VanHoc/nguoi_ban_la_doi.jpg
Tôi với nó bản tính khác nhau một trời một vực, như đen với trắng. Thế mà định mệnh lại xui khiến tôi phải là bạn thân với nó suốt hơn mười năm trời, kể từ những năm đầu Tiểu học, cho đến ngày ghi danh vào Đại học. Bản tính khác nhau, chơi nhau là khó. Đàng nầy tôi và nó lại là đôi bạn thân suốt một thời gian dài, nghĩ cũng lạ.
Tôi th́ chăm chỉ, cần mẫn; nó th́ lựi biếng, cẩu thả. Tôi th́ keo kiệt, nhút nhát; nó th́ rộng răi, gan dạ. Tôi th́ ưa câu mâu những chuyện nhỏ nhặt, c̣n nó th́ không để ư những điều tiểu tiết. Nói chung, hai đứa không có cái ǵ hạp nhau, mà lại rất thân nhau,“biết” nhau, rơ thật lạ đời!
Tôi chưa thấy nó học bài ở nhà bao giờ. Khi thầy kêu trả bài, th́ nó… mới bắt đầu học! Nh́n vẻ mặt khẩn trương của nó lúc nầy thật tội nghiệp. Nếu nó xui xẻo mà bị thầy kêu lên lần đầu tiên, th́ “ăn trứng vịt” là cái chắc; nhưng nếu thầy kêu nó sau vài ba bạn th́ nó đọc cũng khá xuôi tai! Dù thế nào, vẻ mặt thầy cũng tạm hài ḷng với đứa học tṛ “siêng năng” nầy, bởi những con muỗi mà nó đập và kẹp vào tập mỗi tối, đă đủ chứng minh rằng nó đă có học bài!
Học hành cà tàng như vậy mà không ḱ thi nào nó bị rớt, kể cả Tú tài toàn phần nó cũng “Bảng hổ danh đề”!
Hồi xem kết quả Tú tài 2, thằng nào thằng nấy mặt mày vẫn c̣n xanh lè, v́ những tháng thức khuya gạo bài trối chết; c̣n nó vẫn hồng hào mà c̣n có vẻ lên cân! Nó đến trước tự lúc nào. Nh́n cái bản mặt đầy thỏa măn, và cái giọng láu cá của nó mà phát tức:
- Hà, hà! Chúc mừng tụi bây đậu hạng cao, và chúc mừng tao đậu… hạng chót! H́, h́!…
Hồi đó “hạng cao” là Ưu và B́nh, dành cho những thí sinh xuất sắc ở mọi môn; kế đó là B́nh Thứ rồi cuối cùng là Thứ. Sức học chúng tôi thuộc hạng xoàng, nếu đậu được B́nh Thứ là cũng là chó ngáp phải ruồi, chứ nói chi “đậu cao” như nó mỉa mai. Nhưng đậu hạng nào cũng vui, “Đậu hạng chót c̣n hơn rớt hạng nhất” mà, nhất là cả bọn đều đậu, lại càng vui hơn.
Nó mời chúng tôi đi tẩm bổ, gọi là để ăn mừng (Hồi đó không ai dùng từ “bồi dưỡng”). Găi đúng chỗ ngứa, chúng tôi khoái ra mặt. Một là được ăn miễn phí, hai là ăn… cho bỏ ghét cái tật xỏ ngọt hồi năy của nó: “Tụi bây đậu hạng cao, tao đậu hạng chót”.
Đậu th́ ai cũng mừng, cũng như ăn chùa th́ ai cũng khoái. Nhưng mấy thằng kia cũng hơi e dè. Biết ư, nó trấn an:
- Tụi bây khỏi lo. Tao cho tụi bây thả cửa một bữa. Nay má tao cho tiền ăn mừng.
Nói “thả cửa”, nhưng thực ra không có ǵ lớn: Mỗi đứa một tô hủ tiếu và một chai nước ngọt cũng đủ no. Tôi háo ăn nên “thiếm xực” thêm cái bánh bao th́ cành hông, đi muốn không nổi! Hồi đó các cậu Tú chúng tôi không ai uống rượu, hút thuốc, xem đó là sự sa đọa, nên một chầu ăn bốn người cũng chẳng tốn bao nhiêu tiền. Chả bằng các cậu lớp 8, lớp 9 ngày nay, rượu đế th́ “chơi” trăm phần trăm, cụng ly côm cốp; thuốc th́ phà như khói tàu, nói chuyện th́ luôn “xổ nho”. Thật là “Hậu sanh khả uư”!
Chúng tôi bàn nhau về dự định tương lai. Thường th́ cũng theo các đàn anh đi trước, là cứ thi đại vào Y, vào Dược, dù biết khó chen chân. Bởi chúng tôi tài sơ, lại thiếu “đức”… Trần Hưng Đạo! (*) Nhưng cũng thi để cầu may, ông bà ta cũng đă chẳng bảo “ Học tài thi phận” đó sao?
Chúng tôi ai cũng mơ được thành Bác sĩ, v́ nếu là Bác sĩ th́ kể như nắm được thần chú mở cửa kho tàng; và nếu cộng thêm một ít vô nhân, bôi đen lương tâm chút xíu nữa th́ nhà lầu xe hơi có trong chớp mắt. Lại tha hồ nạt nộ bệnh nhân, những người mà hàng ngày vừa khúm núm, năn nỉ ỉ ôi, vừa dâng tiền cho ḿnh. Bác sĩ thời ấy có người gọi là “Quan Thầy”, tức Ông Quan Thầy Thuốc; Kiểu như các Quan Ngự Y thời xưa vậy mà. Nhưng Quan Thầy th́ oai phong hơn Quan Ngự Y trong phim nhiều, và cái mặt kênh kênh cũng đáng ghét hơn!
Nhớ một lần tôi sưng khớp gối, tới Bác sĩ. Vừa vào pḥng, ông ta nh́n tôi với cặp mắt như là cặp mắt của… ác mẫu Tào Thị nh́n Tấn Lực:
- Cái ǵ đây? (Ư Quan Thầy hỏi: “Mầy bệnh ǵ ?”)
- Dạ! Cái đầu gối nó trật khớp sao mà đau quá!
Quan Thầy quát:
- Vô đây đừng có nói xàm! Đă biết trật khớp sao không ở nhà trị. Vô đây làm chi?
Từ đó tôi càng khoái cái nghề Bác sĩ hơn, bởi vừa có tiền, vừa nạt nộ con bệnh thoải mái.
Lại một lần nằm viện. Vừa đến giường tôi, Bác sĩ lệnh:
- Quay mặt bên kia nói chuyện!
Và sau khi ấn ấn vào bụng tôi mấy cái, th́ cô Y tá đi theo vội xịt Alcool vào chiếc khăn trắng cho bác sĩ lau tay tiệt trùng. Vừa xấu hổ, vừa tủi thân. Tức cảnh sinh t́nh, tôi liền nghĩ ra “Chuyện cười một trăm chữ”, để khi nào chúng bạn đến thăm kể cho chúng nghe chơi. Chuyện đại khái như sau:
- Cái ǵ dơ nhất?
Tụi nó lao nhao: “Thiếu ǵ!”. Tôi lại hỏi:
- Vậy chứ cái ǵ sạch nhất?
Nó trả lời:
- Cũng hàng trăm thứ. Hay là mầy đố mẹo? Vậy th́ là lau! Người ta không nói “Sạch như lau” là ǵ? Hi hi!
Tôi phục trí thông minh của nó; và cho luôn lời giải đáp:
- Bậy! Tiền!
- Mầy mới khùng! Tiền là chúa dơ. Nó qua tay không biết bao nhiêu người cùi… Nó dơ hơn tất cả mọi thứ.
- Hứ, Bác sĩ luôn rửa tay sau khi khám bệnh, sau khi vệ sinh, nhưng sau khi cầm tiền, có ai thấy bác sĩ rửa tay bao giờ đâu? Như thế không phải là tiền sạch nhất hay sao?
Đến nay hơn bốn mươi năm mà “tuyệt tác” nầy tôi vẫn lấy làm tâm đắc lắm.
Có câu “Lực bất ṭng tâm”; lại có câu “Ghét của nào trời tao của đó”. Tôi thích làm Bác sĩ, trời chẳng cho; nhưng ghét cái nghề viết, th́ trời lại bắt phải dính vào!
Ngày ghi danh vào Đại học (Đại học Văn khoa và Đại học Luật khoa thời ấy khỏi thi tuyển), ai cũng tranh thủ để được ghi tên trước. Riêng nó th́ đứng im ĺm một góc, dáng suy tư. Chừng chúng tôi làm thủ tục xong, nó vẫn im ĺm như gỗ! Hỏi vài lần nó mới nói:
- Tụi bây cố học thành tài. Tao không học đâu. Từ nay, có lẽ chúng ḿnh khó gặp.
Cả bọn ngơ ngác v́ quyết định bất ngờ của nó. Tụi tôi bảo:
- Mầy có bệnh (tâm thần) không vậy? Không học là đi lính đó.
Nó nh́n chúng tôi với đôi mắt cương quyết:
- Tụi mầy yên tâm, không có lính nào bắt tao được đâu!
Trong bọn, tôi thân thiện với nó nhất, và cũng “biết” nó nhất (tri kỉ mà !). Nó là thằng “duy ư chí”, đă quyết định th́ khó đổi thay. Biết can ngăn cũng vô ích, nên tôi đành nh́n nó băng qua đường. Nh́n nó đi đến khuất bóng mà dạ ngùi ngùi!
Tôi như mất một thứ ǵ quí giá lớn lao. Ngày sau tôi đến nhà t́m nó, hi vọng mong manh là nó đổi ư. Nhưng nó đă đi thật rồi!
Sau một đêm biển xanh c̣n biến thành ruộng dâu; th́ với hơn bốn mươi năm, bọn chúng tôi không khỏi trải qua nhiều cuộc tang thương! Không đứa nào c̣n ở chỗ cũ. Có khi nhớ cũng muốn t́m, nhưng biển đời mênh mông, biết đâu tăm cá?
Một lần lễ chùa, tôi t́nh cờ gặp lại nó. Nó là… trụ tŕ tại một chùa X... ! Dù thân nó tṛn trịa, mặt no đầy, da dẻ hồng hào khác hẳn thuở xưa. Dù nó đang “Đầu tṛn áo vuông”, dù có dáng oai nghi của một nhà tu, tôi cũng nhận ra ngay. Tôi vừa bàng hoàng, vừa mừng. Mừng v́ được gặp lại người bạn thân; bàng hoàng v́ không biết ma đưa lối quỉ dẫn đường thế nào mà kéo nó đến cửa thiền!
Đợi lúc vắng khách thập phương, tôi nhẹ nhàng đến bên nó, chấp tay có vẻ cung kính, nhưng lời nói lại có phần đùa nhiều hơn :
- Bạch thầy! Thầy c̣n nhớ… con không?
Nó sững một giây, rồi vỗ mạnh vào vai tôi, lớn tiếng mừng rỡ. Như quên ḿnh là nhà sư:
- Thằng quỉ, sao mầy lại ở đây?
Câu nầy đáng lư tôi hỏi nó mới đúng hơn. Tôi vẫn chấp tay, cười cười:
- Dạ !… con là Phật tử…
Nó nắm tay tôi kéo đi, dẫn tôi qua một dăy pḥng. Đến môt pḥng riêng biệt, trên có hàng chữ “Pḥng Trụ Tŕ”, nó đẩy tôi vào. Đó là một pḥng tương đối rộng, ngăn nắp sạch sẽ; bày biện đơn sơ, khác với bản tính cẩu thả và … “ở dơ” (!) của nó. Đảo mắt một ṿng, tôi hỏi nó:
- Theo tôi biết, chỗ ngủ của trụ tŕ như hàng đại gia. Sao chỗ của thầy đơn giản quá vậy?
Nó không đáp, mà hỏi lại:
- Tụi bây thế nào rồi? Thầy bà ǵ! Tao thèm “mầy, tao” lắm!
Tôi cười h́ h́, cũng không trả lời, mà lại hỏi:
- Nếu thầy cho phép… Vậy chứ sao mầy là trụ tŕ ngang xương vậy?
Nó tự hào:
- Sao lại ngang xương? Đó là sự suy nghĩ đầy trí tuệ của tao: Từ lúc tụi bây ghi danh vào Đại học, tao nghĩ, dù tụi ḿnh có học hết Đại học đi nữa, th́ khi ra trường làm được cái ǵ với cái bằng Cử nhân Văn chương hay Cử nhân Luật? Là luật sư, nếu tụi ḿnh có chút lương tri th́ chẳng nói chi; bằng không th́ sẽ v́ tiền mà dùng miệng lưỡi cú diều thay đen đổi trắng, làm nghiêng cán cân công lư, th́ tạo ác biết bao nhiêu? Nếu an phận thủ thường làm nghề “Bán cháo phổi” (dạy học), th́ thường ngày phải hít bao bụi phấn, đến già không chừng cũng sẽ vô Viện Bài Lao! Đó là chưa nói không may thi rớt, bị sa vào lính, lại phải làm bia cho họng súng AK? Sống là một trường tranh đấu. Mạnh được yếu thua. “Khôn th́ ăn trước ngồi trên, dại th́ ra đứng hai bên cột đ́nh”.
Tôi nóng mặt:
- V́ vậy mầy mới chọn nghề thầy chùa?
- Đúng vậy! Th́ đă sao chứ? Làm nghề thầy chùa th́ dù có chiến tranh khốc liệt thế nào, tao cũng khỏi phải đi lính, nên luôn mang chữ thọ trước ngực! Cái ăn cái mặc khỏi chạy đổ mồ hôi. Tiền th́ có người quỳ dâng tận tay, Cơm th́ có người hầu hàng buổi. Chỗ ở th́ đồ sộ nguy nga. Trăm kẻ kêu bằng thầy, vạn người xưng là con. Ở ngoài đời, dù cho kẻ có đại quyền, cũng chưa hẳn được tôn trọng như vậy. Có ǵ không tốt chứ?
- Chùa mầy giàu như vầy, sao chỗ ngủ cùa mầy bèo quá vậy?
Nó cười:
- Mầy cứ măi giữ cái đầu non nớt của mầy, th́ làm sao thấu lư chuyện đời? Tao xây biệt thự cho mẹ tao hàng tỉ c̣n được, th́ huống chi cái chỗ nằm cỏn con nầy? Thường th́ con người ta có tiền th́ hay phô trương, không ngoại trừ những kẻ “tu hành”. Vật dụng th́ xài những thứ đắt tiền, đi xe máy đời mới, thậm chí sắm cả xe con. Đó là những thằng ngu! Bá tánh có hàng vạn người, nhưng có cả hàng triệu đôi mắt. Đừng bảo họ mệ muội mà lầm ! Họ cúng dường Tam Bảo là để trùng tu chùa chiền, hương hoa cho Phật, chứ nào để cho trụ tŕ lấy đó mà xài sang, xa hoa phung phí? Ai đời trụ tŕ mà kéo cả vợ con vào chùa, thật là chướng mắt ! Ai đời sau giờ công phu th́ vứt áo cà sa đi nhậu với loại đàn bà goá điếm đàng. Thầy chùa ǵ mà vừa dứt tiếng mơ th́ vội trốn về nhà hú hí với vợ con. Ai đời lại chiều chiều lại mặc quần sọt đi đánh Tenis như hạng thượng lưu…
- Vậy mầy sống thanh đạm thế nầy là để che mắt thế gian?
Như không để ư đến câu hỏi của tôi, nó tiếp:
- Trong đám sâu độc có thể làm hỏng hoa sen Phật giáo, th́ cũng không thiếu những bậc đại sư hết ḷng v́ đạo, xả thân v́ Pháp, nếu không th́ làm ǵ Phật giáo tồn tại đến ngày nay? Tao không phải là chân tu, nhưng cũng biết dừng lại đúng lúc. Trước là tao che mắt thế gian thực đó, nhưng giờ th́ chưa hẳn. Trong mấy mươi năm niệm tŕ kinh chú, tao cũng đă ít nhiều thấm nhuần giáo lư của Đấng Chí Tôn. Lấy tiền bạc của đàn na tín thí cúng dường mà làm của riêng ḿnh, th́ kiếp sau cũng phải mang lông đội sừng để trả nợ mà thôi! Mầy khỏi lo.
Tôi ầm ừ định hỏi nó một câu, th́ nó lại hỏi tôi, như để cho không khí bớt ngột ngạt:
- C̣n mầy sao rồi? Có viết lách ǵ không?
- Tao tự bỏ dạy. Làm đủ tứ nghề. Có viết chút đỉnh để kiếm tiền xài vặt.
Tôi nói “xài vặt” cho oai, chứ thực ra là để phụ thêm vào việc thu nhập ít ỏi của ḿnh.
- Thu nhập?
Tôi ghét cái hất hàm có vẻ cao ngạo của nó nên trả đũa:
- Làm ǵ bằng cái nghề buôn thần bán thánh của mầy!
Chợt thấy ḿnh hơi quá lố, tôi cười giả lả:
- Viết mà để lănh nhuận bút th́ chẳng bao nhiêu, nhưng tao có thêm cái nghề bán chữ nên cũng tạm ổn.
Nó nh́n tôi, như muốn hỏi “bán chữ” là ǵ. Tôi giải thích:
- Như vầy : Có lắm tên nghèo chữ, mà lại giàu tiền, lại háo danh, nên nó mua bài của tao, mỗi bài thường giá gấp năm lần nhuận bút! Hoặc có kẻ khoái nịnh, bảo tao viết tán dương. Tao làm luôn. Thường th́ mối nầy rất xộp.
- Được nhiều “mối” không?
- Kẻ háo danh lúc nào không có? Có khi c̣n rộ lên như một phong trào! Thằng nầy xuất bản tập thơ, thường th́ để… cho, v́ nếu bán cũng chẳng ai mua ! Th́ thằng kia cũng phải cố làm cho bằng được, thế là tao lại có chuyện làm! Lắm khi làm không xuể, tao phải “chia hàng” cho bạn nghèo của tao, mới xuể!
Nó cười sặc, ngụm nước trà bắn ra tùm lum:
- Văn chương mà mầy làm như mớ cá, mớ rau!
Không khí có vẻ dễ thở một chút. Nó lấy tay áo cà sa lau miệng, “giảng pháp”:
- Danh lợi là hai miếng mồi béo bở mà kẻ phàm phu nào cũng thích: Thùng “Cúng Dường Tam Bảo” của mỗi chùa thường là chỉ có tờ mười ngàn, hai chục ngàn, năm chục ngàn. Những kẻ cúng dường bạc triệu, th́ đ̣i cho được gặp trụ tŕ để được ghi tên; như là một kí hiệu cho trụ tŕ biết, hầu lần sau được tiếp đón nhiệt t́nh! Hoặc để lên mặt, hay phơi bày một chút giàu sang cho người xung quanh thán phục. Hay để khoe ḿnh đă tạo nhiều “phước đức”! Trong lúc đó, cha mẹ ở nhà, mới chính là Phật trước mắt, th́ lại bỏ bê, không màng tới.
Cũng v́ chữ lợi mà mầy ca tụng phường vô sỉ, mập mờ đen trắng thị phi. Cứ tưởng đơn giản là tiền trao cháo múc, hết xôi rồi việc, chứ đâu có ngờ là bút sa gà chết! Mầy đă vô t́nh bôi nhoà ư thức, làm lệch đường nhận định của kẻ hậu sinh. Xét ra cũng là tội ác!
Tôi giật ḿnh v́ dường như nó nói đúng! Không ngờ cái thằng quỉ sứ nầy sau bốn mươi năm ăn tương chao lại có những lư luận sâu xa, sắc bén như vậy. Tôi thường dùng cụm từ “Những phường háo lợi háo danh” một cách khinh miệt. Nhưng nay, nhờ nó mà tôi phát hiện chính tôi cũng đă đồng hội đồng thuyền với bọn người ấy. Mắt tôi đă “tinh tường” thấy được hạt cát nhỏ bé trong mắt người khác, nhưng lại đui mù không thấy được cọng rơm tổ bố trong mắt của ḿnh! Với bộ óc tí ti như óc tép riu của tôi, lại c̣n bất hạnh mang thêm cái tự ái lớn như đầu ḅ. Tôi t́m cách quơ quào của một người thua cuộc:
- Vậy chứ cái nghề bán ḷng tin của mầy có phước lắm?
Nó lặng thinh. Trong cái im ĺm đó, đă chứa đựng cả ḷng vị tha to lớn, hay chứng tỏ ḷng nó đă lắng mọi sân si. Tôi cũng chẳng nói lời nào. Nhưng sự lặng yên nầy lại mang nhiều xấu hổ của kẻ thiếu tài. Nó là một thằng thông minh từ c̣n bé tí; và tôi, lúc nào cũng thấp hơn nó một cái đầu.