Kiemsi
31-08-2017, 05:13
Một thoáng Saigon
http://nguyentran.org/TN/Hinh2/ChoSaigon.jpg
Tôi như nhiều người không sinh ra tại Sài G̣n nhưng suốt học tŕnh từ tiểu học lên đại học được sống với thủ đô của miền Nam, mà qua tên gọi mỹ miều là “Ḥn Ngọc viễn Đông”. Tôi suy tư về nguồn gốc các danh từ Sài G̣n và Ḥn Ngọc viễn Đông.
Theo sự truy nguyên, Sài G̣n thuở ban đầu là đất của người Khờ-me, là một làng đánh cá, có tên đầu tiên là Prey Nokor mà Prey là thánh thần (Dieu, God) và Nokor là thành phồ hay đô thị (la ville; town, city), mang ư nghĩa là “thành phố thánh thần”.
Năm 1862, Việt Nam là thuộc địa của Pháp, người Pháp đặt tên chính thức là Saigon. Lấy theo cách giải thích v́ sao người Pháp gọi là “Saigon” do theo âm ngữ của người Tàu (Thầy Ng̣n, Xi Coón) hay Miên ngữ “Prey Nokor”. Từ đó Saigon được Việt hóa là Sài G̣n.
V́ là thuộc địa của Pháp, thành phố được Pháp xây dựng rất tối tân, mới lạ, được xem là bậc nhất của vùng Đông Nam Á vào thời bấy giờ. Nên Pháp xem đó là Ḥn Ngọc Viễn Đông (la Perle de l’Extrême-Orient, the Pearl of the Far East) hay theo sự ví von của người Pháp là Paris Phương Đông (Paris de l’Orient, Paris in the Orient) để ám chỉ là một thành phố giàu sang, lịch lăm của Pháp ở vùng Đông Nam Á.
https://static.mytour.vn/upload_images/Image/Minh%20Hoang/Ho%20chi%20minh/Chua%20an/800px-%C4%90%E1%BB%81n_B%C3%A0_%E1%BA%A4n.jpg
Giả thuyết khác như theo Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quư Đôn viết năm 1776, năm 1674 Thống suất Nguyễn Dương Lâm vâng lệnh chúa Nguyễn đánh Cao Miên và phá vỡ “Lũy Sài G̣n” (theo Hán Nho viết là “Sài Côn”). Đây là lần đầu tiên chữ “Sài G̣n” xuất hiện trong tài liệu Việt Nam. V́ thiếu chữ viết nên chữ Hán – “Côn” – được dùng thế cho “G̣n”. Như vậy, ngay từ năm 1674 đă có địa danh Sài G̣n, không phải đợi đến năm 1778 khi người Tàu ở Cù Lao Phố bị quân Tây Sơn tiêu diệt rồi chạy xuống lập nên Thầy Ng̣n tức Đề Ngạn, hay Xi Coón tức Tây Cống.
http://www.beslog.nl/wordpress/wp-content/uploads/2012/05/dong-khoi_ho-chi-minh-city.jpg
Dù sao th́ Sài G̣n và Ḥn Ngọc viễn Đông vẫn là một nơi quyến rũ, ấp ủ con tim bao thế hệ dù là gốc Âu hay Á. Trước khi tôi rời Sài G̣n v́ biến cố chính trị 1975, những kỷ niệm lưu luyến với Sài G̣n hay Ḥn Ngọc viễn Đông có nhiều lắm. Thời sinh viên thuở ấy sao mà đẹp đẽ trong ngắn ngủi, thời gian trôi qua như cái chớp mắt mà nay đă gần 4 thập niên ly hương, nh́n lại thấy ḿnh không c̣n trẻ của lứa tuổi hai mươi của Sài G̣n mộng mơ, không c̣n nữa kỷ niệm đêm đêm tản bộ hóng mát dọc theo bờ sông Sài G̣n, hướng mắt về mái nhà lồng bên kia là Thủ Thiêm từ bến đ̣, bến bắc, gió thổi mát rượi từ mé sông, không c̣n nữa kỷ niệm Sài G̣n mưa lăng mạn ta phải luồn lách những vũng nước không tên, trong cái giá lạnh khi lượn xe gắn máy chạy trong cơn mưa rào xối xả từ trời cao mà nước mưa bắn văng tung tóe, Sài G̣n cũng đă ch́m khuất vào dĩ văng xa xôi, rồi khi kỷ niệm trở về chỉ c̣n lại những nỗi nhớ đáng yêu bằng nước mắt ấm đầy ắp những lưu luyến yêu thương trong tâm tưởng, đôi lúc âm thầm trở về, cơ hồ như Sài G̣n đă sống dậy mănh liệt trong tiềm thức cũ, măi măi theo ta những nhờ nhung không nguôi như bài ca:
“Sài g̣n bây giờ trời mưa hay nắng?
Tà áo em bay theo giọt nắng vàng
Con đường ta đi gịng sông kỷ niệm
Nỗi nhớ trong em nỗi nhớ dịu dàng
Sài g̣n bây giờ mưa giăng ngập lối
Hai đứa bên nhau âu yếm không rời
Đôi mắt yêu thương làn môi chờ đợi
Từng đợt mưa rơi.. bối rối bồi hồi
Sài g̣n bây giờ ḷng ai vương vấn
Mai anh đi rồi c̣n nhớ em không?
Đôi mắt nai tơ buồn xa vời vợi
Cơn gió vô t́nh đuổi lá vàng rơi
Sài g̣n bây giờ có buồn không em?
Mưa vẫn rơi rơi.. từng giọt êm êm
Suối tóc thơm bay hương t́nh dịu nhẹ
Ngây ngất dạt dào con phố về đêm”
(Sài G̣n Niềm Thương Nỗi Nhớ
Tác Giả: Vơ Tá Hân, Trần Ngọc)
Sài G̣n gắn bó với tôi bắt đầu bằng những ngày thơ ngây thành phố như một chốn phồn hoa đô hội, người ta có thể bị choáng ngợp với một đô thị mang dáng vẻ tây phương như người con gái kiều diễm, kiêu sa, đài các, rồi cũng ở một góc nào đó Sài G̣n ủ dột của phố đêm, lầy lội của xóm nghèo, trong nét b́nh dân của tiếng rao hàng, những con kinh nước đen,…
http://media.ngoisao.vn/resize_580x1100/news/2011/11/12/41/9BungBinhCauVuotNguyenHuuCanh2jpg1321061234.jpg
Nhiều người sống với Sài G̣n, dù mưa hay nắng, ban ngày hay ban đêm, bận rộn tất bật hay nhàn rỗi rong ruổi với phố xá của nó. Thưởng thức những món ngon mà cả nhóm bạn tôi khoái khẩu nào là Ḿ Cây Nhăn, Ḿ Chú Hỏa, ḿ La Cay Nguyễn Tri Phương, hủ tiếu gà cá chợ cũ, hủ tiếu saté Lệ Thanh Chợ Lớn. Lề đường Sàig̣n xưa có hàng me Nguyễn Du, có hàng sao cao vút khúc Vơ Trường Toản, Trưng Vương.
https://scontent-lga3-1.xx.fbcdn.net/v/t1.0-9/1622063_585642224895993_4934202719973476615_n.jpg? oh=63c052635c176506ad64c9cb8cf36db6&oe=59D28AA4
Tôi nhớ rơ có những hàng phượng vĩ và hoàng điệp trong sân trường Petrus Kư, Sài G̣n có trường Gia Long với món ḅ bía, xe đậu xanh đậu đỏ; có trường Luật Khoa trên đường Duy Tân với xe nước dừa uống môi em ngọt; có trường Dược khoa, Văn khoa trên đường Cường Để chạy thẳng xuống bờ sông Sài G̣n có Bến Bạch Đằng,… Sài G̣n có những quán kem, quán cà-fé, quán ăn vỉa hè,…
https://scontent-lga3-1.xx.fbcdn.net/v/t1.0-9/10419986_585644698229079_8159502236126782195_n.jpg ?oh=4a9b296cedefcd0a095fdade6722bb9a&oe=59C5C0FE
Nữ sinh trường Gia Long năm 1969 với chiếc áo dài thướt tha.
Những sinh hoạt b́nh dị có quán cơm Bà Cả Đọi, quán Bắc Bà Ba Bủn; để thưởng thức những món Sài G̣n sự khoái khẩu với hệ quả Pavlov cồn cào dạ dầy sau những buổi tan học ngày cũ bạn bè rủ nhau đi ăn hàng Sài G̣n. Tôi nhớ con hẽm kín đáo Casino Sài G̣n nào những bún chả, bánh cuốn Thanh Tŕ, bánh tôm Cổ Ngư; những gánh hàng rong, những xe bán thức ăn của khu Bàn Cờ, khu Nguyễn Thiện Thuật, Chợ Vườn Chuối, Chùa Kỳ Viên, Chợ Đũi,… xen kẻ trong trí nhớ có nhiều lưu niệm trong kư ức xưa, có những nhà hàng, những điểm hẹn ḥ như: Passage Eden, Casino Sài G̣n, Mini Rex, La Pagode, Pôle Nord, Givral, Brodard, khu thương xá Tax,… Nhắc đến Sài G̣n có những nơi như Continental, Caravelle, Majestic,… Lề đường Saig̣n c̣n có những gánh hàng rong. Thương nhớ làm sao kỷ niệm Sài G̣n có nước mía Viễn Đông có thịt phá lấu, có gỏi đu đủ gan cháy khô ḅ, có bánh bột chiên, có món bánh cay gần khu Chùa Chà Và mà nhà văn Thinh Quang nhắc tôi hôm nọ. Những thực khách của những nhà hàng sang trọng theo cung cách kiểu tây phương của Sài G̣n, nhưng rồi chính họ cũng là những giới hâm mộ thường trực tại các quán cóc trên vỉa hè Sài G̣n. Đó là những nét đặt thù của Sài G̣n, của người Sài G̣n, hay thuật ngữ phương tây “Saigonais”, hoặc “Saigonese”.
http://vnafmamn.com/SAIGON1975/saigon2.jpg
Nhớ Sài G̣n, làm sao quên nỗi những góc phố, những con đường của nơi ấy nhỉ? Năm 1865, Phó đô đốc Pierre Paul Marie de la Grandière (1807 – 1876) đại diện cho chính quyền Pháp tiến hành việc đặt tên cho 26 con đường trên địa bàn của thành phố Sài G̣n mà trước đó chỉ được đánh số thứ tự. Trải qua hơn 300 năm xây dựng và phát triển, Sài G̣n đă có hơn 1.500 con đường lớn, nhỏ và từ lâu các tên đường thay đổi do yếu tố chính trị. Thời Pháp thuộc th́ đường Tự Do xưa của ta là đường Catinat; rồi Pháp đặt Charnerta cho tên đường Nguyễn Huệ, Pháp đặt tên đường Mac Mahon ta là Công Lư; và đường Bonard là Lê Lợi; đường Mossard là đường Nguyễn Du; đường mang tên Phó đô đốc HQ Pháp De La Grandlière ta thay bằng tên vua ta đường Gia Long; đường Paul Blanchy tên ta là Hai Bà Trưng), đường Mayer là tên vua ta đường Hiền Vương; và đại lộ Boulevard de la Somme phe ta đặt tên vua, đại lộ Hàm Nghi, nhà tôi ở đường mang tên tây D’Espagne tên ta là vua Lê Thánh Tôn,…
http://www.tienve.org/home/literature/images/La-pagode-saigon.jpg
La Pagode
Những khách sạn thời Pháp thuộc tọa lạc ngay trung tâm Sài G̣n đă là nhân chứng cho bao năm binh biến, vật đổi sao dời. Khách sạn Continental được các kiến trúc sư nổi tiếng của Pháp thiết kế và xây dựng vào năm 1880 và nay là khách sạn lâu đời nhất Việt Nam. Continental từng đón tiếp nhiều nhân vật nổi tiếng như nhà thơ Nobel của Ấn Độ là Rabindranath Tagore; văn hào Pháp André Malreaux là tác giả của La condition humaine (Thân phận con người 1933), sau làm Bộ trưởng Văn hóa Pháp (1959-1969); văn hào Anh Graham Greene (tác giả của sách bestseller “The Quiet American” – Người Mỹ Trầm Lặng); cựu tổng thống Pháp Jacques Chirac, và nữ tài tử điện ảnh Catherine Deneuve (thủ diễn trong các phim đoạt giải điện ảnh Indochine, Le Dernier Métro, Belle de Jour),…
http://pi-company.com.vn/uploads/Pi/Van%20Hoa/XuanThuBooks.JPG
Quán Givral, nhà sách Xuân Thu… phố xưa như nỗi nhớ
của người Sài G̣n, hồn của người Sài G̣n.
Chủ nhân đầu tiên của Continental là Pierre Cazeau, nhà sản xuất vật liệu xây dựng, sau bán lại cho Công tước De Montpensier. Chủ sau là Mathieu Francini. Ngoài ra, Continental c̣n có tên là “Radio Catinat”, nơi mà giới báo chí truyền thông tụ hội, trao dổi, thu nhặt tin tức thời sự “nóng” nhất, sai có, đúng có.
http://farm4.staticflickr.com/3483/4031770022_19fab63e48_b.jpg
Nhà hàng kỳ cựu sau Continental là Majestic, thành lập năm 1925, nằm ở góc đường Catinat và Luro (sau là Cường Để) nh́n ra bờ sông Sài G̣n, do một thương nhân người Tàu giàu có và nổi tiếng nhất nh́ Sài G̣n thời bấy giờ là Hui Bon Hoa (tức chú Hỏa) xây dựng theo đồ án thiết kế của một kiến trúc sư người Pháp.
http://farm3.staticflickr.com/2804/4031782984_0088167190_b.jpg
Suốt gần 90 năm tuổi của ḿnh, Majestic đă đón tiếp nhiều nhân vật quốc tế, hay chính khách: Tổng thống Pháp Mitterrand, Thái tử Nhật Akishino, Thủ tướng Lư Hiển Long của Singapore, Thái tử Đan Mạch Henrick, Thái tử Anh Andrew, công chúa Thái Lan Maha Chakri Sring Dhorn,…
http://static.asiawebdirect.com/m/bangkok/hotels/visit-mekong-com/majestic-hotel-saigon/hotelBanner/hotel00.jpg
Các quán cà phê như La Pagode là nơi hội tụ của giới thơ văn, báo chí Sài G̣n một thuở như tụ quán Caffe Trieste nằm trên Vallejo Street (góc đường Grant) hướng bắc của phố San Francisco, chủ nhân là một người Ư di cư, nhưng quán cà phê nảy là nơi mà giới tao nhân mặc khách, những nghệ sĩ lui tới gặp gỡ nhau, ṇ là pḥng hội của những nhà văn Lawrence Ferlinghetti, Alan Watts, Jack Kerouac, Allen Ginsberg, Richard Brautigan, Bob Kaufman, Gregory Corso, Michael McClure, Kenneth Rexroth, Neeli Cherkovski,… nhà thơ nổi tiếng Jack Hirschman, nghệ sĩ Peter Le Blanc, Don Moses và nhiếp ảnh gia giải Pulitzer là Joe Rosenthal, rồi những Jimo Perini, Bill Cosby, Paul Kantner, Liam Mayclem, Joey Reynolds và Mal Sharpe,… Trieste c̣n là nơi thi sĩ gốc Nga giải Nobel văn chương Joseph Brodsky lui tới trau chuốt thơ của ḿnh. C̣n nữa. Rồi ở góc pḥng c̣n phảng phất bóng dáng của nhà đạo diễn nổi danh Francis Ford Coppola ngồi đọc và đánh bóng kịch bản phim “The Godfather” những năm 70.
http://kenh14cdn.com/thumb_w/600/d4b5d372a0/2015/09/22/nga5chuongcho%20copy-985cb.jpg
Ngă năm Chuồng Chó trước đây -
Paris có Café de Flore, ở ngay ngă Tư của Boulevard Saint-Germain và đường St. Benoit, nơi gặp gỡ ngày xưa của văn và triết gia như André Breton, Françoise Sagan, André Malraux, Francois Mauriac, Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir, Albert Camus,…
Cái chung của La Pagode của Sài G̣n, Caffe Trieste của San Francisco hay hay Café de Flore của Paris là những địa điểm tụ họp của giới văn hoá nghệ thuật, những nơi có lịch sử của chính nó.
https://encrypted-tbn2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSsdCru4ANGMVrhePBfuBYKSxYYOHVkX DnQzNx6VownvB8S7sOvTQ
“Nắng SàiG̣n anh đi mà chợt mát
Bởi v́ em mặc áo lụa Hà Đông
Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng
Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng…”
Sàig̣n có thơ Nguyên Sa, có nhạc Ngô Thụy Miên, hỡi những ai đă từng đi dưới cơn nắng của Sài G̣n, bạn c̣n nhớ chứ?
http://cothommagazine.com/nhac/lyrics/Mua1.jpg
Nhà thơ Vũ Uyên Giang cho bài thơ nhớ Sài G̣n xưa, Sài G̣n nhớ nắng, nhớ mưa:
“Nhớ quá Sàig̣n của thuở xưa
Ta từ Bưu Điện bước ngang qua
Nhà thờ Đức Mẹ nằm im lặng
Con phố Hàn Thuyên nắng nhạt nḥa
…
Nhớ đến Sàigon một thuở xưa
Buổi chiều nhạt nắng lại rơi mưa
Gọi thầm khe khẽ tên ai đó
Đất khách trong ḷng đang đổ mưa.”
Vũ Uyên Giang
Sài G̣n qua nỗi nhung nhớ của nhà văn Trần Mộng Tú:
“Âm thanh của những tiếng động hàng ngày, như tiếng chuông nhà thờ buổi sáng, tiếng xe rồ của một chiếc xích lô máy, tiếng rao của người bán hàng rong, tiếng chuông leng keng của người bán cà rem, tiếng gọi nhau ơi ới trong những con hẻm, tiếng mua bán xôn xao khi đi qua cửa chợ, vẻ im ắng thơ mộng của một con đường vắng sau cơn mưa… Làm lên một Sài G̣n bềnh bồng trong nỗi nhớ.
Sài G̣n mỗi tháng, mỗi năm, dần dần đổi khác. Chúng tôi lớn lên, đi qua thời kỳ tiểu học, vào trung học th́ chiến tranh bắt đầu thấp thoáng sau cánh cửa nhà trường. Đă có những bạn trai thi rớt Tú Tài phải nhập ngũ. Những giọt nước mắt đă rơi xuống sân trường. Sau đó, với ngày biểu t́nh, với đêm giới nghiêm, với ṿng kẽm gai,với hỏa châu vụt bay lên, vụt rơi xuống, tắt nhanh, như tương lai của cả một thế hệ lớn lên giữa chiến tranh.
Sài G̣n như một người t́nh đầu đời, để cho ta bất cứ ở tuổi nào, bất cứ đi về đâu, khi ngồi nhớ lại, vẫn hiện ra như một vệt son c̣n chói đỏ. Sài G̣n như một mảnh trầm c̣n nguyên vẹn hương thơm, như một vết thương trên ngực chưa lành, đang chờ một nụ hôn dịu dàng đặt xuống.
https://icdn.vnecdn.net/vnexpress/2016/10/11/thuong-xa-tax-2829-1476177400.jpg
Thương xá Tax
Thi sĩ Phạm Sĩ Trung nhớ Sài G̣n:
“Sài G̣n ơi Sài G̣n
Những con đường thân quen
Hàng cây cao bóng mát
T́nh yêu thật êm đềm
Sài G̣n ơi Sài G̣n
Nơi tôi đă lớn lên
Nhớ thương buồn vời vợi
Suốt đời chẳng sao quên”
Lê Sáng chuyển bài
http://nguyentran.org/TN/Hinh2/ChoSaigon.jpg
Tôi như nhiều người không sinh ra tại Sài G̣n nhưng suốt học tŕnh từ tiểu học lên đại học được sống với thủ đô của miền Nam, mà qua tên gọi mỹ miều là “Ḥn Ngọc viễn Đông”. Tôi suy tư về nguồn gốc các danh từ Sài G̣n và Ḥn Ngọc viễn Đông.
Theo sự truy nguyên, Sài G̣n thuở ban đầu là đất của người Khờ-me, là một làng đánh cá, có tên đầu tiên là Prey Nokor mà Prey là thánh thần (Dieu, God) và Nokor là thành phồ hay đô thị (la ville; town, city), mang ư nghĩa là “thành phố thánh thần”.
Năm 1862, Việt Nam là thuộc địa của Pháp, người Pháp đặt tên chính thức là Saigon. Lấy theo cách giải thích v́ sao người Pháp gọi là “Saigon” do theo âm ngữ của người Tàu (Thầy Ng̣n, Xi Coón) hay Miên ngữ “Prey Nokor”. Từ đó Saigon được Việt hóa là Sài G̣n.
V́ là thuộc địa của Pháp, thành phố được Pháp xây dựng rất tối tân, mới lạ, được xem là bậc nhất của vùng Đông Nam Á vào thời bấy giờ. Nên Pháp xem đó là Ḥn Ngọc Viễn Đông (la Perle de l’Extrême-Orient, the Pearl of the Far East) hay theo sự ví von của người Pháp là Paris Phương Đông (Paris de l’Orient, Paris in the Orient) để ám chỉ là một thành phố giàu sang, lịch lăm của Pháp ở vùng Đông Nam Á.
https://static.mytour.vn/upload_images/Image/Minh%20Hoang/Ho%20chi%20minh/Chua%20an/800px-%C4%90%E1%BB%81n_B%C3%A0_%E1%BA%A4n.jpg
Giả thuyết khác như theo Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quư Đôn viết năm 1776, năm 1674 Thống suất Nguyễn Dương Lâm vâng lệnh chúa Nguyễn đánh Cao Miên và phá vỡ “Lũy Sài G̣n” (theo Hán Nho viết là “Sài Côn”). Đây là lần đầu tiên chữ “Sài G̣n” xuất hiện trong tài liệu Việt Nam. V́ thiếu chữ viết nên chữ Hán – “Côn” – được dùng thế cho “G̣n”. Như vậy, ngay từ năm 1674 đă có địa danh Sài G̣n, không phải đợi đến năm 1778 khi người Tàu ở Cù Lao Phố bị quân Tây Sơn tiêu diệt rồi chạy xuống lập nên Thầy Ng̣n tức Đề Ngạn, hay Xi Coón tức Tây Cống.
http://www.beslog.nl/wordpress/wp-content/uploads/2012/05/dong-khoi_ho-chi-minh-city.jpg
Dù sao th́ Sài G̣n và Ḥn Ngọc viễn Đông vẫn là một nơi quyến rũ, ấp ủ con tim bao thế hệ dù là gốc Âu hay Á. Trước khi tôi rời Sài G̣n v́ biến cố chính trị 1975, những kỷ niệm lưu luyến với Sài G̣n hay Ḥn Ngọc viễn Đông có nhiều lắm. Thời sinh viên thuở ấy sao mà đẹp đẽ trong ngắn ngủi, thời gian trôi qua như cái chớp mắt mà nay đă gần 4 thập niên ly hương, nh́n lại thấy ḿnh không c̣n trẻ của lứa tuổi hai mươi của Sài G̣n mộng mơ, không c̣n nữa kỷ niệm đêm đêm tản bộ hóng mát dọc theo bờ sông Sài G̣n, hướng mắt về mái nhà lồng bên kia là Thủ Thiêm từ bến đ̣, bến bắc, gió thổi mát rượi từ mé sông, không c̣n nữa kỷ niệm Sài G̣n mưa lăng mạn ta phải luồn lách những vũng nước không tên, trong cái giá lạnh khi lượn xe gắn máy chạy trong cơn mưa rào xối xả từ trời cao mà nước mưa bắn văng tung tóe, Sài G̣n cũng đă ch́m khuất vào dĩ văng xa xôi, rồi khi kỷ niệm trở về chỉ c̣n lại những nỗi nhớ đáng yêu bằng nước mắt ấm đầy ắp những lưu luyến yêu thương trong tâm tưởng, đôi lúc âm thầm trở về, cơ hồ như Sài G̣n đă sống dậy mănh liệt trong tiềm thức cũ, măi măi theo ta những nhờ nhung không nguôi như bài ca:
“Sài g̣n bây giờ trời mưa hay nắng?
Tà áo em bay theo giọt nắng vàng
Con đường ta đi gịng sông kỷ niệm
Nỗi nhớ trong em nỗi nhớ dịu dàng
Sài g̣n bây giờ mưa giăng ngập lối
Hai đứa bên nhau âu yếm không rời
Đôi mắt yêu thương làn môi chờ đợi
Từng đợt mưa rơi.. bối rối bồi hồi
Sài g̣n bây giờ ḷng ai vương vấn
Mai anh đi rồi c̣n nhớ em không?
Đôi mắt nai tơ buồn xa vời vợi
Cơn gió vô t́nh đuổi lá vàng rơi
Sài g̣n bây giờ có buồn không em?
Mưa vẫn rơi rơi.. từng giọt êm êm
Suối tóc thơm bay hương t́nh dịu nhẹ
Ngây ngất dạt dào con phố về đêm”
(Sài G̣n Niềm Thương Nỗi Nhớ
Tác Giả: Vơ Tá Hân, Trần Ngọc)
Sài G̣n gắn bó với tôi bắt đầu bằng những ngày thơ ngây thành phố như một chốn phồn hoa đô hội, người ta có thể bị choáng ngợp với một đô thị mang dáng vẻ tây phương như người con gái kiều diễm, kiêu sa, đài các, rồi cũng ở một góc nào đó Sài G̣n ủ dột của phố đêm, lầy lội của xóm nghèo, trong nét b́nh dân của tiếng rao hàng, những con kinh nước đen,…
http://media.ngoisao.vn/resize_580x1100/news/2011/11/12/41/9BungBinhCauVuotNguyenHuuCanh2jpg1321061234.jpg
Nhiều người sống với Sài G̣n, dù mưa hay nắng, ban ngày hay ban đêm, bận rộn tất bật hay nhàn rỗi rong ruổi với phố xá của nó. Thưởng thức những món ngon mà cả nhóm bạn tôi khoái khẩu nào là Ḿ Cây Nhăn, Ḿ Chú Hỏa, ḿ La Cay Nguyễn Tri Phương, hủ tiếu gà cá chợ cũ, hủ tiếu saté Lệ Thanh Chợ Lớn. Lề đường Sàig̣n xưa có hàng me Nguyễn Du, có hàng sao cao vút khúc Vơ Trường Toản, Trưng Vương.
https://scontent-lga3-1.xx.fbcdn.net/v/t1.0-9/1622063_585642224895993_4934202719973476615_n.jpg? oh=63c052635c176506ad64c9cb8cf36db6&oe=59D28AA4
Tôi nhớ rơ có những hàng phượng vĩ và hoàng điệp trong sân trường Petrus Kư, Sài G̣n có trường Gia Long với món ḅ bía, xe đậu xanh đậu đỏ; có trường Luật Khoa trên đường Duy Tân với xe nước dừa uống môi em ngọt; có trường Dược khoa, Văn khoa trên đường Cường Để chạy thẳng xuống bờ sông Sài G̣n có Bến Bạch Đằng,… Sài G̣n có những quán kem, quán cà-fé, quán ăn vỉa hè,…
https://scontent-lga3-1.xx.fbcdn.net/v/t1.0-9/10419986_585644698229079_8159502236126782195_n.jpg ?oh=4a9b296cedefcd0a095fdade6722bb9a&oe=59C5C0FE
Nữ sinh trường Gia Long năm 1969 với chiếc áo dài thướt tha.
Những sinh hoạt b́nh dị có quán cơm Bà Cả Đọi, quán Bắc Bà Ba Bủn; để thưởng thức những món Sài G̣n sự khoái khẩu với hệ quả Pavlov cồn cào dạ dầy sau những buổi tan học ngày cũ bạn bè rủ nhau đi ăn hàng Sài G̣n. Tôi nhớ con hẽm kín đáo Casino Sài G̣n nào những bún chả, bánh cuốn Thanh Tŕ, bánh tôm Cổ Ngư; những gánh hàng rong, những xe bán thức ăn của khu Bàn Cờ, khu Nguyễn Thiện Thuật, Chợ Vườn Chuối, Chùa Kỳ Viên, Chợ Đũi,… xen kẻ trong trí nhớ có nhiều lưu niệm trong kư ức xưa, có những nhà hàng, những điểm hẹn ḥ như: Passage Eden, Casino Sài G̣n, Mini Rex, La Pagode, Pôle Nord, Givral, Brodard, khu thương xá Tax,… Nhắc đến Sài G̣n có những nơi như Continental, Caravelle, Majestic,… Lề đường Saig̣n c̣n có những gánh hàng rong. Thương nhớ làm sao kỷ niệm Sài G̣n có nước mía Viễn Đông có thịt phá lấu, có gỏi đu đủ gan cháy khô ḅ, có bánh bột chiên, có món bánh cay gần khu Chùa Chà Và mà nhà văn Thinh Quang nhắc tôi hôm nọ. Những thực khách của những nhà hàng sang trọng theo cung cách kiểu tây phương của Sài G̣n, nhưng rồi chính họ cũng là những giới hâm mộ thường trực tại các quán cóc trên vỉa hè Sài G̣n. Đó là những nét đặt thù của Sài G̣n, của người Sài G̣n, hay thuật ngữ phương tây “Saigonais”, hoặc “Saigonese”.
http://vnafmamn.com/SAIGON1975/saigon2.jpg
Nhớ Sài G̣n, làm sao quên nỗi những góc phố, những con đường của nơi ấy nhỉ? Năm 1865, Phó đô đốc Pierre Paul Marie de la Grandière (1807 – 1876) đại diện cho chính quyền Pháp tiến hành việc đặt tên cho 26 con đường trên địa bàn của thành phố Sài G̣n mà trước đó chỉ được đánh số thứ tự. Trải qua hơn 300 năm xây dựng và phát triển, Sài G̣n đă có hơn 1.500 con đường lớn, nhỏ và từ lâu các tên đường thay đổi do yếu tố chính trị. Thời Pháp thuộc th́ đường Tự Do xưa của ta là đường Catinat; rồi Pháp đặt Charnerta cho tên đường Nguyễn Huệ, Pháp đặt tên đường Mac Mahon ta là Công Lư; và đường Bonard là Lê Lợi; đường Mossard là đường Nguyễn Du; đường mang tên Phó đô đốc HQ Pháp De La Grandlière ta thay bằng tên vua ta đường Gia Long; đường Paul Blanchy tên ta là Hai Bà Trưng), đường Mayer là tên vua ta đường Hiền Vương; và đại lộ Boulevard de la Somme phe ta đặt tên vua, đại lộ Hàm Nghi, nhà tôi ở đường mang tên tây D’Espagne tên ta là vua Lê Thánh Tôn,…
http://www.tienve.org/home/literature/images/La-pagode-saigon.jpg
La Pagode
Những khách sạn thời Pháp thuộc tọa lạc ngay trung tâm Sài G̣n đă là nhân chứng cho bao năm binh biến, vật đổi sao dời. Khách sạn Continental được các kiến trúc sư nổi tiếng của Pháp thiết kế và xây dựng vào năm 1880 và nay là khách sạn lâu đời nhất Việt Nam. Continental từng đón tiếp nhiều nhân vật nổi tiếng như nhà thơ Nobel của Ấn Độ là Rabindranath Tagore; văn hào Pháp André Malreaux là tác giả của La condition humaine (Thân phận con người 1933), sau làm Bộ trưởng Văn hóa Pháp (1959-1969); văn hào Anh Graham Greene (tác giả của sách bestseller “The Quiet American” – Người Mỹ Trầm Lặng); cựu tổng thống Pháp Jacques Chirac, và nữ tài tử điện ảnh Catherine Deneuve (thủ diễn trong các phim đoạt giải điện ảnh Indochine, Le Dernier Métro, Belle de Jour),…
http://pi-company.com.vn/uploads/Pi/Van%20Hoa/XuanThuBooks.JPG
Quán Givral, nhà sách Xuân Thu… phố xưa như nỗi nhớ
của người Sài G̣n, hồn của người Sài G̣n.
Chủ nhân đầu tiên của Continental là Pierre Cazeau, nhà sản xuất vật liệu xây dựng, sau bán lại cho Công tước De Montpensier. Chủ sau là Mathieu Francini. Ngoài ra, Continental c̣n có tên là “Radio Catinat”, nơi mà giới báo chí truyền thông tụ hội, trao dổi, thu nhặt tin tức thời sự “nóng” nhất, sai có, đúng có.
http://farm4.staticflickr.com/3483/4031770022_19fab63e48_b.jpg
Nhà hàng kỳ cựu sau Continental là Majestic, thành lập năm 1925, nằm ở góc đường Catinat và Luro (sau là Cường Để) nh́n ra bờ sông Sài G̣n, do một thương nhân người Tàu giàu có và nổi tiếng nhất nh́ Sài G̣n thời bấy giờ là Hui Bon Hoa (tức chú Hỏa) xây dựng theo đồ án thiết kế của một kiến trúc sư người Pháp.
http://farm3.staticflickr.com/2804/4031782984_0088167190_b.jpg
Suốt gần 90 năm tuổi của ḿnh, Majestic đă đón tiếp nhiều nhân vật quốc tế, hay chính khách: Tổng thống Pháp Mitterrand, Thái tử Nhật Akishino, Thủ tướng Lư Hiển Long của Singapore, Thái tử Đan Mạch Henrick, Thái tử Anh Andrew, công chúa Thái Lan Maha Chakri Sring Dhorn,…
http://static.asiawebdirect.com/m/bangkok/hotels/visit-mekong-com/majestic-hotel-saigon/hotelBanner/hotel00.jpg
Các quán cà phê như La Pagode là nơi hội tụ của giới thơ văn, báo chí Sài G̣n một thuở như tụ quán Caffe Trieste nằm trên Vallejo Street (góc đường Grant) hướng bắc của phố San Francisco, chủ nhân là một người Ư di cư, nhưng quán cà phê nảy là nơi mà giới tao nhân mặc khách, những nghệ sĩ lui tới gặp gỡ nhau, ṇ là pḥng hội của những nhà văn Lawrence Ferlinghetti, Alan Watts, Jack Kerouac, Allen Ginsberg, Richard Brautigan, Bob Kaufman, Gregory Corso, Michael McClure, Kenneth Rexroth, Neeli Cherkovski,… nhà thơ nổi tiếng Jack Hirschman, nghệ sĩ Peter Le Blanc, Don Moses và nhiếp ảnh gia giải Pulitzer là Joe Rosenthal, rồi những Jimo Perini, Bill Cosby, Paul Kantner, Liam Mayclem, Joey Reynolds và Mal Sharpe,… Trieste c̣n là nơi thi sĩ gốc Nga giải Nobel văn chương Joseph Brodsky lui tới trau chuốt thơ của ḿnh. C̣n nữa. Rồi ở góc pḥng c̣n phảng phất bóng dáng của nhà đạo diễn nổi danh Francis Ford Coppola ngồi đọc và đánh bóng kịch bản phim “The Godfather” những năm 70.
http://kenh14cdn.com/thumb_w/600/d4b5d372a0/2015/09/22/nga5chuongcho%20copy-985cb.jpg
Ngă năm Chuồng Chó trước đây -
Paris có Café de Flore, ở ngay ngă Tư của Boulevard Saint-Germain và đường St. Benoit, nơi gặp gỡ ngày xưa của văn và triết gia như André Breton, Françoise Sagan, André Malraux, Francois Mauriac, Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir, Albert Camus,…
Cái chung của La Pagode của Sài G̣n, Caffe Trieste của San Francisco hay hay Café de Flore của Paris là những địa điểm tụ họp của giới văn hoá nghệ thuật, những nơi có lịch sử của chính nó.
https://encrypted-tbn2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSsdCru4ANGMVrhePBfuBYKSxYYOHVkX DnQzNx6VownvB8S7sOvTQ
“Nắng SàiG̣n anh đi mà chợt mát
Bởi v́ em mặc áo lụa Hà Đông
Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng
Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng…”
Sàig̣n có thơ Nguyên Sa, có nhạc Ngô Thụy Miên, hỡi những ai đă từng đi dưới cơn nắng của Sài G̣n, bạn c̣n nhớ chứ?
http://cothommagazine.com/nhac/lyrics/Mua1.jpg
Nhà thơ Vũ Uyên Giang cho bài thơ nhớ Sài G̣n xưa, Sài G̣n nhớ nắng, nhớ mưa:
“Nhớ quá Sàig̣n của thuở xưa
Ta từ Bưu Điện bước ngang qua
Nhà thờ Đức Mẹ nằm im lặng
Con phố Hàn Thuyên nắng nhạt nḥa
…
Nhớ đến Sàigon một thuở xưa
Buổi chiều nhạt nắng lại rơi mưa
Gọi thầm khe khẽ tên ai đó
Đất khách trong ḷng đang đổ mưa.”
Vũ Uyên Giang
Sài G̣n qua nỗi nhung nhớ của nhà văn Trần Mộng Tú:
“Âm thanh của những tiếng động hàng ngày, như tiếng chuông nhà thờ buổi sáng, tiếng xe rồ của một chiếc xích lô máy, tiếng rao của người bán hàng rong, tiếng chuông leng keng của người bán cà rem, tiếng gọi nhau ơi ới trong những con hẻm, tiếng mua bán xôn xao khi đi qua cửa chợ, vẻ im ắng thơ mộng của một con đường vắng sau cơn mưa… Làm lên một Sài G̣n bềnh bồng trong nỗi nhớ.
Sài G̣n mỗi tháng, mỗi năm, dần dần đổi khác. Chúng tôi lớn lên, đi qua thời kỳ tiểu học, vào trung học th́ chiến tranh bắt đầu thấp thoáng sau cánh cửa nhà trường. Đă có những bạn trai thi rớt Tú Tài phải nhập ngũ. Những giọt nước mắt đă rơi xuống sân trường. Sau đó, với ngày biểu t́nh, với đêm giới nghiêm, với ṿng kẽm gai,với hỏa châu vụt bay lên, vụt rơi xuống, tắt nhanh, như tương lai của cả một thế hệ lớn lên giữa chiến tranh.
Sài G̣n như một người t́nh đầu đời, để cho ta bất cứ ở tuổi nào, bất cứ đi về đâu, khi ngồi nhớ lại, vẫn hiện ra như một vệt son c̣n chói đỏ. Sài G̣n như một mảnh trầm c̣n nguyên vẹn hương thơm, như một vết thương trên ngực chưa lành, đang chờ một nụ hôn dịu dàng đặt xuống.
https://icdn.vnecdn.net/vnexpress/2016/10/11/thuong-xa-tax-2829-1476177400.jpg
Thương xá Tax
Thi sĩ Phạm Sĩ Trung nhớ Sài G̣n:
“Sài G̣n ơi Sài G̣n
Những con đường thân quen
Hàng cây cao bóng mát
T́nh yêu thật êm đềm
Sài G̣n ơi Sài G̣n
Nơi tôi đă lớn lên
Nhớ thương buồn vời vợi
Suốt đời chẳng sao quên”
Lê Sáng chuyển bài