Anamit
11-06-2017, 19:12
Lời điếu của Quốc trưởng Bảo Đại do Đổng lí văn pḥng
đọc trong Tang lễ cụ Trần Trọng Kim.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_Baodai_trtrkim.jpg
Lời điếu của Quốc trưởng Bảo Đại do Đổng lí văn pḥng đọc trong Tang lễ cụ Trần Trọng Kim
QUỐC GIA VIỆT NAM
ĐỨC QUỐC TRƯỞNG
BẢO ĐẠI
Ông nguyên Thủ tướng,
Được tin Ông từ trần, ḷng tôi thương cảm vô hạn. Vẫn biết tuổi Ông đă gọi là thọ; sự nghiệp văn hóa, chánh trị của Ông đă biểu dương một thân thế cao quư. Song tôi không khỏi ngậm ngùi nhớ rằng mới cách đây mấy hôm, tôi c̣n vui thấy Ông tinh thần vẫn tráng kiện, chí khí c̣n hăm hở, và tưởng rằng trong những ngày sắp tới là lúc tổ quốc cần hết thảy những con dân tài đức như Ông, Ông tuy tuổi cao sức yếu, vẫn có thể phục vụ giang sơn như suốt cả cuộc đời tận tụy của Ông!
Lịch sử sẽ ghi thanh danh ông, thanh danh một nhà mô phạm biệt tài, một nhà văn học lỗi lạc, một nhà chí sỹ ái quốc. Và thân thế trong trắng của Ông đă làm gương cho kẻ đương thời sẽ làm gương cho lớp hậu thế.
Riêng đối với tôi, tôi không quên rằng trong những giai đoạn khó khăn của lịch sử, lúc nào Ông cũng sẵn sàng hăng hái làm người cộng sự đắc lực của tôi: nào khi Ông nhận đảm đương sứ mạng nặng nề điều khiển con thuyền quốc gia trong khi thế nước chông chênh; nào lúc ṭng vong ở nơi hải ngoại khi tôi tranh đấu để mang lại cho dân tộc một hy vọng, một tin tưởng ở tương lai; nào buổi mới đây tuy tuổi đă ngoài 70 mà Ông c̣n hăng hái đứng lên đảm nhiệm trọng trách chủ tịch hội nghị toàn quốc trong cuộc tường bày ư nguyện của dân tộc.
Ông thực đă xứng đáng với dân tộc. Ông quả đă xứng đáng với ḷng tín cẩn của tôi.
Công trạng ấy tôi không quên.
Quốc dân cũng không quên. Lịch sử sẽ ghi công của người con ưu tú của đất nước.
Tin rằng hương hồn ông sẽ được tiêu diêu nơi cực lạc.
Bà nguyên Thủ tướng,
Tôi đề lời phân ưu cùng bà và toàn gia. Tôi mong rằng ḷng tiếc thương của hết thảy quốc dân đối với cố Thủ tướng sẽ làm cho bà nhẹ bớt một phần nào nỗi đau đớn về dịp này và sự nghiệp lâu dài của cố Thủ tướng sẽ làm cho bà được cái an ủi rằng sự nghiệp ấy c̣n cũng như là người chí sỹ khuất núi vẫn c̣n!
.
---------------
Huy Đức
.
VIẾNG CỤ TRẦN TRỌNG KIM
Nhờ những người bạn ở Hà Tĩnh, hôm 24-5, tôi t́m đến được nơi đặt tro cốt cụ Trần Trọng Kim ở tổ đ́nh Vĩnh Nghiêm và hôm qua, 25-5, tôi gặp được bác Trần Xuân Điền, cháu đời thứ 3 của cụ Trần Trọng Kim ở Đan Phổ, Nghi Xuân, Hà Tĩnh.
Lịch sử không có chữ NẾU. Nhưng, đôi khi tôi vẫn cứ không cầm ḷng được, suy nghĩ vẩn vơ, Việt Nam sẽ ra sao, nếu từ tháng 8-1945 vẫn là "chính phủ Trần Trọng Kim"...
Trong năm 1945, người Việt có hai tuyên bố độc lập: Ngày 11-3, triều đ́nh Huế tuyên bố hủy bỏ Ḥa ước Patenôtre kư với Pháp năm 1884, khôi phục chủ quyền Việt Nam; Ngày 2-9, tại Ba Đ́nh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập.
Độc lập không thật sự đến với Việt Nam vào tháng 3 cũng như vào tháng 9-1945.
Chỉ có chính phủ Hồ Chí Minh, vào lúc ấy, mới chủ trương và có khả năng kháng chiến và thắng thế của Mao Trạch Đông trong cuộc nội chiến 1949 đă giúp những người cộng sản giành chiến thắng Điện Biên Phủ, dẫn tới Hiệp định Geneva 1954, chia cắt đất nước. Cuộc chiến tranh thống nhất VN kéo dài tới năm 1975; cuộc chiến tranh người Việt chống lại Khmer Đỏ (có bàn tay Bắc Kinh đâm sau lưng) và chống lại chính quân Trung Quốc xâm lược kéo dài tới 1989.
Chính phủ Trần Trọng Kim và những người theo chủ nghĩa quốc gia như ông chỉ có thể đ̣i độc lập thông qua đấu tranh chính trị và chủ yếu nhờ bàn cờ chính trị thay đổi sau Thế chiến thứ II (Ở Đông Dương, người Pháp trả độc lập cho Sihanouk 1953). Chính phủ Trần Trọng Kim, nếu lănh đạo một VN sau độc lập, sẽ rất kỹ trị và chắc chắn sẽ kế thừa những di sản (vật thể hay phi vật thể) của người Pháp.
Từ lâu, tôi vẫn muốn thắp một nén nhang viếng tác giả của Nho Giáo, Việt Nam Sử Lược, Truyện Thúy Kiều... Theo hướng dẫn của bạn bè tôi đă về Đan Phổ và Thạch Kim, nơi có những người cháu gọi Cụ Lệ Thần bằng chú.
Tháng Tư năm nay, khi cùng anh Le Hai & Trương Duy Nhất về Đan Phổ, người làng đă dẫn ra khu mộ gia đ́nh họ Trần và khẳng định, "Ông Thủ tướng bù nh́n nằm ở đây", nhưng chúng tôi không t́m thấy tên Cụ. Về sau mới biết, tin nói cụ được an táng ở quê là không đúng.
Sinh ra trong một gia đ́nh ḍng dơi, cha là Trần Bá Huân (1838-1894) từng là một văn thân tham gia phong trào Cần Vương. Trần Trọng Kim mất cha năm 9 tuổi, mất mẹ năm 10 tuổi, anh ruột là Trần Bá Hoan nuôi được mấy năm, do quá túng quẫn phải đưa hai em, Trần Trọng Kim và Trần Thị Liên, cho nhà khác làm con nuôi. Hai không gian giáo dục sau đó đă đưa Kim và Liên đi theo hai con đường rất xa nhau. Người em theo phong trào cộng sản từ năm 1930, 1931, trở thành chủ tịch hội phụ nữ tỉnh Nghệ An (mất năm 1964). Người anh được cha nuôi cho ăn học, trở thành một học giả, một người có tinh thần quốc gia, dân tộc.
Năm 1953, sau khi chủ tŕ Hội nghị Hội đồng toàn quốc, tuyên bố Việt Nam ra khỏi Liên hiệp Pháp, cụ Trần Trọng Kim được Quốc trưởng Bảo Đại mời lên Đà Lạt. Sau mấy tuần nghỉ ngơi, không hề có biểu hiện đau ốm, cụ ra đi nhẹ nhàng sau một giấc ngủ trưa vào ngày 26 tháng Mười Âm lịch. Quốc trưởng Bảo Đại cho máy bay đưa thi hài Cụ ra an táng tại nghĩa trang Cầu Giấy, Hà Nội.
Năm 1987, luật sư Phan Anh cho mời thân nhân của cụ từ Sài G̣n, từ Pháp về. Chúng tôi chưa rơ từ đề nghị của ai mà ngay trong dịp này Cụ được cải tảng, hỏa thiêu tại chỗ và tro cốt được mang vào gửi tại chùa Vĩnh Nghiêm.
Cụ bà, Bùi Thị Tuất - em gái cụ Bùi Kỷ, sinh sống ở Sài G̣n cho tới năm 1991. Con gái của hai người, bà Trần Diệu Chương, sinh sống ở Pháp, hàng năm vẫn viết thư về cho bác Trần Xuân Điền nhưng không hiểu sao từ hai năm nay ông Điền không c̣n nhận được thư của bà Diệu Chương nữa (Bà cũng đă ở tuổi gần 90). Những bức thư của bà Diệu Chương không chỉ là để nối t́nh thân với họ hàng mà c̣n như muốn để lại những bằng chứng lịch sử về một nhân vật mà chắc chắn rồi đây sẽ được nh́n nhận lại.
.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_trtrkim.jpg
Chân dung cụ Trần Trọng Kim, chụp 1953 (Tư liệu của bác Trần Xuân Điền).
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_Batrtrkim.jpg
Cụ bà Bùi Thị Tuất. — cùng với Bà Bùi Thị Tuất vợ ông Trần Trọng Kim.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_trtrkim_trocot.jpg
Tro cốt học giả Trần Trọng Kim đang gửi tại chùa Vĩnh Nghiêm
(đặt trên giá chung như một người vô danh).
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_trtrkim_ngoimo.jpg
Bốn ngôi mộ trong phần nghĩa trang gia đ́nh: phía sau là phần mộ song thân: cụ Trần Bá Huân (1838-1894) - cụ Nguyễn Thị Nhị (và phần mộ người anh Trần Bá Hoan và chị dâu, Lê Thị Vy (1884-1956).
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_con_trtrkim.jpg
Bà Trần Diệu Chương, con gái cụ Trần Trọng Kim, và người chồng Pháp.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_chau_trtrkim.jpg
Ông Trần Xuân Điền, cháu đời thứ 3, người đang lưu giữ nhiều tư liệu quư
về cụ Trần Trọng Kim.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_chau_nhabao_trtrkim.jpg
Nhà báo Huy Đức và Ông Trần Xuân Điền. Tễu Blog chú thích ảnh.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_thucon_trtrkim.jpg
Bút tích của bà Diệu Chương gửi ông Điền.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_trtrkim_buttich.jpg
Những ḍng chữ ghi sau bức chân dung cụ Trần Trọng Kim chụp 1953.
Truong Huy San
(Nhà báo Huy Đức)
đọc trong Tang lễ cụ Trần Trọng Kim.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_Baodai_trtrkim.jpg
Lời điếu của Quốc trưởng Bảo Đại do Đổng lí văn pḥng đọc trong Tang lễ cụ Trần Trọng Kim
QUỐC GIA VIỆT NAM
ĐỨC QUỐC TRƯỞNG
BẢO ĐẠI
Ông nguyên Thủ tướng,
Được tin Ông từ trần, ḷng tôi thương cảm vô hạn. Vẫn biết tuổi Ông đă gọi là thọ; sự nghiệp văn hóa, chánh trị của Ông đă biểu dương một thân thế cao quư. Song tôi không khỏi ngậm ngùi nhớ rằng mới cách đây mấy hôm, tôi c̣n vui thấy Ông tinh thần vẫn tráng kiện, chí khí c̣n hăm hở, và tưởng rằng trong những ngày sắp tới là lúc tổ quốc cần hết thảy những con dân tài đức như Ông, Ông tuy tuổi cao sức yếu, vẫn có thể phục vụ giang sơn như suốt cả cuộc đời tận tụy của Ông!
Lịch sử sẽ ghi thanh danh ông, thanh danh một nhà mô phạm biệt tài, một nhà văn học lỗi lạc, một nhà chí sỹ ái quốc. Và thân thế trong trắng của Ông đă làm gương cho kẻ đương thời sẽ làm gương cho lớp hậu thế.
Riêng đối với tôi, tôi không quên rằng trong những giai đoạn khó khăn của lịch sử, lúc nào Ông cũng sẵn sàng hăng hái làm người cộng sự đắc lực của tôi: nào khi Ông nhận đảm đương sứ mạng nặng nề điều khiển con thuyền quốc gia trong khi thế nước chông chênh; nào lúc ṭng vong ở nơi hải ngoại khi tôi tranh đấu để mang lại cho dân tộc một hy vọng, một tin tưởng ở tương lai; nào buổi mới đây tuy tuổi đă ngoài 70 mà Ông c̣n hăng hái đứng lên đảm nhiệm trọng trách chủ tịch hội nghị toàn quốc trong cuộc tường bày ư nguyện của dân tộc.
Ông thực đă xứng đáng với dân tộc. Ông quả đă xứng đáng với ḷng tín cẩn của tôi.
Công trạng ấy tôi không quên.
Quốc dân cũng không quên. Lịch sử sẽ ghi công của người con ưu tú của đất nước.
Tin rằng hương hồn ông sẽ được tiêu diêu nơi cực lạc.
Bà nguyên Thủ tướng,
Tôi đề lời phân ưu cùng bà và toàn gia. Tôi mong rằng ḷng tiếc thương của hết thảy quốc dân đối với cố Thủ tướng sẽ làm cho bà nhẹ bớt một phần nào nỗi đau đớn về dịp này và sự nghiệp lâu dài của cố Thủ tướng sẽ làm cho bà được cái an ủi rằng sự nghiệp ấy c̣n cũng như là người chí sỹ khuất núi vẫn c̣n!
.
---------------
Huy Đức
.
VIẾNG CỤ TRẦN TRỌNG KIM
Nhờ những người bạn ở Hà Tĩnh, hôm 24-5, tôi t́m đến được nơi đặt tro cốt cụ Trần Trọng Kim ở tổ đ́nh Vĩnh Nghiêm và hôm qua, 25-5, tôi gặp được bác Trần Xuân Điền, cháu đời thứ 3 của cụ Trần Trọng Kim ở Đan Phổ, Nghi Xuân, Hà Tĩnh.
Lịch sử không có chữ NẾU. Nhưng, đôi khi tôi vẫn cứ không cầm ḷng được, suy nghĩ vẩn vơ, Việt Nam sẽ ra sao, nếu từ tháng 8-1945 vẫn là "chính phủ Trần Trọng Kim"...
Trong năm 1945, người Việt có hai tuyên bố độc lập: Ngày 11-3, triều đ́nh Huế tuyên bố hủy bỏ Ḥa ước Patenôtre kư với Pháp năm 1884, khôi phục chủ quyền Việt Nam; Ngày 2-9, tại Ba Đ́nh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập.
Độc lập không thật sự đến với Việt Nam vào tháng 3 cũng như vào tháng 9-1945.
Chỉ có chính phủ Hồ Chí Minh, vào lúc ấy, mới chủ trương và có khả năng kháng chiến và thắng thế của Mao Trạch Đông trong cuộc nội chiến 1949 đă giúp những người cộng sản giành chiến thắng Điện Biên Phủ, dẫn tới Hiệp định Geneva 1954, chia cắt đất nước. Cuộc chiến tranh thống nhất VN kéo dài tới năm 1975; cuộc chiến tranh người Việt chống lại Khmer Đỏ (có bàn tay Bắc Kinh đâm sau lưng) và chống lại chính quân Trung Quốc xâm lược kéo dài tới 1989.
Chính phủ Trần Trọng Kim và những người theo chủ nghĩa quốc gia như ông chỉ có thể đ̣i độc lập thông qua đấu tranh chính trị và chủ yếu nhờ bàn cờ chính trị thay đổi sau Thế chiến thứ II (Ở Đông Dương, người Pháp trả độc lập cho Sihanouk 1953). Chính phủ Trần Trọng Kim, nếu lănh đạo một VN sau độc lập, sẽ rất kỹ trị và chắc chắn sẽ kế thừa những di sản (vật thể hay phi vật thể) của người Pháp.
Từ lâu, tôi vẫn muốn thắp một nén nhang viếng tác giả của Nho Giáo, Việt Nam Sử Lược, Truyện Thúy Kiều... Theo hướng dẫn của bạn bè tôi đă về Đan Phổ và Thạch Kim, nơi có những người cháu gọi Cụ Lệ Thần bằng chú.
Tháng Tư năm nay, khi cùng anh Le Hai & Trương Duy Nhất về Đan Phổ, người làng đă dẫn ra khu mộ gia đ́nh họ Trần và khẳng định, "Ông Thủ tướng bù nh́n nằm ở đây", nhưng chúng tôi không t́m thấy tên Cụ. Về sau mới biết, tin nói cụ được an táng ở quê là không đúng.
Sinh ra trong một gia đ́nh ḍng dơi, cha là Trần Bá Huân (1838-1894) từng là một văn thân tham gia phong trào Cần Vương. Trần Trọng Kim mất cha năm 9 tuổi, mất mẹ năm 10 tuổi, anh ruột là Trần Bá Hoan nuôi được mấy năm, do quá túng quẫn phải đưa hai em, Trần Trọng Kim và Trần Thị Liên, cho nhà khác làm con nuôi. Hai không gian giáo dục sau đó đă đưa Kim và Liên đi theo hai con đường rất xa nhau. Người em theo phong trào cộng sản từ năm 1930, 1931, trở thành chủ tịch hội phụ nữ tỉnh Nghệ An (mất năm 1964). Người anh được cha nuôi cho ăn học, trở thành một học giả, một người có tinh thần quốc gia, dân tộc.
Năm 1953, sau khi chủ tŕ Hội nghị Hội đồng toàn quốc, tuyên bố Việt Nam ra khỏi Liên hiệp Pháp, cụ Trần Trọng Kim được Quốc trưởng Bảo Đại mời lên Đà Lạt. Sau mấy tuần nghỉ ngơi, không hề có biểu hiện đau ốm, cụ ra đi nhẹ nhàng sau một giấc ngủ trưa vào ngày 26 tháng Mười Âm lịch. Quốc trưởng Bảo Đại cho máy bay đưa thi hài Cụ ra an táng tại nghĩa trang Cầu Giấy, Hà Nội.
Năm 1987, luật sư Phan Anh cho mời thân nhân của cụ từ Sài G̣n, từ Pháp về. Chúng tôi chưa rơ từ đề nghị của ai mà ngay trong dịp này Cụ được cải tảng, hỏa thiêu tại chỗ và tro cốt được mang vào gửi tại chùa Vĩnh Nghiêm.
Cụ bà, Bùi Thị Tuất - em gái cụ Bùi Kỷ, sinh sống ở Sài G̣n cho tới năm 1991. Con gái của hai người, bà Trần Diệu Chương, sinh sống ở Pháp, hàng năm vẫn viết thư về cho bác Trần Xuân Điền nhưng không hiểu sao từ hai năm nay ông Điền không c̣n nhận được thư của bà Diệu Chương nữa (Bà cũng đă ở tuổi gần 90). Những bức thư của bà Diệu Chương không chỉ là để nối t́nh thân với họ hàng mà c̣n như muốn để lại những bằng chứng lịch sử về một nhân vật mà chắc chắn rồi đây sẽ được nh́n nhận lại.
.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_trtrkim.jpg
Chân dung cụ Trần Trọng Kim, chụp 1953 (Tư liệu của bác Trần Xuân Điền).
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_Batrtrkim.jpg
Cụ bà Bùi Thị Tuất. — cùng với Bà Bùi Thị Tuất vợ ông Trần Trọng Kim.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_trtrkim_trocot.jpg
Tro cốt học giả Trần Trọng Kim đang gửi tại chùa Vĩnh Nghiêm
(đặt trên giá chung như một người vô danh).
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_trtrkim_ngoimo.jpg
Bốn ngôi mộ trong phần nghĩa trang gia đ́nh: phía sau là phần mộ song thân: cụ Trần Bá Huân (1838-1894) - cụ Nguyễn Thị Nhị (và phần mộ người anh Trần Bá Hoan và chị dâu, Lê Thị Vy (1884-1956).
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_con_trtrkim.jpg
Bà Trần Diệu Chương, con gái cụ Trần Trọng Kim, và người chồng Pháp.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_chau_trtrkim.jpg
Ông Trần Xuân Điền, cháu đời thứ 3, người đang lưu giữ nhiều tư liệu quư
về cụ Trần Trọng Kim.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_chau_nhabao_trtrkim.jpg
Nhà báo Huy Đức và Ông Trần Xuân Điền. Tễu Blog chú thích ảnh.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_thucon_trtrkim.jpg
Bút tích của bà Diệu Chương gửi ông Điền.
http://saigonecho.com/images/2017/LichSuVN/nhanvat_trtrkim_buttich.jpg
Những ḍng chữ ghi sau bức chân dung cụ Trần Trọng Kim chụp 1953.
Truong Huy San
(Nhà báo Huy Đức)